filozofia egzamin5

Mb M\$rora.«$ \

\mt są już żalem wszystkie powody, dla kifo nazwał metafizykę wiedzą «boską». Bóg może pS ten typ wiedzy, która jedyny swój cel ma w sobie sam? w całości, doskonale i ciągle; natomiast nasza wiedza jea^ niedoskonała i nieciągła. Niemniej jednak, człowiek jey^\ doimy do Boga, aczkolwiek tylko w tych granicach. '

Człowiek uprawiający metafizykę zbliża się L. i w tym Arystoteles upatrywał największe szczęście czW \ jest szczęśliwy, kiedy poznaje i kontempluje siebie samego- \ S> jest szczęśliwy, kiedy poznaje i kontempluje najwyższe zasady    ^

a więc Boga in primis ei antę omnia. V/ tym poznaniu doskonale realizuje swoją naturę i swoją istotę, bo o naturze i^ człowieka decyduje rozum i intelekt. A jak zobaczymy etykę, w ten sposób osiąga takie najbardziej autentyczne aJ?

W tym sensie Arystoteles mógł powiedzieć;

„Wszystkie inne rodzaje wiedzy mogąbyć pożyteczniejsze od nkj^ ładna nie może być lepsza”¹².

Jest to stwierdzenie, które można też poprawnie odwrócić; ^ nauki są bardziej niezbędne do zrealizowania szczegółowych cdfa praktycznych i pragmatycznych, ale metafizyka w każdym My pozostaje bardziej konieczna, ponieważ w niej i dzięki jej pomocv człowiek urzeczywistnia swoją naturę bytu rozumnego, swoją najmi. szą areił i zaspokaja najgłębszą, pierwotną i niemożliwą do omini^ potrzebę, która z tej natury wypływa; czystą potrzebę poznania,

1 Cztery przyczyny

Po rozpatrzeniu i wyjaśnieniu definicji metafizyki z formalnego punktu widzenia, przejdźmy teraz do wyłuszczenia jej treści Powiedzieliśmy, że Arystoteles przedstawił metafizykę najpierw jako badanie pierwszych przyczyn. Musimy zatem ustalić, jakiesątt •przyczyny* i de ich jest.

,f 0_C określił, te liczba przyczyn musi być koniec/-j ysiuli!, te - jeśli chodzi o Świat stawania się -KPf _one do czterech następujących (jego zdaniem do-ź aczkolwiek tylko niewyraźnie, przez jego poprzed-

materialna, 3) przyczy-

ii) przyczyna celowa¹*,

po prostu formą lub istotą i materią, które ^!i wszystkie rzeczy; o nich powiemy szerzej później. te <przyczyna» i «zasada» oznaczają u Arysiolele-P 'warunkuje, nadaje strukturę)¹⁴. Zauważmy jed-p^[ft | jj j f_orma wystarczają do wytłumaczenia bytu rzeczy, jeśli i ^ j»o statycznie; jeśli natomiast byt ten potraktujemy dy-I **Vjj to znaczy w jego rozwoju, stawaniu się, powstawaniu ^edyjuż nie wystarczają. Jest bowiem oczywiste, te jeśli 'Cvklad rozważymy konkretnego człowieka w sposób statyczny, ^Lacnty do wniosku, że sprowadza się on do materii (ciało ILjj j (omy (dusza). Jeśli jednak rozważymy go w aspekcie dy-L^ym i zapytamy: «d!aczego się narodził*, «kto go urodził*, jczego rozwija się i rośnie*, to potrzebne są dwie następne racje ^IJtyny: przyczyna sprawcza lub poruszająca, to znaczy ojciec,

Ufa’ go spłodził i przyczyna celowa, to znaczy telos, czyli cel, ku

jaremu zmierza rozwój człowieka.

Rozpatrzmy krótko każdą z tych czterech przyczyn.

1) Przyczyną formalną jest, jak powiedzieliśmy, forma albo istota (tiioę, w ii ijv emu) rzeczy: dusza dla zwierząt, określone relacje formalne dla różnych figur geometrycznych (na przykład dla koła dokładnie określone miejsce punktów równo oddalonych od punktu zwanego środkiem), określona struktura dla rozmaitych przedmiotów stuki, i tak dalej.

pnyczyą materialną albo materią (vkr|) jest «to, z czego* (ró /{4 iiinąuoj rzecz jest zrobiona: na przykład materią zwierząt jest ciało i kości, materią kuli z brązu jest brąz, złotej filiżanki - złoto, drewnianej figury - drewno, domu - cegły i zaprawa, i tak dalej.

to. Italie, II eonem di filosofia prima, 134 no.