filozofia egzamin3

i3 świat Toma^ i prawdy ogói^ tś jako częścio^

0    stanowisko ^ ak Szkot Ale to ozwinięte, diafeij. siny system scho.

1    nad abstrakcją y prawd ronng^ yjnych i udziat_u tej woli Bożej

t chrześcijańskie

owal Tomasza; nenii się w spór ' się jakby dwie r, drudzy — ad >fii nowy prąd, ływały łączone

franciszkanów, skrajnego rea-izcze scholasiy-ali za wielkich szkoła Szkota jeszcze w XVI] lie wybitnych * i gramatyce

tiej. Idee jego ma powstała, i początkował, olana. Można skotyzmie zaś

y dość InźM owieczu byte wide zagaś-

ograniczona ilość rozwiązań; wielkich obozów filozoficznych było zaledwie kilka: I jjJ^oksalny obóz awerroistów i dwa prawowierne: augustyński i arystotclesowsko-to-

yyczny.

I ^r'''Y Zagadnienia teologii filozoficznej. A) Stosunek Boga do świata był głów-przedmiotem sporu między ortodoksalną a heter odoksalną filozofią: czy *2, jest dziełem woli Bożej, czy też emanacją Boga? Pod wpływem bowiem Arabów vjnacyjne stanowisko znów w XIII w. znajdowało zwolenników. Charakterystycznym ^atem dyskusyj było również: czy stworzenie świata zostało dokonane w czasie, czy I Odwiecznie? z wiecznej materii, czy z niczego? czy bezpośrednio przez Boga?

* g) W dyskusjach filozoficzno-teologicznych między prawowiernymi obozami I -ijnica zdań dotyczyła nie tyle samych tez, ile sposobu ich dowodzenia. W podstawo-zagadnieniu istnienia Boga dowód kosmologiczny wziął w XIII w. górę dzięki Albertowi i Tomaszowi; ale dowód ontologiczny nie został zaniechany i stosunek do niego flBfcielil scholastyków na obozy. I co do własności Boga sporna była przede wszystkim metoda ich ustalania; a także, jaka z nich jest własnością główną („istotą metafi-jyttoa Boga"). Największa rozbieżność panowała między intelektualistycznym pojmo-łiiuem Boga przez awerroistów i tomistów a woiuntarystycznym pojmowaniem Henryka i Gandawy lub Dunsa Szkota.

2. Zagadnienia ontologiczne najogólniejszej natury scholastyka postawiła właściwie dopiero w tym okresie. Teraz powstały zagadnienia dotyczące pojęcia bytu tak ogólnego, że obejmowało zarówno Boga jak i stworzenie, oraz powszechnych składników bytu, jak substancja i akcydens, istota i istnienie, materia i forma. Wprowadzenie pojęć tych, np. materii i formy, spowodowało szereg specjalnych zagadnień i sporów, które odtąd stały się typowymi dla scholastyki; czy czysta materia jest tylko potencją? czy istnieje również materia duchowa? czy każda rzecz posiada jedną tylko formę, czy też może posiadać ich mnogość? czy zasadą indywidualności jest forma, czy materia, i czy istnieją formy indywidualne, czy zawsze tylko ogólne?

Natomiast zagadnienie uniwersaliów, które ze wszystkich kwestii ontologicznych najwięcej niepokoiło poprzednie stulecia, znalazło w XIII w., dzięki nowym pojęciom mitologicznym, rozwiązanie, które zadowoliło prawie wszystkich; nominalistów nie było w tym okresie scholastyki i spór, który toczył się przedtem i potem, ustał na przeciąg XIII wieku.

3. Zagadnienia epistemologiczne rozrosły się znacznie w XIII w., podobnie jak psychologiczne i kosmologiczne; ale dobór tych zagadnień był uwarunkowany potrzebami teocentrycznego systemu. Zagadnienia teorii poznania były nawet tymi, które zdecydowały o powstaniu nowego typu filozofii chrześcijańskiej w XIII w.; główną innowację tomizmu stanowił bowiem empiryzm, który przeciwstawił się dawnemu, Augustyńskiemu •priory zmówi.

Logika formalna w tym stuleciu zeszła wobec teorii poznania na drugi plan. Jednakże wiedza logiczna, rozszerzona w XII w. przez tzw. logica nova, została znów w XIII w. Powiększona przez logica modernorum, traktującą o „własnościach terminów”, a będącą trzecim i ostatnim nawarstwieniem logiki średniowiecznej. W XIII w. przyszedł już czas kompendiów logicznych; w stuleciu tym powstało najsławniejsze w wiekach średnich kompendium, Summulae logicales Piotra Hiszpana (od 1277 papieża Jana XXI). W tym samym czasie rozwinęły się badania nad logiką semantyczną, zwaną grammatica specula-