DSC67

434 HENRYK ZBIERSKI

434 HENRYK ZBIERSKI

Nic sposób (u omawiać twórczości powieściowej trzeciorzędnej i dziś już sprawiedliwy zapomnianej. Wystarczy pokrótce ukazać jej oblicze. Oto osiemnastowieczna anonimów* recepta na romans grozy (inaczej zwany „powieścią gotycką”):

Wei

Sury zamek w połowie zrujnowany.

Długą galerie z wielką liczbą drzwi, w części sekretnych.

Ciała trzech zamordowanych osób, całkiem świeże.

Tyleż szkieletów w skrzyniach i szafach.

Morderców i desperatów odpowiednią liczbę.

Hałasów, szeptów, jęków co najmniej sześćdziesiąt.

Zmieszaj to razem w postaci trzech tomów — dla zażywania w jakimkolwiek z kurortów przed snem.

(The Spirit of the Public Joumals 1797, przeki, aut.)

Powieść grozy inauguruje syn znanego premiera, Horace Walpole (1717-1797), swoim Zamczyskiem w Otranto (The Castle of Otranto, 1765). Mimo śmiałej fantastyki utwór ten mieści się jeszcze w granicach zdrowego rozsądku, a to z uwagi na fakt, że autor przedstawia rekwizyty fantastyki z pewnego nieomal żartobliwego dystansu. Następcami Wal* polc’a w tej dziedzinie byli: Clara Reeve (1729-1807), autorka utworu pt. Obrońca cnoty. Opowieść gotycka (The Champion of Yirtue, a Gothic Story, 1777); Ann Radcliffe (1764--1823) — z tak szczególnie znanymi powieściami, jak np. Tajemnice zamku Udolpho (The Mysteries of Udolpho, 1794) i Italczyk, albo Konfesjonał czarnych pokutników (The Italian or the Confessional of the Black Penitents, 1797), wreszcie Matthew Gregory Lewis (1775-1818) jako autor bardzo głośnego Mnicha (Ambrosio or the Monk, 1796). Wszyscy oni postępowali zgodnie z wyżej przytoczoną żartobliwą receptą, wszakże ich wpływ na preromantyzm i romantyzm europejski był niewspółmiernie wielki w stosunku do ich talentu.

10. Najważniejsze zjawiska dramatu w XVIII wieku

Narastająca fala sentymentalizmu była czynnikiem nie sprzyjającym rozwojowi korne- I dii, a tak zwany „poważny dramat”, którego rozwój wspierała, jest na ogół mało warto- I iciowy.

W pierwszej połowie XVIII wieku, w tzw. epoce augustowskiej, na pewien czas do głosu I dochodzi dramat mieszczański o zamierzeniach tragediowych. Jego głównym przedstawicielem jest jubiler londyński, George Lilio (1693-1739), autor sztuk: Kupiec londyński (The London Merchant, 1731) i Fatalna ciekawość (Fatal Curiosity, 1736). Pierwsza z tych sztuk jako umorałniająca była zalecana terminatorom i czeladnikom. Sztuka pt. Fatalna ciekawość zapoczątkowała rozwój tragedii losu w XVIII wieku. Tragizm sztuk Lilio jest jednak dość wątpliwej próby. Są one przesycone sentymentalizmem mieszczańskim.

W latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XVIII wieku na krótko odradza się komedia angielska, w najogólniejszym swoim charakterze kontynuująca klasycystyczne wzory komedii okresu restauracji i samych początków tego wieku.

Wśród pisarzy reprezentujących ten okres dwa nazwiska są stosunkowo ważne. Wspomniany jaż Qliver Goldsmith był autorem zajmującym się w równej mierze powieścią (Pic-

Oii_Ver Goldsmith, portret pędzla J. Reynoldsa, 1770, National Portrait Gallery w Londynie