DSCN1923

2. Teoretyczne i metodologiczne podstawy pedagogiki pny»

Ńłdzę. k akie spojrzenie Kościoła katolickiego na pracę czyni doktrynę katolicyzmu współczesnym nurtem społeczno-łlłozoftcznym o doniosłym .naczemu dla teorii i praktyki dnia powszedniego.

Z przedstawionych zapisów i cytowanych myśli najznakomitszych reprezentantów Kościoła rzymskokatolickiego w drugiej połowie XX wieku om i dokonanych uogólnień wynika, że katolicki kontekst myśli o pracy w pełni oddaje istotę szeroko rozumianego chrześcijaństwa, a przy tym zbliż* nas mocno do uniwersaiistycznego sposobu myślenia. Tę bliskość tym bardziej zapewnia personalizm katolicki, który przedstawia koncepcję „Osoby" i jej wolności jako najwyższą wartość świata stworzonego przez Boga oraz jako cen-oałny punkt dociekań filozoficznych. Toteż na przykładzie rozważań o pracy człowieka można uznać zasadność stwierdzeń obiegowych i formalnych, iż w istocie rzeczy zachodzi równoważność w traktowaniu wartości chrześcijańskich i wartości ogólnoludzkich (uniwersalnych).

Z dotychczasowych rozważań i przytoczonych myśli o pracy wielkich autorytetów Kościoła rzymskokatolickiego - Polaków z Ciała i Duszy onu z Serca-wynika, że mówienie o pracy jako o powołaniu, a także jakooszan-sy samorealizacji, tj. o stawaniu się człowiekiem prawdziwym, rzeczywistym, podmiotem w możliwie pełnych wymiarach, jest ze wszech miar uzasadnione I z tegp głównie powodu traktowanie pracy takie jako podstawowej kategorii pedagogicznej staje się oczywiste.

Podkreślić jednak trzeba, że i w cym przypadku przydatność owych wzniosłych myśli w codzienności zwykłego człowieka, człowieka pracy, jest raczej skromna. Realia życia, zarówno wieków minionych, jak i dnia dzisiej-n.ik-izuja traktować pracę w sposób skonkretyzowany i prakseołogkzm. Kłania się nam w tej okoliczności Tadeusz Kotarbiński ze swoją prakseologii - nauką o sprawnym i skutecznym działaniu (91). Mamy na myśli głównie realne konteksty myślenia o pracy.

Staro interesuje nas także praca jako źródło zarobkowania i gwarancja ludzkiej egzystencji, to nie sposób nie odwołać się do filozofii pragmatyzmu i poniekąd materializmu utylitarnego, a w pewnym stopniu łaście do marksizmu. Chodzi głównie o zbliżenie filozofii do życia. Ten kierunek myślenia upowszechnili w końcu XIX wieku W. James i i Dewey ora* B Marks i K. Engels, którzy wykazali, że punktem wyjścia dla owej HHHani jest srali n pojąć, wyjaśniająca ich genezę i rolę w dat* fetón jtakiycntyrn oraz w doświadczeniu, rozumianym jako proces przysto MBMwutąo współoddziaływania organizmu i rzeczywistości, James i Dewcy •JM* twierdzą. że fimkcja pojęć polega na ukazywaniu możliwości do

rozwiązywania problemów, a ich znaczenie przejawia się w działaniu i w obiektywnych reakcjach na określone sytuacje (7i, 37j.

W Polsce powyższą problematyką zajął się nade wszystko S. 1. Brzozow-ski, twórca oryginalnej koncepcji .filozofii pracy i swobody", zwanej rów nież, „filozofią czynu i pracy”. Głównym założeniem tejże była teza o zależności rzeczywistości zewnętrznej od ludzkiej działalności. Brzozowski twierdził, że człowiek styka się ze światem nie poprzez czystą myśl, lecz prze/ pracę (24|

W koncepcji marksistowskiej — dzisiaj przyjmowanej z określoną i poniekąd uzasadnioną powściągliwością:

-    Praca jest głównym czynnikiem i wyrazem postawy decydującej o wykorzystaniu możliwości życiowych człowieka. Odgrywa om zasadniczą rolę w jego rozwoju i stanowi materialną podstawę życia społecznego.

-    „jako twórczyni wartości użytkowych, jako praca użyteczna jest tedy praca warunkiem istnienia człowieka, niezależnym od wszelkich ustrojów', jest wieczną, przyrodzoną koniecznością, która umożliwia życie ludzkie” (Marks - 114, s-481.

-    Oddziałując za pośrednictwem pracy na przyrodę i zmieniając ją, „człowiek zmienia zarazem swoją naturę. Rozwija drzemiące w niej moce i podporządkowuje grę tych sił swej własnej zwierzchności” (Marks - 114, v 20S--2061.

-    „Praca jest pierwszym, podstawowym warunkiem wszelkiego życia lodź kiego i to w takim stopniu, ze w pewnym sensie należy powiedzieć praca stworzyła samego człowieka” (Engels -114, a 52$]*

Z przedstawionych nurtów myśli ąioiecsno-filaaoficsntj w kwestii pracy człowieka wynika, mc

1.    Zachodzi wyraźna różnica * poglądach na patat pracy ludzkiej. Według doktryny chrześcijańskiej Bóg stworzył całuuŚLlUi Jn|H

stwo swoje, zobowiązując go m in. do pracy, do „czynienia BHH Hw poddaną”. 7. kolei w koncepcji marksistowskiej - ..praca stwotrvła samego otło-wieka".

2.    Zachodzi także różnica w kwestii celu pracy człowieka. Kościół bowiem obok celów - ekonomicznego, społecznego i osobowocwótcsegp wyróżnia też cel metafizyczny, ostateczny, który wyrażony jest w obiegowej sentencji: „Módl się i pracuj a będziesz zbawiony”.

A. Dostrzegalna jest daleko idąca zbieżność poglądów na istotę pracy Ctło-wieka i na jej podstawowe funkcje. W każdym przypadku pracę człowieka rozpatrywać należ \ w dwóch podstawowych aspektach - podmiotowym i przedmiotowym. W konsekwencji pracę traktuje się: