ekonomika (197)

392 IZ Polityka transportowa i problemy integracji.

ności od zmieniających się uwarunkowań. Cele taktyczne określane jako doraźne łub bieżące, są zadaniami wykonywanymi bez wcześniejszego przygotowania, w następstwie zaistniałej sytuacji związanej z realizacją celów i zadań operacyjnych⁵⁰¹.

Z punktu widzenia sposobu oddziaływania organów władzy, narzędzia polityki transportowej dzieli się na bodźcowe i imperatywne. Oddziaływanie bodźcowe (nakłaniające) jest realizowane za pomocą narzędzi ekonomicznych i niektórych pozaekonomicznych, głównie moralnych i informacyj nych. Oddziaływanie imperatywne ma charakter narzędzi administracyjno-prawnych, stosujących przymus zakazujący, ograniczający lub polecający określone zachowania lub działania przedmiotów polityki, zgodnie z celami polityki prowadzonej przez władze (tab. 12.1).

12.4. Polityka transportowa Unii Europejskiej

Poszczególne lata istnienia Wspólnoty znamionuje zróżnicowanie akcentu kładzionego na różne grupy problemów transportowych. W Traktacie Rzymskim problemom transportowym został poświęcony tytuł IV w części III polityki Wspólnoty (art. 74-84). Uwzględniono w nim potrzebę harmonizacji warunków konkurencji międzynarodowej i międzygalęziowej oraz liberalizacji dostępu do rynków. Wszelkie niezbędne akty prawne, prowadzące do liberalizacji rynku transportowego, miały zostać opracowane przez Komisję i przyjęte przez Radę w późniejszym terminie.

Polityka transportowa Unii Europejskiej od początku była kształtowana w wyniku postępujących procesów poszerzania i pogłębiania integracji europejskiej. Poszerzanie integracji rozpoczęło się w 1973 roku, gdy do Wspólnoty zaczęto przyjmować następne kraje europejskie; obecnie w skład Unii Europejskiej wchodzi już 27 krajów. Kraje kandydujące do członkostwa zobligowane są najpierw do dostosowania swoich struktur gospodarczych, społecznych i prawnych do wspólnotowych. Pogłębianie integracji zaś polega na obejmowaniu coraz większej ilości sfer gospodarki wspólną polityką i ujednoliconymi regulacjami Wspólnoty. Transport od początku był objęty strategią integracyjną, ale należał do działów gospodarki, gdzie tempo i intensywność ujednolicania struktur i mechanizmów funkcjonowania były niskie.

W dziedzinie transportu zjawisko integracji europejskiej to następujące płaszczyzny^{1 2}:

•    integracja przestrzenna — tworzenie jednolitej sieci transportowej, likwidującej wąskie gardła i inne bariery; państwa członkowskie muszą dostosować jakość i parametry swojej infrastruktury;

•    integracja funkcjonalna - liberalizacja dostępu do rynków, wyrównywanie warunków wyjściowych konkurencji oraz egzekwowanie zasad uczciwej konkurencji;

•    integracja organizacyjna - ujednolicenie zasad funkcjonowania przedsiębiorstw transportowych oraz tworzenie ich ugrupowań w skali europejskiej;

•    integracja polityczna - uzgadnianie priorytetów polityki transportowej, wspólnych programów działania w skali kontynentu oraz instrumentów realizacji założonych celów.

Sektor transportu odgrywa szczególną rolę w procesie integracji europejskiej, gdyż stworzenie wspólnego rynku transportowego jest czynnikiem stymulującym procesy integracyjne w całej gospodarce. Istniejące utrudnienia w dostępie do rynków transportowych w poprzednich latach znacznie ograniczały wymianę handlową, przepływ usług i kapitału, a także przepływ osób. Za podstawowe zasady wspólnej polityki transportowej uznaje się³;

•    wolną, lecz uczciwą konkurencję;

•    wolność wyboru środka transportu przez użytkownika;

•    równe traktowanie przez władze poszczególnych środków transportu 1 przewoźników;

•    finansową i handlową niezależność przedsiębiorstw transportowych;

•    koordynację inwestycji infrastrukturalnych w skali Wspólnoty;

•    udział transportu we wzmacnianiu spójności przestrzennej Wspólnoty;

•    rozwój transportu uwzględniający konieczność ochrony środowiska;

•    wysokie bezpieczeństwo środków transportu i systemów przewozów;

•    rozwiązywanie problemów socjalnych transportu i ochrona konsumentów;

•    podporządkowanie transportu wymogom wzmacniania konkurencyjności gospodarki europejskiej na rynku światowym;

•    wspieranie integracji rynków transportowych nowych państw członkowskich.

Istnieje wyraźna zależność między priorytetami wspólnej polityki transportowej a etapami rozwoju Wspólnoty, już sam zasięg przestrzenny ugrupowania integracyjnego rzutował na charakter podnoszonych problemów:

*    w czasach „szóstki" (1957—1972) zajmowano się wyłącznie transportem lądowym;

•    w czasach „dziewiątki" (1973—1981) zaczęto po raz pierwszy rozpatrywać problemy transportu morskiego i lotniczego (doszła W. Brytania, Irlandia i Dania);

1

⁵⁰¹ Ibidem, S- 28-29.

2

M. Bqlc Transport jako przedmiot i czynnik integracji europejskiej. Wyj tJG. Gdańsk 1997, s. 149—150.

3

J. Bumewicz: Transport Unii Europejskiej. Konspekt wykładu. Sopot 2005. http-y/eko-nom.umv.gda.pl/kbpst/TUE.pdf z 05.09.2005.