1299076110

188 Społeczny wymiar obrzędowości pogrzebowej

nia byty podjęte z myślą o zmarłym. W czasie trwania żałoby obowiązuje powszechny zakaz organizowania większych uroczystości rodzinnych o charakterze radosnym, np. wesel. Niemniej jednak może dojść do takiej uroczystości po zakończeniu np. półrocznej żałoby, jaką miał organizator takiego spotkania. Od jego dobrej woli zależy, czy odczeka pełny rok żałoby, która obowiązuje innych, czy nie. Na pytanie, czy w tym czasie mogą mieć miejsce takie uroczystości, jak śluby, chrzciny, wesela, respondenci odpowiadają, że mogą, ale niewielu zdecydowałoby się w nich uczestniczyć.

...jak by brat robił, to ja bym i tak nie poszła. (War. 2)

W rodzinach Jaglanów, Lesiaków i Berników bywa tak, że osoby będące w żałobie uczestniczą w weselu. Nie biorą jednak udziału w tańcach, lecz siedzą przy stołach i w zasadzie nie piją alkoholu — tylko raz w ciągu wesela mogą (ale nie są do tego zobowiązane) wznieść toast za zdrowie panny młodej. Kobiety będące w żałobie powinny przybyć na wesele ubrane w czarną odzież lub mieć jakiś element odzieży koloru czarnego. Jest to sygnał dla pozostałych gości, że kobieta nie może tańczyć i wtedy już nikt nie prosi jej do tańca, czy pokazu. Jeżeli jednak odzież kobiety nie wskazuje na to, że „trzyma żałobę” i ktoś poprosi ją do tańca — kobieta jest zobowiązana do poinformowania o żałobie potencjalnego partnera (Jag. 3).

Przestrzeganie żałoby może być zatem bardziej lub mniej restrykcyjne. Nie jest to uzależnione od pochodzenia (rodziny, rodu), ale od indywidualnych potrzeb. Należy jednakże pamiętać, że i tak obecność na uroczystości czy jej zorganizowanie jest opiniowane przez starszego (tj. głowę rodziny, rodu). Również on decyduje o oglądaniu programów muzycznych, a nawet kaset wideo z rejestracją wesel⁵⁷.

W polskiej kulturze każde ważne wydarzenie w życiu człowieka związane jest z ucztą, na którą zaproszeni zostają ludzie z pewnych względów dla niego ważni. Wśród Romów takie spotkanie jest szczególnie istotne, stanowi bowiem wartość samą w sobie — jest społecznie i psychologicznie niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania społeczności i jednostki. Osoba nieuczestnicząca w spotkaniach rodzinnych czy innych połączonych z ucztami czuje się wyobcowana. Zresztą takie świadome i, co najważniejsze, celowe wyalienowanie jednostki, polegające właśnie na ograniczeniu jej dostępu do spotkań i uczt, jest jedną z sankcji społecznych szczególnie boleśnie odczuwanych. Mimo to są uczty, w których nie trzeba uczestniczyć, i są takie, których pominięcie daje skutek negatywny i nie jest dobrze oceniane. Do tych ostatnich uczt szczególnych należy stypa i rocznica śmierci.

Zwyczaj urządzania uczt zwanychpomana jest związany bezpośrednio z żałobą. Kończą one okresy żałoby dla kolejnych kręgów krewnych. Jest to szczególnie wyraźnie zaznaczone u Kelderaszów.

⁵⁷ Kilka lat temu odwiedziłam zaprzyjaźnioną rodzinę romską na Spiszu. Celem wizyty było zarejestrowanie wykonania tańca tradycyjnego. Niestety, okazało się, że rodzina ma żałobę. Dziewczęta nie mogły tańczyć ani obejrzeć wraz ze mną kasety wideo z wesela, w którym uczestniczyły rok wcześniej. Ich ojciec zezwolił jedynie na zaśpiewanie kilku pieśni religijnych. „To dlatego, ze jesteś naszym gościem" — w' ten sposób ojciec dziewcząt uzasadnił swoją decyzję.