(27)Isen s 546 547

546 PSYCHOLOGIA EMOCJI

alnych stratach lub trudnościach, rozważają negatywne możliwości dokładnie i sprawnie.

Ogólna teza dotycząca wpływu pozytywnego afektu na systematyczne przetwarzanie jest następująca: jeśli można oczekiwać, że ludzie szczęśliwi zechcą myśleć o przedstawionym temacie lub zadaniu (a to obejmuje zadania związane z poważnymi tematami, na których się znają i którymi są zainteresowani), to w porównaniu z osobami z grupy kontrolnej poddadzą zadanie bardziej szczegółowej analizie i zajmą się nim skuteczniej i sprawniej. Z drugiej strony zaś, jeśli można się spodziewać, że ludzie, u których wzbudzono pozytywny afekt, wolą nie skupiać się na materiałach czy temacie (z jakiegokolwiek powodu) i żaden z elementów sytuacji nic zmusza ich do zajęcia się nudnym czy negatywnym zadaniem, nie wskazuje takiej potrzeby, ani też na nią nie uczula, to osoba w pozytywnym stanie uczuciowym może nie wykonać zadania lub włożyć w jego wykonanie minimalny wysiłek albo zabrać się do niego z opóźnieniem. Nie stanowi to dowodu, że pozytywne uczucia z reguły zaburzają systematyczne myślenie, obniżając spawność poznawczą lub osłabiając motywację do starannego przetwarzania, ani też że badani doświadczający pozytywnego afektu nie potrafią wykonać zadania. Wskazuje to raczej na rozsądne zachowanie ludzi, którzy odczuwają swobodę czynienia tego, co chcą. Jeśli istnieje powód, żeby badani, u których wzbudzono pozytywny afekt, podjęli pracę nad mniej preferowanym zadaniem, to dowody świadczą

0    tym, że tak postępują.

Wydaje się zatem, że typowe pozytywne uczucia na ogól pobudzają do działań sprzyjających zadowoleniu i podtrzymywaniu tych uczuć, ale w racjonalny, odpowiedzialny, przystosowany sposób. Ponadto (poza zawartym w nich poczuciem szczęścia) dostarczają wielu korzyści. Wzmacniają elastyczność myślenia

1    ułatwiają twórcze rozwiązywanie problemów, pozwalając ludziom na wynajdywanie rozwiązań trudnych kwestii, z którymi innym osobom niełatwo się uporać (nic pogarszają jednak wykonania rutynowych zadań), a w niektórych wypadkach umożliwiając wzajemnie satysfakcjonujące, wynegocjowane rozwiązywanie konfliktów interpersonalnych. Stwierdzono, że pozytywny afekt daje początek szczegółowej analizie i szerokiej gamie skojarzeń poznawczych w reakcji na neutralny materiał bodźcowy (nic redukując skojarzeń w reakcji ze słowami o wydźwięku negatywnym). Zwiększa też preferowanie różnorodności i akceptację szerszego zakresu możliwości w repertuarze ludzkich wyborów, kiedy wybór dotyczy bezpiecznych, przyjemnych rzeczy, ale nic pobudza do podejmowania ryzyka w faktycznie ryzykownych sytuacjach. Uczucie szczęścia prowadzi do sprawnego i starannego podejmowania decyzji; wzbudza zadowolenie płynące z przyjemnych zadań i skłania do spostrzegania interesujących zadań jako jeszcze bardziej atrakcyjnych (ale nic kosztem pracy nad mniej interesującymi zadaniami, jeśli muszą być wykonane). Kiedy ludziom doświadczającym pozytywnego afektu wyznacza się mniej interesujące lub w jakimś stopniu negatywne zadania, osoby te odkładają ich wykonanie na później, jeżeli można dokonać takiego wyboru, ale jeśli nie jest to możliwe, to zadania te są podejmowane i skutecznie wykonywane. Oczywiście w sferze społecznej pozytywny afekt w większości warunków aktywuje bardzo ważne procesy, takie jak wspaniałomyślność, skłonność do udzielania pomocy i odpowiedzialność.

W tym rozdziale omówiliśmy niektóre dane dotyczące sposobów, w jakie pozytywny afekt wpływa na podejmowanie decyzji. Jest jednak oczywiste, że potrzeba więcej badań, by przeanalizować te współzależności, okoliczności, w jakich zachodzą, i procesy warunkujące ich powstawanie. Nowa koncepcja neurologiczna, dotycząca poziomu dopaminy w określonych okolicach mózgu, dostarcza pewnych dodatkowych hipotez i pogłębia rozumieniu niektórych już rozpoznanych procesów; mimo to wiele jeszcze trzeba zrozumieć, jeśli chodzi o samą koncepcję oraz o sposób jej integracji z prowadzonymi badaniami behawioralnymi i poznawczymi. Biorąc pod uwagę znaczenie pozytywnych uczuć w naszym życiu, a także oraz wielkie korzyści dla zachowań społecznych i rozwiązywania problemów, jakie wynikają z ludzkiego poczucia szczęścia, pozytywny afekt stanowi nader istotny temat do dalszych badań.

LITERATURA

Arkes, H. R., Herren, L. T., Isen, A. M. (1988). Rolo of possible loss In the Influence of positive affect on risk preference. Organizational Behayior and Humań Declsion Processes, 42,181-193.

Ashby, F. G., Isen, A. M., Tutken, A. U. (1999). A neuro-psychological theory of positive affect and its influence on cognition. Psychological Review, 106,529-550.

Aspinwall, L. G. (1998). Rethinking the role of positive af-fecl and sell-regulation. Motivation and Emotion, 22 (1), 1-32.

Aspinwall, L. G.. Taylor, S. E. (1997). A stitch In time: Self-regulation and proactive coping. Psychological Bulletin, 121, 417-436.

Berlyne, D. E. (1967). Arousal and reinforcement. W: Ne-braska Symposium on Motiyation (t 15, s. 1-110). Lincoln: University of Nebraska Press.

Bless, H., Bohner, G., Schwarz, N., Strack, F. (1990). Mood and persuasion: A cognitwe response analysis. Personalny and Social Psychology Bulletin. 16,331-345.

Bless, H., Schwarz, N., Clore, G. L, Gotsano, V., Rabę, C., Wołk, M. (1996). Mood and the use of Scripts: Does a happy mood really lead to mlndlessness? Journal ol Personalny and Social Psychology, 71 (4), 665-679.

Bodenhausen, G. V., Kramer, G. P., Susser, K. (1994). Happlness and stereotypie thinking in social judg-ment. Journal ol Pcrsonality and Social Psychology, 66, 621-632.

Bransford, J. D. (1979). Humań cognition. Belmont, CA: Wadsworth.

Cacioppo, J„ Petty, R„ Kao, C. F. (1984). The efficient assessmenl ol need for cognition. Journal ol Personalny Assessment, 48, 306-307.

Carnevale, P. J. D.. Isen, A. M. (1986). The Influence of positive affect and visua! access on the discovery of integrathre Solutions in bilateral negotiation. Organizational Beharnr and Humań Decision Processes, 37,1-13.

Cunnlngham, M. R. (1979). Weathcr, mood, and hclplng bchavlor: Quasl-cxporlmcnts In the sunshino Sama-rilan. Journal ol Personalily and Social Psychology, 37,1947-1956.

Damasio, A. (1999). Błąd Kartezjusza. Emocje, rozum i ludzki mózg. Poznań: Rebis

Dovidio, J. F„ Gacrtncr, S. I., Isen, A. M„ Lowranco, R. (1995). Group representalions and Intcrgroup bias: Posltlvo affect. slmllarlty, and group slzo. Porsonall-ty and Social Psychology Bulletin, 21, 856-865.

Ounckcr, K. (1945). On problcm-sohrlng. Psychological Monographs, 58 (catynrS).

Easterbrook, J. A. (1959). The effect of emotion on cue utilization and the organization of behavior. Psychological Review, 66,183-201.

Erez, A., Isen, A. M„ Purdy, C. (1999). The Influence of positiye affect on components ol expectancy motiyation. Praca nleopubllkowana, Unlversity of Florida.

Estrada, C., Isen, A. M„ Young, M. J. (1994). Posltive affect influences creatwe problem sohring and reported source of pracflce satisfaction in physicians. Motiyation and Emotion, 18, 285-299.

Estrada, C. A., Isen, A. M„ Young, M. J. (1997). Positive affect facllitates Integralion of Information and de-creases anchoring In reasonlng among physicians. Organizational Behayioral and Humań Decision Processes, 72,117-135.

Forest, D., Clark, M., Mills, J., Isen, A. M. (1979). Helping as a function of feeling State and naturę of the helping behavior. Motiyation and Emotion, 3 (2). 161-169.

Forgas, J. P. (1991). Affective influences on partner choice: Role of mood in social decisions. Journal of Personality and Social Psychology, 61,708-720.

Fredrickson, B. L. (1998). What good are positive emo-tions? Reyiew ot General Psychology, 2,300-319.

George, J. M„ Brtef, A. P. (1996). Motlvatlonal agendas in the workplace: The effects of feelings on focus ot attention and work motivation. W: L. L. Cummlngs, B. M. Staw (red.), Research in organizational beha-yior (t. 18, s. 75-109). Greenwich, CT: JAI Press.

Greene, T. R., Noice, H. (1988). Influence of posltive affect upon creative thinking and problem solving in children. Psychological Reports, 63, 895-898.

Harvey, 0. J., Hunt, 0. E.. Schroeder, H. M. (1961). Con-ceptual Systems and personality organization. New York: Wiley.

Hirt. E. R., Mellon, R. J., McDonald, H. E., Harackiewicz, J. M. (1996). Processing goals, łask interest, and the mood-performance relationship: A mediatlonal analysis. Journal ol Personality and Social Psychology, 77, 245-261.

Isen, A. M. (1970). Success, failure, attention, and reac-tions to others: The warm glow of success. Journal ol Personality and Social Psychology, 15,294-301.

Ison, A. M. (1984). Toward undorslanding the rolo of affect In cognition. W: R. Wycr, T. Srull (rod.), Hand-book ol social cognition (t. 3, s. 179-236). Hills-dale, NJ: Eribaum.

Isen, A. M. (1987). Positive affect, cognitive processes, and social bchavlor. W: L. Bcrkowitz (red.), Advan-ces In experimental social psychology (t. 20, s. 203-253). Now York: Acadomlc Pross.

Isen, A. M. (1990). The Influenco of posltlve and nega-tlve affect on cognltlvc organization: Some Impllca-tions for development. W: N. Stein, B. Leventhal, T. Trabasso (red.), Psychological and blologlcal ap-proaches to emotion (s. 75-94). Hillsdale, NJ: Eribaum.