1299076070

Społeczny wymiar obrzędowości pogrzebowej 163

nieważ grozi to skażeniem (skalaniem). Z tego powodu osoba zmarła jest obmywana i ubierana w najlepsze ubranie tuż po śmierci, kiedy ciało jest jeszcze cieple. Jeżeli śmierć nastąpiła niespodziewanie i nie było to możliwe, wzywa się pracowników zakładu pogrzebowego, by to oni wykonali wszystkie te czynności.

W niektórych grupach obowiązuje zwyczaj zatykania nozdrzy osoby zmarłej korkami z wosku pszczelego lub perłami, aby w ten sposób uniknąć przedostania się do ciała złych duchów'. Czynnością zabezpieczającą, równie ważną, jest zebranie wszystkich tych rzeczy, które mogą być przydatne zmarłemu w podróży na „tamten świat”, i umieszczenie ich w trumnie. To mogą być np. fragmenty odzieży, narzędzia, sztućce, złote precjoza, pieniądze.

Kolorami, jakie nosili żałobnicy na pogrzebach romskich jeszcze do niedawna, były czerwień i biel. Obecnie to raczej czerń ma symbolizować żałobę. Biel zawsze była uznawana za symbol czystości, ochrony i szczęścia. W niektórych ugrupowaniach wschodnioeuropejskich kobiety ubierają się całkowicie na biało a mężczyźni zakładają białe krawaty, rękawiczki, a na kapelusze białe opaski. Kolor czerwony symbolizuje ochronę przed złymi duchami zmarłych i często był noszony na romskich pogrzebach. Romowie uważają, że ten kolor przynosi im szczęście — prawdopodobnie ze względu na wiarę w to, że krew jest źródłem witalności i życia^{1 2}. Czerwone bluzki i spódnice są częstym widokiem na pogrzebach w niektórych ugrupowaniach romskich. Czasem nawet mężczyźni zawiązują wokół szyi czerwone chustki. Czerwień jest również dominującym kolorem w dekoracjach nagrobków czy karawanów wiozących zmarłych³.

Na pogrzebach zazwyczaj gromadzą się tłumy. Jest to okazja do spotkania z rodziną, do pożegnania zmarłego i życzenia mu dobrej podróży ku nowemu życiu. Po pogrzebie wszystkie materialne rzeczy zmarłego muszą być bardzo ostrożnie zniszczone. To, co się da, np. ubrania i pościel, jest palone. Naczynia, biżuteria są tłuczone i rozbijane. Czasem zwierzęta należące do zmarłego muszą być zabite, ale konie zawsze z tej reguły były wyłączone. Samochód zmarłego (przyczepa) może również zostać spalony albo zniszczony. To zapobiega skażeniu innych Romów. W niektórych grupach romskich robi się to ze względu na potrzeby zmarłego, który w zaświatach będzie potrzebował wszystkich swoich rzeczy. Coraz częściej jednak wyprzedaje się rzeczy zmarłego, ale nigdy innym Romom. Ponadto nie powinno się ich sprzedawać dla korzyści, aby śmierć Roma nie przyniosła zysku. Nikt z Romów nie zaryzykuje skalania przez przyjęcie takich przedmiotów czy ich zakup.

Po zmarłym nie powinien zostać w obozie (obejściu) ani jeden ślad. Nawet unika się wymawiania jego imienia, chyba że jest to absolutnie konieczne. Spotkaniem, na którym można wspominać zmarłego, jestpomana. W niektórych ugrupowaniach, np. u Kełderaszów, dokonuje się personifikacji zmarłego przez uczestnictwo wpomanie osoby w tym samym wieku i płci, co zmarły, a nawet ubranej w ten

1

   A. Sutherland, op. cit., s. 265.

2

   Por. ibidem, s. 284.

3

   Patrin Web Journal (http://wfww.geocities.com/Paris/5121/traditions.htm)