Gdy bolszewicy w 1917 roku doszli do w�adzy , nie mieli jasnego wyobra�enia o zorganizowaniu gospodarki .Lenin i Trocki chcieli dzia�a� ostro�nie , utrzymuj�c , �e najlepiej b�dzie zachowa� dawne zr�by gospodarki kapitalistyczenj , pod kontrol�

pa�stwa tak , aby mog�y s�u�y� interesom w�adzy radzieckiej . Bardziej radykalne skrzyd�o partii , kt�rego rzecznikiem by� Bucharin , utrzymywa�o , �e utworzenie œciœle socjalistycznej gospodarki jest spraw� priorytetow�,W rezultacie dosz�o do kompromisu , kr�ry jednak nie przetrwa� nawa�nicy wojny domowej .

28 czerwca 1918 ca�y przemys� znacjonalizowano , co zapocz�tkowa�o okres komunizmu wojennego . Z pocz�tku by�a to reakcja na spontaniczne przejmowanie fabryk przez robotnik�w , kt�rzy poczuli si� zdradzeni przez bolszewik�w . Przecie� ch�opi otrzmali ziemi� od razu po rewolucji,zaœ proletariat przemys�owy zyska� bardzo niewiele . Ocenie si� , �e 3/4 fabryk , jakie znacjonalizowano , zosta�y ju� wczeœniej przej�te przez robotnik�w . Przez pierwsze miesi�ce re�im wegetowa� gospodarczo z dnia na dzie� , podczas gdy Najwy�sza Rada do Spraw Gospodarki Narodowej nie sprawowa�a w og�le w�adzy . W lecie 1918 roku gospodarka si� za�ama�a , zapanowa� powszechny g��d , wyst�pi�y braki surowc�w , a produkcja przemys�owa uleg�a zahamowaniu . W tej sytuacji spraw� piorytetow� sta�o si� wy�ywienie ludnoœci .

Ustawy o w�asnoœci ziemi , tylko cz�œciowo zadowli�y ch�op�w , lecz znaczny wzrost liczby drobnych posiadaczy ziemskich oraz drastyczna redukcja rozmiar�w przeci�tnego gospodarstwa by�y wysoce nieefektowne z ekonomicznego punktu widzenia . Ca�� ziemi� znacjonalizowano dekretem z 8 listopada 1917 roku . Ch�opi zyskali prawo do u�ytkowania , a rozr��nienie mi�dzy u�ytkowaniem ziemi a jej posiadaniem , potwierdzone dekretem z lutego 1918 roku . Rolnicy sprzedawali swoje produkty na wolnym rynku , pr�buj�c zaska� godziw� cen� . Brak �ywnoœci pog��bi�

si� jeszcze , gdy Niemcy zacz�li rekwirowa� zbo�e na Ukrainie po traktacje w Brzeœciu Litewskim .Wszystkie komuny i gospodarstwa kolektywne podupad�y , to wzbudzi�o przera�enie ch�op�w . Coraz wi�cej ludzi w poszukiwaniu �ywnoœci zacze�o ucieka� z miast . Ci robotnicy , jacy pozostali , cz�sto odwo�ywali si� do broni strajkowej celem wyra�enia protestu wobec niedobor�w �ywnoœci . Komitety fabryczne pot�piono za to , i� przek�ada�y interesy cz�œci spo�ecze�stwa ponad dobro og��u . Zwi�zki zawodowe sta�y si� instrumentem dyscyplinowania klasy robotniczej , wzrostu produkcji , regulowania p�ac i zapobiegania strajkom .

Wraz ze wzrastaj�cymi niedoborami , za�amaniem si� transportu oraz brakiem �ywnoœci nawet dla tych co pracowali , pieni�dz utraci� wartoœ� i handel wymienny sta� si� jedynym œrodkiem obrotu towarowego . Kapitalistyczna polityka uleg�a zniszczeniu i zast�pi� j� system socjalistycznego planowania dystrybucji . Bolszewicy nie widzieli powodu do zmiany swojej polityki i sk�onni byli uczyni� z przymusu cnot� obywatelsk�.

Lecz twykli ludzie nie byli ju� w stanie znosi� d�u�ej takich wy�ecze� . Wybuch�y liczne bunty ch�opskie i strajki .

Koszty wojny domowej w ofiarach ludzkich by�y przerarzaj�ce . Ocenia si� , �e zgin�o 8 mln. ludzi , w tym 7,5 mln z g�odu i chor�b . Miasta wyludni�y si� , a wielu intelektualist�w i specjalist�w wyjecha�o z kraju . Na zjeŸdzie partyjnym w marcu 1921 roku podj�to pierwsze kroki celem rozmontowania systemu komunizmu wojennego przez zast�pienie rekwizycji podatkiem w naturze . Zapobiega�o to bezpoœredniej groŸbie bunt�w ch�oskich , lecz bynajmniej nie uspokoi�o robotnik�w , kt�rzy sprzeciwiali si� dyktaturze komisarzy , wyst�powali przeciw przekazywaniu niewielkich fabryk w r�ce dawnych w�aœcicieli . Opozycja robotnicza zosta�a zd�awiona .

Przyw�dca pa�stwa Lenin ��czy� w sobie cechy ideologa i progmatyka . Pozwoli�o mu to upryztomni� sobie , �e konieczne o�ywienie gospodarki i jej modernizacja b�d� niemo�liwe bez cz�œciowego dopuszczenia wolnego rynku . W ten spos�b utworzono Now� Polityk� Ekonomiczn� . NEP polega� na dopuszczeniu pewnych element�w gospodarki rynkowej , takich jak wolny handel nadwy�kami produkt�w rolnych pozosta�ymi po wywi�zaniu si� ch�op�w z dostaw obowi�zkowych , a tak�e powstanie drobnych prywatnych przedsi�biorstw przemys�owych i rzemieœlniczych . Uporz�dkowano tak�e stosunki pieni�ne. Pewna liberalizacja w dziedzinie gospodarczej, tak�e kulturalnej , nie oznacza�a os�abienia dyktatury bolszewik�w . Odwrotnie umocni�a si� ona w tym czasie .

R��ne grupy opozycji wewn�trzpartyjnej widzia�y w praktykach okresu dotychczaso -

wego , jak i w NEP odejœcie od idea��w komunizmu. Szczeg�lne znaczenie mia� bunt w Kronsztadzie w lutym - marcu 1921 roku - elita si� rewolucji bolszewickiej z 1917 roku,

jak� byli marynarze floty ba�tyckiej , zbrojnie wyst�pi�a przeciw tamu , co uzna�a za b��dy i wypaczenia w realizacji idei . Zd�awienie buntu kronsztadzkiego , rozprawa z opozycj�

wewn�trzpartyjn� , szybkie i pozytywne efekty NEP ugruntowa�y w�adz� bolszewik�w .

W kierownicwwie partyjno - pa�stwowym dosz�o w tym czasie do dalszych rozgrywek , maj�cych jednak charakter walki o w�adz� , zaostrzonej w skutek choroby Lenina .Walk� t� wygra� J�zef Stalin . Wci�gu kilku lat po œmierci Lenina ( 1924 ) wyelminowa� on wszystkich rywali z Lwem Trockim na czele i obj�� niekwestjonowan� w�adz� jako sekreta� generalny Rosyjskiej Komunistycznej Partii ( bolszewik�w ) , od 1925 roku Wszechzwi�zkowej Komunistycznej Partii ( bolszrwik�w ) . W praktyce by�a to jednoosobowa dyktatura . Z dniem 30 kwietnia 1922roku pa�stwo radzieckie przybra�o chrakter zwi�zkowy . Nazwa "Rosja Radziecka " zast�piona zosta�a przez " Zwi�zek Socjalistycznych Republik Radzieckich " .

Wzmocniony gospodarczo przez NEP Zwi�zek Radziecki pozosta� jednak pa�stwem przede wszystkim rolniczym . Przejœcie do nowego etapu gospodarki mia�o mu przynieœ�

uprzemys�owienie . Dopiero wtedy m�g�by sta� si� pot�g� gospodarcz� , a zw�aszcza militarn� , zdoln� do prowadzenia aktywnej polityki na skal� œwiatow� . zarazem poprzez kolektywizacj� rolnictwa wyelminowana mia�a by� kategoria ludnoœci ekonomicznie niezale�nej , tzw. prywatni w�aœciciele gospodarstw rolnych . Zadanie to mia�o by� drog� ponownego scentralizowania gospodarki poprzez plany pi�cioletnie . Pierwszy z tych cel�w by� wi�c budowaniem - co prawda , za cen� niewyobra�alnego wysi�ku . W ci�gu nast�pnych pi�ciolatek powsta�y w Zwi�zku Radzieckim pot�ne zak�ady przemys�owe .

Kombinat metalurgiczny w Magnitogorsku czy elektrownia wodna Dnieprogres kreowana by�a przez propagand� na symbole uprzemys�owienia ; g��wnym jednak jego celem by�a budowa pryemys�u zbrojeniowego .

Cel drugi - kolektwizacja rolnictwa - dostarcza� bowiem si�y roboczej dla powsta�ych zak�ad�w przemys�owych . Polityka ta by�a wymierzona i w inne kategorie ludnoœci wiejskiej , kt�re si� jej sprzeciwi�y . Tworzenie ko�choz�w dokonywa�o si� na drodze przymusu . Op�r ludnoœci prze�amywany by� poprzez terror :pacyfikacje , aresztowania ,

deportacje . Na Ukrainie zniszczenia dokonane przez obie strony w czasie kolektywizacji oraz stosowana przez w�adze blokada dostaw �ywnoœci spowodowa�a kl�sk� g�odu . Produkcja skolektywizowanych gospodarstw by�a nader niska . Ca�a akcja przynios�a œmier� kilkunastu milionom ludzi i za�amanie produkcji rolnej .

Warunkiem przeprowadzenia tej gigantycznej operacji by�o ca�kowite podporz�dkowanie spo�ecze�stwa pa�stwu , kt�rego totalitarny charakter ujawni� si� w pe�nym swoim wymiarze . Nasileniu uleg� terror .Narz�dziem jego realizacji by�a ogromnie rozbudowana policja - polityczna . Dawna Cze-ka pszekszta�ci�a si� w 1922roku

w GPU ( Pa�stwowy Zarz�d Polityczny ) , a w 1934 w��czona do struktur Narodowego Komitetu Spraw Wewn�trznych , czyli NKWD .

Istotnym i charakterystycznym elementem systemu terroru radzieckiego byly obozy

pracy , pe�ni�ce zarazem funkcje represyjne i b�d�ce Ÿr�d�em niewolniczej si�y roboczej .

Historia pa�stwa radzieckiego,oznaczaj�ca przebudow� ca�oœci systemu gospodarczo-spo�ecznego i politycznego, by�a ogromn� operacj� socjotechniczn�, prowadzon� przy- u�yciu pot�nych si�,w tzm przymusu,terroru i propagandy.Jej koszta materialne i ludzkie mog�y budzi� przera�enie,natomiast rozmiary-fascynowa�.W umys�ach ludzi na ca�ym œwiecie tworzy�y mityczny obraz tego pa�stwa,przy czym mit ten m�g� by� negatywny jak i pozytywny.Ideologia ustroju sprawiedliwoœci spo�ecznej,braku wyzysku,zaspokajania potrzeb,unikania minus�w gospodarki rynkowej,odpowiada�a odwiecznym t�sknotom ludzkoœci,wzmocnionym przez doœwiadczenia z pierwszej wojny œwiatowej.O kosztach materialnych i ludzkich nie widzano albo odrzucano te informacje,traktuj�c je jako produkt antyradzieckiej propagandy.Przyk�ad p�yn�cy z Rosji wp�ywa� na ruch robotniczy,co zaowocowa�o powstaniem parti komunistycznych nie�adko silnych. Szczeg�lni silny by� wp�yw na lewicowych intelektualist�w - ten podatny grunt by� starannie uprawiany przez propagand� radzieck�. Wznosi�a si� ona na wy�yny za�amania

proporcjonalnie do stosowanego ucisku i terroru,co najdrastyczniej uwidacznia�o si� w latach trzydziestych .

Ca�y ten wielki incydent mia� miejsce w pa�stwie o randze mocarstwa. Tote� zar�wno oddzia�ywanie w sferze myœlowo-ideologicznej,jak i konfrontacja dw�ch wzor�w, zwanych kapiltalistycznym jak i komunistycznym, sta�y si� zjawiskami na skal� œwiatow�, zw�aszcza po drugiej wojnie œwiatowej .Trwa�y one przez dziesi�ciolecia. Koniec imperium radzieckiego, przebiegaj�cy od szybkiego wyzwolenia si� pa�stw Europy œrodkowej z politycznej i ideologicznej zale�noœci ( 1989 ) do likwidacji Zwi�zku Radzieckiego jako formy pa�stwowej ( 1991 ) , uwa�any jest za pewien okres epoki historycznej . W nim widzi si� koniec XX wieku .

---