1299076034

142 Wesele

w której uczestniczyłyby jednostki. Jego zdaniem, zawsze całe zbiorowości zobowiązują się wzajemnie, „wymieniają i zawiązują umowy, osoby umawiające się są osobami moralnymi: klanami, plemionami, rodzinami...”¹⁷, a zatem dar oddziałuje na szerszą społeczność nie tylko na obdarowaną jednostkę. Dar dla jednostki należałoby utożsamiać z darem dla całej społeczności (grupy). Z perspektywy rozwoju osobowego jednostki, obdarowanie np. dziecka rowerem czy nowożeńców określoną sumą pieniędzy wzmacnia poczucie własnej wartości. Darczyńca czuje się potrzebny i przydatny, natomiast obdarowany wie, że w trudnej sytuacji może liczyć na czyjąś pomoc. Z perspektywy życia społecznego dar jest wyrazem ważności jednostki, istotności w związkach rodzinno-towarzyskich. Trzeci sposób oddziaływania daru to jego znaczenie w życiu całej społeczności. Obdarowanie dziecka, nowożeńców z rodziny X przez rodzinę Y oznacza obdarowanie za ich pośrednictwem całych rodzin czy rodów. Dlatego powinno się dostosować wartość materialną daru do pozycji społecznej darczyńcy i obdarowanego. Na przykład skąpy dar przedzaślubinowy może obrazić rodziny państwa młodych. Sytuacja obdarowywania jest jednak jeszcze bardziej skomplikowana, ponieważ w kulturze istnieje obowiązek dawania, obowiązek przyjmowania oraz obowiązek odwzajemniania. Odmowa obdarowania, zaniechanie zaproszenia itp. jest odrzuceniem związku i wspólnoty¹⁸, a zatem świadczy o alienacji jednostki czy o nieakceptowaniu jej w grupie. Nie bez znaczenia jest pozycja społeczna osoby kupującej podarek i pochodzenie obdarowywanych oraz stopień pokrewieństwa pomiędzy nimi. M. P. Sahlins wysunął tezę, że bliscy krewni są skłonni dzielić się różnymi dobrami, wchodzić w stosunki wymiany, które charakteryzują się wzajemnością uogólnioną, podczas gdy dalecy krewni lub osoby niespokrewnione ze sobą realizują wzajemność zrównoważoną lub negatywną¹⁹, oczekując stosownej opłaty.

W przypadku rozmówców identyfikujących się z Polska Roma obdarowywanie oraz wzajemna wymiana darów jest istotną formą realizowania kontaktów społecznych pomiędzy poszczególnymi osobami, rodzinami czy rodami — zawiązywania ich oraz podtrzymywania. Członkowie rodziny mają np. prawo do oczekiwania pomocy ze strony bliższych i dalszych krewnych oraz obowiązek, ale i prawo do jej okazania i odwzajemnienia. Najczęściej jest to pomoc materialna w postaci pieniędzy zebranych od przedstawicieli grupy.

Chociaż prezenty weselne w przypadku społeczności romskich nie są konieczne, to są mile widziane — młodzi zazwyczaj dostają pieniądze i złoto. Ewentualne prezenty rzeczowe Romowie zostawiają na stoliczku ustawionym przy wejściu. Po przyjeździe od razu je tam kładą, by leżały aż do zakończenia wesela (Jag. 1), lub przekazują je w obojętnie którym momencie spotkania. U Pachowiaków natomiast przedmioty, które przekazuje się w darze, Romowie przynoszą bezpośrednio do domu nowożeńców już po zakończeniu wesela. (Pach.l). Zakup prezentu nie jest

¹⁷    M. Mauss, Szkic o darze, w: Socjologia i antropologia. Warszawa 1973, s. 216-217.

¹⁸    Ibidem, s. 228.

¹⁹    M. R Sahlins, Socjologia wymiany w społeczeństwach pierwotnych, w: Współczesne teorie wymiany społecznej. Zbiór tekstów, op. cit., s. 143.