3568684101

1. PODSTAWY TEORETYCZNO-METODOLOGICZNE

W rozdziale dokonano umiejscowienia problematyki pracy w badaniach geograficznych, sformułowano cele i hipotezy badawcze, omówiono terminologię i stan badań, opisano metodykę badań i źródła informacji.

1.1. Przedmiot, cele i hipotezy badawcze

Przedmiotem badań w niniejszej pracy są relacje zachodzące między parkami narodowymi a ludnością zamieszkałą na obszarze parków oraz w ich sąsiedztwie. Termin „relacje ludzie - park" jest najczęściej używany (m.in. w pracach sygnowanych przez Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody - IUCN) do opisania interakcji (związków, zależności) występujących między miejscową (tubylczą, autochtoniczną) ludnością a formą ochrony przyrody, jaką jest park narodowy (Zube, 1990; Brechin i in., 1991; IUCN, 2003; McCleave i in., 2006; West i in., 2006; Allendorf, 2010; von Ruschkowski, 2011).

Na obszarze parku narodowego oraz w jego sąsiedztwie, w wielofunkcyjnej przestrzeni cechującej się różnorodnością zasobów i walorów środowiska geograficznego, pomiędzy jej poszczególnymi elementami zachodzą różnorodne relacje. Są to oddziaływania między podmiotem „ludzie" (człowiek) a podmiotem „środowisko przyrodnicze/przyroda", najczęściej określane jako relacje typu „człowiek - środowisko". Mają miejsce także interakcje między różnymi grupami ludzi (relacje typu „człowiek - człowiek") oraz zależności wewnątrz środowiska przyrodniczego (relacje typu „środowisko - środowisko") (ryc. 1). W niniejszym opracowaniu przedmiotem zainteresowania są relacje typu „człowiek - środowisko", a więc te, których podmiotem jest człowiek lub grupy ludzi.

Ryc. 1. Główne typy relacji w parku narodowym (źródło: opracowanie własne)

Człowiek w przestrzeni geograficznej funkcjonuje w różnorodnych systemach, które występują w odmiennych układach i zależnościach. We wszystkich aspektach, zarówno o charakterze naturalnym, jak i pochodzenia antropogenicznego, w każdym przypadku, jak pisali I.D. White i in. (1984), występuje odniesienie ich funkcjonowania do zbioru obiektów. Zatem zgodnie z ogólną teorią systemów L. von Bertalanffyego (1984) każdy zbiór obiektów czy elementów funkcjonalnie i strukturalnie ze sobą powiązanych stanowi system. Elementy są uporządkowane, tworzą określoną