DSCN1928

96 2. Teoretyczne i metodologiczne podstawy pedagogiki pracy

Można wreszcie stosować inne jeszcze określenia oraz ujmować pracę człowieka w różnych aspektach.

1.    W aspekcie filozoficznym pracę traktuje się jako swoistą wartość; tę wartość, która jest jedynym źródłem wszelkich innych wartości.

2.    W aspekcie fizjologiczno-psychologicznym pracę traktuje się jako obiektywną potrzebę człowieka, szczególnie dorosłego i sprawnego fizycznie oraz psychicznie, a także jako nieodzowny warunek jego rozwoju.

3.    W aspekcie ekonomicznym praca stanowi podstawowe źródło i warunek egzystencji człowieka oraz rozwoju gospodarczego kraju. W procesie pracy powstają wytwory społecznie użyteczne, warunkujące nieustanny rozwój społeczno-ekonomiczny i dobrobyt jednostki.

4.    W aspekcie społecznym praca — z racji swojego charakteru społecznego - gwarantuje konieczny człowiekowi kontakt społeczny i realizację jego różnorodnych potrzeb.

5.    W aspekcie wychowawczym istotnego znaczenia nabiera założenie, w myśl którego największą wartość przypisuje się wychowaniu przez pracę. Człowiek, wykonując pracę, nie tylko tworzy nowe wartości, ale także podlega nieustannemu rozwojowi osobowemu i społecznemu, doskonaląc w ten sposób samego siebie i swoje otoczenie.

6. Wreszcie w aspekcie moralnym chodzi o stosunek do pracy, sposób jej traktowania i wykonywania oraz przeżywania.

Dotychczasowe nasze rozważania nad pracą człowieka zakończmy stwierdzeniem, że rola pracy w życiu współczesnego człowieka jest ogromna. Stanowi ona niezbędny warunek egzystencji, wyznacznik miejsca człowieka w społeczeństwie, czynnik kształtujący osobowość; wpływa na fizyczny i psychiczny rozwój człowieka, wyzwala w nim inicjatywę i twórczą aktywność myślową, dostarcza przeżyć estetycznych, przynosi radość i zadowolenie, ale stanowi też niekiedy źródło trudności, zmartwień i niepowodzeń oraz wprowadza człowieka w stan niezadowolenia, zniechęcenia, a nawet frustracji.

Jeśli uznamy, że w złożonym układzie życia powszedniego człowiek jest. a na pewno być powinien, wartością najwyższą, to pracę należy traktować jako podstawowy miernik wartości człowieka. Niestety, rzeczywistość naszego istnienia i działania nie zawsze potwierdza, że tak jest. Janusz Sztumski, analizując postawy wobec pracy w naszym kraju, pisze; „Znakomita większość pracujących czuje się ludźmi dopiero po pracy, a nie w czasie jej trwania, i poza nią realizuje swoje głębsze zainteresowania”-¹⁰.

®|. Sacumski, Postawa wnbrr pracy jako miara wartoiri nłntteicka, fw:| Pedagogika Pracy, tMtytm Kształcenia Zawodowego i WSif’, Warszawa 1975, s. 80.

97

Można oczywiście polemizować z autorem, czy rzeczywiście „znakomita większość” ludzi daje wyraz takim odczuciom, lecz nie można odmówić mu racji. A przecież inne życie i inne traktowanie pracy zatraca swój sens. Co zatem uczynić, tym bardziej w nowych warunkach Rzeczypospolitej, aby praca uzyskiwała zawsze i wszędzie należne miejsce w złożonej strukturze żyda społeczno-gospodarczego i kulturalnego?

Przede wszystkim należy tworzyć taki klimat społeczny w nowej rzeczywistości polskiej, w którym „pracę” traktować się będzie powszechnie jako kategorię uniwersalną i jako wartość ogólnoludzką.

Warunkiem głównym dochodzenia do takiego klimatu musi być dążenie do usensownienia pracy ludzkiej, które spełniać się może wielorako:

-    przez to, że daje ona środki do życia człowiekowi pracującemu,

-    przez to, że jego praca i jej wyniki mogą służyć drugiemu człowiekowi.

-    przez to, że jego praca może być pożyteczna dla kraju.

„Praca zatraca swój ludzki sens, gdy pojawiają się sprzeczności między wymienionymi wyżej wymiarami pracy, gdy któreś z tych wymiarów zawierają lub są pochłaniane przez inne z nich, lub gdy cel osobisty czy grupowy, ale partykularny wyklucza cel główny, społecznie szerszy, albo - przeciwnie -gdy realizacja celu społecznego tłumi realizacje celów osobistych, gdy praca przynosi korzyści innym, ale godzi w elementarny byt ludzki tego kto pracuje, gdy jeszcze inaczej - praca nie realizuje ani celu osobistego, ani zbiorowego” [26. s. 93]. Powyższa wypowiedź autorstwa Z. Cackowskiego - jak się wydaje

-    dobrze oddaje najbardziej pożądane właściwości organizacji i realizacji pracy zawodowej.

Aby tak było, aby praca człowieka była sensowna, a jego trud dawał pożądane owoce, potrzebna jest także racjonalna motywacja pracv. w której liczą się:

-    możliwość dobrego wykonywania pracy,

-    odpowiedzialność za wykonywane zadania,

-    wreszcie - odpowiedniość zadań do zainteresowań i możliwości pracownika.

„Tylko te czynniki - pisze F. Herzberg - jeśli występują na odpowiednim poziomie, pozwalają na rozbudzanie rzeczywistej motywacji do pracy, a zatem do osiągania satysfakcji z jej wykonywania” [19, 99, 242].

W świetle powyższego stwierdzić można, że nową jakościowu wartością w rozległym układzie działań edukacyjnych i gospodarczych staje się rzeczywista i skuteczna praca człowieka, szczególnie zaś praca wysoko kwalifikowana, zakładająca wysoki poziom kompetencji i odpowiedzialności zawodowej. Do takiej pracy nie jest w stanie przygotować żadna szkoła młodzieżowa. Właściwości i walory takiej pracy wykształcić i pozyskać można dopiero