1299076072

Społeczny wymiar obrzędowości pogrzebowej 165

nego powiewu i dreszczu), wizualizację (jako mglista, ludzka sylwetka) oraz dźwięki (cos w rodzaju skowytu, nagły podmuch wiatru, gwałtowna burza, która zazwyczaj poprzedza ukazanie się sylwetki mulo)'³.

Manifestacja obecności mulo może odbyć się w każdym miejscu, ale najczęściej jest to w górach, lasach, nad wodą i na cmentarzach oraz o dowolnej porze dnia i nocy, ale zazwyczaj o zmierzchu¹⁴.

Istnieją dwa typy podań, w których pojawia się mulo. Jeden typ zawiera opowieści o mulo, które pomaga w różnych sytuacjach. Typ drugi to opowieści, w których mulo jest złym duchem o odrażającym wyglądzie. Na podstawie zebranego materiału folklorystycznego A. Rao wysnuła koncepcję, że w tego typu opowieściach jako „dobre” mulo występuje kobieta (muli), natomiast jako „złe” — mężczyzna (mulo)'⁵.

Cmentarz jest miejscem szczególnej aktywności mulo, toteż Romowie nie odwiedzają cmentarzy, jeżeli nie są do tego w jakikolwiek sposób zobowiązani. Z badań P. Dolle wynika, że mulo przebywające na cmentarzu, aktywne nocą, w ciągu dnia pozostaje w ukryciu, więc nie stanowi niebezpieczeństwa. Mimo to obserwuje otoczenie i kiedy zapada noc, wyrusza w poszukiwaniu tej osoby, która zmąciła jego spokój w ciągu dnia i dlatego bez wyraźnej potrzeby nie powinno się odwiedzać cmentarzy. Z badań P. Dolle wynika również i to, że mur cmentarny i zamknięta brama stanowią o zamknięciu obszaru cmentarza i niemożności wydostania się mulo na zewnątrz. To pozwalało na obozowanie i kupowanie domów w pobliżu cmentarzy. Ponadto strach przed spotkaniem z mulo zniechęcał dziewczęta do potajemnych nocnych ucieczek z domu¹⁶.

Strach przed mulo wynika z obawy przed jego negatywnym wpływem. Szczególnie groźny dla kobiety jest kontakt seksualny z mulo. Według Manuszów bezpłodność jest konsekwencją stosunku seksualnego kobiety zamężnej (a więc tej, która powinna rodzić dzieci) z mulo, czyli z tym, co z natury jest już martwe). Stosunek z mulo uznaje się za zwieńczony martwą ciążą, lub ciążą, która obumiera w chwili poczęcia. Kobieta wszedłszy raz w kontakt seksualny ze śmiercią, już na zawsze staje się nieczysta. Zatem wszystko, co pragnie osiągnąć, będzie martwe, np. jej dziecko umiera w chwili poczęcia, czyli zapłodnienia. Zdarza się, że pod wpływem presji społecznej kobieta bezpłodna popełnia samobójstwo, co dla społeczności oznacza całkowite oddanie się kochankowi i przeistoczenie się w muli. Pod tym względem zostaje ona uznana za szaloną''. Szaleństwo jest zatem kolejną, obok bezpłodności, konsekwencją kontaktu z mulo. Trzecią jest samobójstwo¹⁸. Również choroby skórne, typu liszaje, egzemy, świąd, kojarzone są z negatywnym oddziaływaniem mulo. W podobny sposób interpretowany jest swobodny pod względem erotyki tryb życia.

¹³    A. Rao, op. cit., s. 162-163.

¹⁴    Ibidem.

¹⁵    Ibidem.

¹⁶    M. P Dolle, op. cit., s. 10-11.

¹⁷    A. Rao, op. cit., s. 162.

¹⁸    Por. M. P Dolle, op. cit., s. 13-14.