DSC16 (3)

Miceąyaław bobocki — Wprowadzenie do metodologii badań pedagogicznych

Oprócz podziału testów osiągnięć szkolnych na testy standaryzowane i nieformalne, dzieli się je m.i.n. ze względu na układ odniesienia wyników testowania i typu czynności wykonywanej przez badanego dla udzielenia odpowiedzi na zadania (pytania) testowe (por. B. Niemierko, I975a, s. 26-34).

Ze względu na układ odniesienia wyników testowania mówi się o testach różnicujących i sprawdzających (por. B. Niemierko, 1990). Testy różnicujące mają w szczególności na celu zarejestrowanie indywidualnych różnic pomiędzy poszczególnymi uczniami lub grupami uczniów. Mniej natomiast nadają się do ustalenia, w jakim stopniu uczniowie przyswoili sobie obowiązujący ich materiał nauczania. Tutaj układem odniesienia dla otrzymanych wyników są „inne wyniki testowania, a nic założone z góry wymagania" (B. Niemierko, I975a. s. 27). Testy sprawdzające zaś stawiają sobie za cel ustalenie poziomu osiągnięć szkolnych zgodnie z przerobionym na lekcjach materiałem nauczania. Toteż punktem odniesienia dla wyników testów sprawdzających są wymagania programowe, których zakres określa nauczyciel nauczający danego przedmiotu.

Z uwagi na typ czynności wykonywanej przez badanych dla udzielenia odpowiedzi na zadania testowe, wyróżnia się testy pisemne, ustne i praktyczne. Testy pisemne stanowią zdecydowaną przewagę wśród testów osiągnięć szkolnych.

Znane są także inne podziały tego rodzaju testów. Na przykład ze względu na zasięg ich stosowania dzieli się je na testy szerokiego użytku, które utożsamia się w zasadzie z testami standaryzowanymi, i testy nauczycielskie żywo przypominające na ogół testy nieformalne. Z racji natomiast mierzonej cechy osiągnięć osób badanych, mówi się ó testach mocy, składających się z zadań różnych zarówno pod względem treści, jak i trudności w ich rozwiązywaniu, oraz o testach szybkości złożonych z zadań łatwych i treściowo jednorodnych.

Typy zadań testowych

Każdy rodzaj testów osiągnięć szkolnych obejmuje swym zasięgiem pewną liczbę zadań (pytań) testowych. Istnieją różne ich typy. Na ogół spośród około 12 typów zadań testowych (por. J.R. Gcrbcrich. 1956; M. Grzywak-Kaczyńska, 1960) wymienia się najczęściej zadania wielokrotnego wyboru lub wielokrotnego szeregowania, jednostronnego lub dwustronnego wyboru i zadania alternatywne.

Zadanie wielokrotnego wyboru ma strukturę dwuczłonową. Pierwszy człon stanowi naprowadzające pytanie lub niepełne twierdzenie, dotyczące określonego stanu rzeczy. Drugi człon składa się z kilku możliwych wypowiedzi (wyborów), z których tylko jedna jest prawdziwa. Zadaniem osoby badaftej jest zidentyfikowanie właściwej odpowiedzi (wyboru). Oto przykład takiego zadania:

„Dlaczego termometr z nieco rozciągliwego plastiku nie jest dokładny przy sprawdzaniu temperatury wody?"

• bo pomiędzy cząsteczkami rtęci jest więcej przestrzeni,

• bo cząsteczki plastiku zamieniają się w rtęć,

• bo rtęć może rozszerzyć się w kilku kierunkach,

• bo cząsteczki rtęci przenikają przez plastik” (J. Konopnicki, 1964, s. 214 i n).

Zadanie wielokrotnego szeregowania jest odmianą wielokrotnego wyboru.

Struktura jego jest trzyczłonowa. Pierwszy człon tworzy pytanie, drugi obejmuje pewną liczbę możliwych na nie odpowiedzi, a trzeci składa się z serii liczb sugerujących różne możliwości uszeregowania podanych w drugim członie odpowiedzi. Przy czym tylko jedno uszeregowanie jest prawdziwe. Przykładem takiego zadania może być zadanie następujące (por. H.G. Macintosh, R.B. Momson, 1969, s. 34):

Gdybyś podjął się badań naukowych, to w jakiej kolejności przeprowadziłbyś je, uwzględniając następujące sposoby postępowania:

• Sprawdzenie hipotezy

• Formułowanie hipotezy

• Wyciągnięcie wniosków końcowych

• Analiza wyników badań

• Określenie problemu.

II, V, IV, I, III V, II, I, IV, (U

iv v,i, iu, n I, IV, u, v, iu V i, n, iv, iii

Zadanie jednostronnego wyboru polega na wyliczeniu całego szeregu słów, cyfr, znaków itp. z prośbą o podkreślenie niektórych z nich zgodnie z przewidzianą instrukcją. Przykładem takiego zadania może być zadanie następujące:

Podkreśl z podanych niżej liczb te, które są drugą potęgą liczb parzystych:

9 64 18 36 49

4 144 25 100 81

Zadanie dwustronnego wyboru składa się z dwóch szeregów różnych wyrazów, faktów, zjawisk lub dat itp., a jego rozwiązanie polega na przyporządkowaniu tych wyrażeń (stwierdzeń) po prawej stronie tym po stronie lewej lub odwrotnie. Przyporządkowania dokonuje się np. na podstawie zachodzącego tam związku przyczynowego lub logicznego, następstwa czasowego, styczności przestrzennej czy użyteczności praktycznej (por. J. Pieter, 1973, s. 112 i n.).

Zadanie alternatywne (prawdy i fałszu) stawia przed osobą badaną wymóg jednoznacznego stwierdzenia tego, czy przytoczone zdania, dotyczące historii, języka polskiego, matematyki lub fizyki itp., są prawdziwe lub fałszywe. Zadanie to obejmuje zwykle więcej niż kilka lub kilkanaście zdań (por. J Pieter, 1973, s. 120).