Ekonomika turystyki R Łazarek (119)

5. ŚWIADCZENIA SPOŁECZNE I „NADOPIEKUŃCZY" CHARAKTER PAŃSTWA

Część konsumpcji jest realizowana w ramach tzw. świadczeń społecznych²⁵. Obejmują one również usługi w zakresie kultury fizycznej, sportu, turystyki i wypoczynku. Świadczenia następują poprzez wtórny podział produktu krajowego brutto.

W czasach PRL, tj. w okresie realizacji gospodarki socjalistycznej, propaganda partyjna przekonywała społeczeństwo o tym, że świadczenia społeczne są atiy-butem socjalizmu i że właśnie na tym polega wyższość ustroju socjalistycznego nad kapitalistycznym. Powszechnie się uważało, że udział tych wydatków w Polsce jest wyższy niż w krajach kapitalistycznych, o gospodarce rynkowej, i że właśnie na tym polega opiekuńczy charakter państwa socjalistycznego. Propaganda, prowadzona często w najlepszych intencjach i szczerze przez osoby autentycznie przekonane o słuszności głoszonych idei, utrwaliła w świadomości ludzkiej - i to zarówno u osób o orientacji komunistycznej czy komunizującej, jak i u osób o orientacji wyraźnie prawicowej - przekonanie o „nadopiekuńczym” charakterze PRL. Właśnie dlatego zarówno po lewicyjak i po prawicy, wciąż słyszy się głosy o potrzebie odejścia od nadopiekuńczego charakteru państwa, „dającego” świadczenia darmo, o odrzuceniu owego „darmo” przy przejściu do gospodarki rynkowej. A tymczasem w rzeczywistości owa opiekuńczość wcale nie jest wynalazkiem socjalistycznym i bynajmniej nie jest i nie była podarunkiem za nic.

Wystarczy zajrzeć do roczników statystycznych krajów OECD, aby się przekonać, że to właśnie tamte państwa miały charakter bardziej opiekuńczy niż PRL,

0    czym świadczy wysoki udział wydatków na świadczenia społeczne w produkcie krajowym brutto (tabela 36).

Udział wydatków na świadczenia społeczne w dochodzie narodowym podzielonym w Polsce w łatach 1984-1989 był znacznie niższy i wahał się w granicach 20,4-23,0%. Mimo pewnej nieporównywalności produktu krajowego brutto z dochodem narodowym podzielonym, nie zmienia się jednak ogólne stwierdzenie. Mamy tu ponadto dwie strony medalu. Jedna strona - to niższy w Polsce udział procentowy w dochodzie narodowym podzielonym wydatków na świadczenia społeczne, druga zaś - to fakt, że w krajach OECD wyższy udział procentowy liczył się od znacznie większej kwoty absolutnej dochodu. Tak więc kwota przeznaczona na świadczenia społeczne była jeszcze większa.

Biorąc to pod uwagę, nie można mówić o nadopiekuńczym charakterze PRL. Uzmysłowienie sobie tego faktu jest ważne, dotyczy bowiem także turystyki socjalnej oraz stosunku do niej aktualnych polskich elit politycznych i czynników decyzyjnych.

Przy tym wszystkim należy zwrócić uwagę na następującą kwestię. Jeżeli pominiemy sprawę wielkości środków przeznaczanych na świadczenia społeczne, to

1    tak tylko tym świadczeniom w Polsce można było zawdzięczać, że społeczeń-²⁵ Por. Pojęcia i formy świadczeń społecznych, w: Elementarne zagadnienia ..., s. 299-302.

121