1299076301

74 Narodziny dziecka (locija)

rolę „kontrolera” zachowań tradycyjnych. Nie wszystkie rodziny przestrzegają zasad związanych z izolacją matki i dziecka. Zdarza się (np. u Bosaków), że posiłki przygotowuje mąż, że to on robi zakupy i pomaga opiekować się dzieckiem. Dzieje się tak najczęściej w rodzinach, które w dużym stopniu zasymilowały się ze społeczeństwem nieromskim, ale jest to sytuacja tolerowana we wszystkich grupach Polska Roma objętych badaniami. Niezbyt duże mieszkania, jakie liczne rodziny romskie zajmują w budownictwie komunalnym, wykluczają pełną izolację kobiety, chociażby w zakresie wystarczającym. Ponadto samodzielne mieszkanie i prowadzenie gospodarstwa domowego przez rodzinę typu rodzice + dziecko jest pretekstem do wprowadzania układów partnerskich i swobodnego podziału funkcji pełnionych przez członków rodziny.

...ja wtedy gotuję jeść, przygotowuję. U nas Cygany nie są kapusie, dużo zasad jest. Ona

jest magrowana...²⁷

Naginanie tradycyjnych zasad rządzących życiem Romów jest domeną młodych. Nie jest to złośliwość ani niechęć do tradycji, lecz w pewnym sensie unowocześnianie egzystencji rodziny. Zdaniem respondentów z przedziału wiekowego 20-25 lat, małżonkowie po porodzie mogą spać razem, ale kobieta powinna jednak używać osobnych naczyń stołowych. Egzekwowanie tej zasady zależy od tego, czy młodzi mieszkają sami, czy z rodzicami i z dziadkami. Jeden z respondentów z Le-siaków mieszkał sam z żoną, więc wystarczyło tylko mycie naczyń. Przy rodzicach, jak wyrazi! się respondent, zachowywali pozory (Les.l), tzn. zachowywali się zgodnie z zaleceniami starszych²⁸.

Skalanie (mageńpen) jest skutkiem przekroczenia zasad i norm, a dotyka tę osobę, która się tego dopuści. Badania wykazały, że pojęcie skalania organizuje życie rodziny, pod warunkiem że jej życie prywatne odbywa się niejako na forum społeczności (w rodzinach rozrodzonych lub inaczej poszerzonych) i że jej tradycyjne działania zapewniające egzystencję poszczególnych członków rodziny są wystarczające, by móc swobodnie istnieć w społeczeństwie nieromskim. Stąd biorą się nieporozumienia pomiędzy poszczególnymi rodami (rodzinami) na tle sposobu realizowania zachowań tradycyjnych. To, co jest kalające dla jednych, dla drugich kalającym jeszcze nie jest lub nawet już nie jest. Niektórzy Romowie asekurują się, realizując te zachowania „na pokaz”, bo skutek kalającego działania jednego z członków rodziny może się przenieść na pozostałych. Szczególnie zagrożona wydaje się być osoba odpowiedzialna za tego, który skalał, np. gdy kobieta będąca w danym okresie „nieczysta” poda posiłek mężczyźnie, to ten posiłek zostanie skalany. Ale mężczyzna zostaje skalany w dwojaki sposób — przez spożycie tego posiłku i przez samo zbliżenie się do niego kalającej kobiety, fakt podania talerza z posiłkiem. Sytuacja jest społecznie nieistotna wtedy, kiedy rozgrywa się w obecności tylko stron takiego kontaktu, czyli kobiety i mężczyzny. Problem zaistnieje wtedy, jeżeli będą świadkowie takiej sceny, jakieś osoby postronne, dalecy krewni, znajomi itp.

²⁷    Respondent nie określił własnej identyfikacji z grupą rodową.

²⁸    Do tego problemu wracam w kolejnych rozdziałach.