Podstawy zarządzania
Podstawy zarządzania
2011/2012
Wykład 11.
Podstawowe elementy
zachowania jednostek w
organizacjach
prowadzący: dr Krzysztof Śmiatacz
Zakres wykładu
1. Relacje między jednostką a organizacją
2. Osobowość a zachowanie jednostki
3. Postawy a zachowanie jednostki
4. Spostrzeganie (percepcja) a zachowanie
jednostki
5. Stres a zachowanie jednostki
6. Rola indywidualnej kreatywności
7. Podstawowe zachowania jednostek w pracy
2
1. Relacje między jednostką a organizacją
Kontrakt określający wzajemne zachowania
 ogólny zestaw oczekiwań jednostki co do
tego, jaki będzie jej wkład w organizację i co
uzyska w zamian od organizacji
Wkład  to, co jednostka daje organizacji, np.
wysiłek, zdolności, lojalność, kwalifikacje, czas,
kompetencje.
Zachęty  to, co organizacja daje jednostce, np.
płaca, pewność zatrudnienia, świadczenia, kariera,
status.
3
Relacje między jednostką a organizacją
Dopasowanie jednostki do stanowiska pracy jest
to zakres, w jakim wkład wnoszony przez
jednostkę pasuje do zachęt, jakie daje jej
organizacja.
Przyczyny niedopasowania:
Niedoskonałość doboru kadr
Zmiany u ludzi i w organizacji
Niepowtarzalność jednostki ludzkiej
4
2. Osobowość a zachowanie jednostek
Osobowość  względnie trwały zestaw cech
psychicznych i behawioralnych, odróżniających od
siebie poszczególnych ludzi.
 Wielka piątka cech osobowości  popularny
schemat służący do opisu osobowości, oparty na pięciu
zasadniczych cechach
Ugodowość
Sumienność
Negatywna emocjonalność
Ekstrawersja
Otwartość
5
 Wielka piątka cech osobowości
Ugodowość
zdolność danej osoby do współżycia i współpracy z innymi
Sumienność
liczba celów na których koncentruje się dana osoba
Negatywna emocjonalność
zakres, w jakim dana osoba jest zrównoważona, spokojna,
elastyczna i pewna siebie
Ekstrawersja
poziom zadowolenia danej osoby ze stosunków z innymi
Otwartość
charakteryzuje stopień stałości przekonań i zakresu
zainteresowania danej osoby
6
Inne cechy osobowości
Poczucie umiejscowienia kontroli (wewnętrzne,
zewnętrzne)  stopień, w jakim dana osoba jest
przekonana, że określone zachowanie bezpośrednio pociąga
za sobą określone konsekwencje.
Poczucie własnej skuteczności (duże, małe) 
przekonanie danej osoby, że jest zdolna do wykonania
zadania.
Autorytaryzm  zakres, w jakim dana osoba (podwładny
jak i przełożony) jest przekonana, że istnienie zróżnicowania
władzy i statusu w hierarchicznych systemach społecznych,
jakimi są organizacje, jest czymś odpowiednim.
7
Inne cechy osobowości, cd.
Makiawelizm (osoby o dużej dozie m. lub małej)
 zachowanie mające na celu zdobycie władzy i kontrolowanie
zachowań innych.
Poczucie własnej wartości  zakres, w jakim dana
osoba jest przekonana o swojej wartości i zasługach.
Skłonność do ryzyka  stopień, w jakim dana osoba jest
gotowa do podejmowania ryzyka i ryzykownych decyzji. Osoby
o dużej skłonności do ryzyka są katalizatorami innowacji lub
spektakularnych porażek.
8
3. Postawy a zachowanie jednostki
Postawy  zespoły przekonań i odczuć ludzi w
odniesieniu do określonych idei, sytuacji lub innych
ludzi.
Postawy są mechanizmem, za pomocą którego ludzie
dają wyraz swoim odczuciom.
Elementy składowe postaw:
afektywny element postaw (uczucia i emocje
dotyczące sytuacji),
poznawczy element postaw (wiedza o sytuacji),
intencjonalny element postaw (spodziewane
zachowanie wobec sytuacji).
Dysonans poznawczy  konflikt między swymi
postawami.
9
Postawy, emocje i nastrój
Postawy związane z pracą
zadowolenie lub niezadowolenie z pracy (i/lub
spełnienie),
zaangażowanie w sprawy organizacji (utożsamianie
się z organizacją i przywiązanie do niej).
Emocje i nastrój w organizacjach (stabilne i
przewidywalne w dłuższym okresie nastroje i
stany emocjonalne jednostek)
afektywność pozytywna (dominuje optymizm),
afektywność negatywna (dominuje pesymizm).
10
4. Spostrzeganie (percepcja) a zachowanie indywidualne
Spostrzeganie  zespół procesów, za pomocą
których jednostka staje się świadoma informacji
o otoczeniu i interpretuje te informacje.
Podstawowe procesy spostrzegania:
" Spostrzeganie selektywne  jest to proces
odrzucania informacji, które są dla nas niewygodne
lub są sprzeczne z naszymi przekonaniami.
" Tworzenie stereotypów - proces zaliczania
ludzi do jakiejś kategorii, czyli  szufladkowania ich na
podstawie pojedynczej cechy.  Szufladkowanie może
być dla organizacji zarówno dobre jak i złe.
11
Proces spostrzegania
+
+
+ -
Spostrzeganie selektywne
+
- +
+
Odrzucanie informacji, które są
+ +
+ +
dla nas niewygodna lub są
-
+
-
sprzeczne z naszymi przekonaniami
Tworzenie stereotypów
Zaliczanie ludzi do jakiejś kategorii
lub  szufladkowanie ich na podstawie
pojedynczej cechy
12
Spostrzeganie a atrybucja
Atrybucja  proces obserwacji zachowania i
przypisywania mu określonych przyczyn.
Atrybucji dokonujemy biorąc pod uwagę:
a) zgodność zachowań  zakres, w jakim inni ludzie w tej
samej sytuacji zachowują się tak samo.
b) konsekwencję  zakres, w jakim ta sama osoba w
różnym czasie zachowuje się w taki sam sposób w tej
samej sytuacji.
c) zróżnicowanie zachowań  zakres, w jakim ta sama
osoba zachowuje się w taki sam sposób w różnych
sytuacjach.
Np. jeśli tylko 1 student spóz
ni się na zajęcia to wg
prowadzącego będzie to mała a), duża b) (bo na liście ma
dużo spóz
nień) i małe c) (bo znajomi studenta z roku
powiedzą, że on się zawsze spóz
nia).
13
5. Stres a zachowania jednostki
Stres  reakcja jednostki na silny (pozytywny lub
negatywny dla niej) bodziec, zwany czynnikiem
stresującym (stresorem).
Ogólny syndrom dostosowania (GAS)  ogólny
cykl procesu (rozwoju) stresu.
Stadium 1 Stadium 2 Stadium 3
Alarm Opór (opcjonalne)
Wyczerpanie
Normalny poziom oporu
Reakcja
na stres
14
Osobowości A i B oraz skutki stresu
Osobowość typu A - osoby skrajnie konkurencyjne,
bardzo poświęcające się pracy, o silnym poczuciu czasu i
pilności stojących przed nimi zadań.
Osobowość typu B  osoby mniej konkurencyjne, mniej
poświęcające się pracy, o słabszym poczuciu czasu i
pilności stojących przed nimi zadań.
Skutki stresu:
behawioralne (nałogi, agresja itp.)
psychologiczne (depresja, zakłócenia pracy organizmu)
medyczne (choroby serca, bóle głowy, pleców, wrzody
żołądka, choroby skóry itd.)
wypalenie się  uczucie wyczerpania, które może
powstać, kiedy ktoś doświadcza zbyt silnego stresu
przez dłuższy czas. Następstwem wypalenia jest ciągłe
15
znużenie, frustracja i poczucie bezsilności.
Przyczyny stresu związanego z pracą
Czynniki organizacyjne
wywołujące stres
Wymagania roli
Wymagania zadania
-Niejednoznaczność roli
-Szybkie decyzje
-Konflikt ról
-Rozstrzygające decyzje
-Niepełne informacje do
podjęcia decyzji
Wymagania fizyczne Wymagania
-Skrajne temperatury
interpersonalne
-Zagrożenie dla zdrowia
-Naciski grupy
-y
le zaprojektowane biuro
-Style przywództwa
-Konfliktowe osobowości
16
6. Kreatywność w organizacjach
Kreatywność  zdolność jednostki do
tworzenia nowych idei lub do nowego
spojrzenia na pomysły już istniejące.
Trzy kategorie cech kreatywnych jednostek:
1. Całość doświadczeń, wiedzy i
wykształcenia
2. Cechy osobowości
3. Zdolności poznawcze
myślenie analityczne  dostrzeganie różnic,
myślenie syntetyczne  dostrzeganie
podobieństw.
17
Proces twórczy
Cztery etapy procesu twórczego:
1. Przygotowanie (edukacja).
2. Dojrzewanie (bez presji, ważne
przerwy w pracy).
3. Olśnienie (nowe zrozumienie
problemu, sytuacji).
4. Weryfikacja (poprzez eksperymenty,
budowę prototypu).
18
7. Typy zachowań w miejscu pracy
Zachowania produktywne  łączny zestaw
zachowań związanych z pracą, których organizacja
oczekuje od jednostki.
Zachowania polegające na wycofaniu
się:
absencja,
fluktuacja.
Poczucie więzi  obywatelskiej
pracowników z organizacją  zachowanie
jednostek przyczyniających się do ich ogólnie
pozytywnego wkładu w działania organizacji. Można
być dobrym pracownikiem ale cenniejszy dla
organizacji będzie  dobry obywatel organizacji.
19
Pytania/zadania na ćwiczenia po wykładzie
Z książki: Griffin R.W., Podstawy zarządzania
organizacjami, z rozdziału pt.: Podstawowe
elementy zachowania jednostek w
organizacjach, proszę przygotować pytania
kontrolne 1, 2, 6, 9, 10 oraz przerobić ćwiczenia
ze:
- zdobywanie skutecznych umiejętności
gospodarowania czasem,
- zdobywanie skutecznych umiejętności
interpersonalnych.
Literatura do wykładu
[1] Griffin R.W., Podstawy zarządzania organizacjami,
PWN, Warszawa. Rozdział o takim tytule jak wykład.