DSCN6514 (Kopiowanie)

224

7. największych ryb. osiągająca do 1500 kg i bardzo ceniona dla doskonałego mięsa i ikry - k»wfom Smaczne mięso i ikrę ma także M»iradMKiill (Acipenser sturio), który jeszcze 100 lal temu był

___...    .    _ .    .    ____i ii    Innionn r'nriV'/nii' Ll kdlłlSCIC On

')fl granice B przyrosło* rocznym

Ryc. 7-155. Łuska ryby. A - widok ogólny, fi - uimcjKwwiaiic w skórze (DL).

Biologia - repetytorium dla kandydatów no iikmlmle medplnc

L/lliuvt.lIV niiyow ■ miy mu ihw«iv    ----------

pospolity w Wiśle (ryc. 7-157). Jeszcze przed II wojną światową łowiono corocznie kilkanaście ton w Wiśle, Narwi i Sanie. Zatrucie rzek spowodowało wyginięcie jesiotrów; choć objęty w Polsce ochroną gatunkową, jesiotr jest w naszym kraju praktycznie skazany na wymarcie. W innych krajach, gdzie ochrona środowiska znajduje duże zrozumienie (np. we Francji), jesiotr zachodni staje się znów rybą coraz pospolitszą. Jak wspomniałem, kosloluskie mają pewne cechy wspólne z chrzęstnoszkieletowymi (chrzęstny szkielet, kręgi bez trzonów, strunę grzbietową biegnącą wzdłuż całego ciała, puszkę mózgową utworzoną zjednej chrząstki, niesymetryczną płetwę ogonową), jednak obecność pęcherza pławnego i wieczka skrzclowego zdecydowanie odróżnia jc od spodoustych. Pragnę jednak jeszcze raz podkreślić, że w rozwoju ewolucyjnym ryby kostnoszkiclctowe nie powstały z chrzęstnoszkicletowych, lecz miały z nimi wspólnego przodka. W niektórych biotopach zachowały się ryby, będące jak gdyby bocznymi odgałęzieniami ewolucji tej gromady, ich cechy bowiem nawiązują do najstarszych kopalnych kostnoszkieletowych. Są to przeiściowcc (Holostei) i ramieniopłetwe (Brachipterygii). Poza dość dobrym zachowaniem struny grzbietowej, cechą charakterystyczną tych ryb jest pokrycie ciała łuskami ganoinowymi. Są to płytki w kształcie rombu, zbudowane z dwóch warstw. Warstwa zewnętrzna jest bardzo twarda i utworzona z substancji zwanej ganoiną, podobnej do szkliwa pokrywającego zęby człowieka. Włustwa wewnętrzna jest zbudowana z tkanki kostnej. Takie twarde łuski powstają w życiu ryby tylko raz i nie ulegają zmianom; połączone są one stawami, tak iż tworzą twardy pancerz. Z przcjściowców najlepiej znana jest niszczuka (Lepisosieus osseus), żyjąca w rzekach Ameryki Północnej, a spośród kilku gatunków ramieniopłetwych miastuga (Po/yplerus senegalus) z rzek Afryki Zarówno u przcjściowców, jak i ramieniopłetwych (a także u ryb dwudysznych) występuje uchyłek jelita, przekształcony w “płuco” - narząd, dzięki któremu zwierzę może pobierać tlen z zaczerpniętego powietrza atmosferycznego (porów, też rozdz. 2.2.2.3. i 2.2.3.3.).

Łuski ryb kostnoszkieletowych są również wytworami skóry właściwej (ryc. 7-155), a tylko w wyjątkowych przypadkach także naskórka. Ponieważ mają one budowę bardzo podobną do kości, nazywamy je łuskami kostnymi. Zagłębione są podstawą w skórze właściwej, a szczytową częścią uwypuklają nabłonek. W naskórku mogą znajdować się komórki barwnikowe (np. melanofoty i melanocyty zawierające brunatną mclaninę lub lipofory z barwnikami czerwonymi) a także guanocyty, wypełnione kryształkami guarany która załamuje promienie świetlne; komórki te nadają łuskom barwy oraz - w przypadku guaniny - lustrzany połysk. Melanocyty nie zmieniają kształtu, natomiast reagują zmianą stężenia barwnika na bodźce hormonalne, co umożliwia rybom zmianę barwy, upodobniając ją do otoczenia (np. flądra) lub w zależności od nastroju (np. okoń). Bodźce nerwowe z mózgu płyną do gruczołów wydzielania wewnętrznego: przysadki, szyszynki i nadnerczy. Hormon melanoforowy. wydzielany przez przysadkę, powoduje rozproszenie barwnika w komórce (skóra ryby staje się ciemniejsza), zaś pod działaniem szyszynkowej melatoniny lub też adrenaliny (hormonu nadnerczy) barwnik skupia się w jednym miejscu i skóra jaśnieje. Melanofory i lipofory reagują zmianą kształtu (skurczem i rozkurczem) na bodźce nerwowe. U ryb żyjących w klimacie umiarkowanym zwykle z łusek odczytać można wiek zwierzęcia, na podstawie pierścieni przyrostów rocznych (ryc. 7-155). Są ryby o

dużych łuskach (karp) i o bardzo małych, ukrytych głęboko pod skórą (węgorz) oraz w ogóle nie j posiadające łusek (sumy, niektóre wyhodowane przez człowieka odmiany karpia). Łuski kolistc(cykloidałne-np. u karpia) mają krawędzie gładkie i zaokrąglone, zaś łuski grzebykowatc (ktenoidalnc - np. u okonia) posiadają powierzchnię ząbkowaną i szorstką l itth* szeregów łusek na ciele ryby jest .stula dł» poszczególnych gatunków lub w aha się* IMóWwłkW'

U

li

»

*

i

h

w,