DSCN1936

2. Teoretyczne i metodologiczne podstaw y i>etfngogj|(j Pracy

Grupę pracowników wysoko wykwalifikowanych $tanowj ci. którzy legitymują sic wyższym od obowiązującego w danym okresie 11 kształceniem ogólnym i zawodowym, a tym samym wiedzą, umiejętnoici»_mj i sprawnościami warunkującymi dobre, niezawodne i odpowiedzialne wyk,, nanie każdego zadania zawodowego. Wspomniane już procesy mechanizacji, automatyzacji i intelcktualizacji pracy, charakteryzujące nowoczesny proces produkcyjny, wymagają, aby pracownik kierujący pracą znał doskonale teoretyczne podstawy procesu pracy i aby panował nad jego prawidłowym przebiegiem.

Można przyjąć, że trzecia i czwarta grupa pracowników legitymuje się zarazem odpowiednimi kompetencjami zawodowymi.

Zakłada się, że w przyszłości szkoły zawodowe spełnią te oczekiwania na tzw. poziomie kształcenia średniego. W przypadku inżynierów i pracowników równorzędnych znaczne podwyższenie kwalifikacji zawodowych gwarantują studia podyplomowe. Powrócimy do tych spraw w dalszych częściach podręcznika.

Tymczasem - nawiązując do definicji kwalifikacji zawodowych - stwierdzić należy, że podstawowymi ich składnikami są umiejętności człowieka uformowane w toku wykonywania określonych czynności. Poświęćmy tym zagadnieniom nieco więcej uwagi.

2.4.1. Czynności człowieku

W życiu każdego człowieka istotną rolę odgrywają jego reakcje na różne bodźce, zachowania się, ruchy i czynności. Przez reakcję w psychologii rozumie się najczęściej odpowiedź na podnietę. Zależnie jednak od sropnia udziału świadomości i od złożoności podniety reakc je bywają rożne. W wypadku zupełnego braku świadomości mamy do czynienia z reakcjami wyłącznie fizjologicznymi (wrodzonymi), z kolei reakcje w pełni świadome nazywa się zwykle poczynaniami, czynami, działaniami ifp. H

Zastosowane rozróżnienie prowadzi nas do teorii odruchów bezwamnk owych i warunkowych, w myśl której;

-    odruch jest elementarną czynnością układu nerwowego,

-    odruch jest stereotypową reakcją na bodźce, zachodzące na podłożu nkreśh negii odcinka układu nerwowego,

Pieter. ŚAwiwa/wyrf eóąńawy. Wrocław t OM

-■ wszystkie odruchy dzieli »ię na wrodzone (hezwaiunkuweH nabyte (wattw leowe)⁴⁰.

Na określenie reakcji baid/.iej /.łożonych używa mc terminu ,,/.*< Iłowanie się", odpowiednie zaś bodźce /.łożone nazywa się sytuai ją, Mozn* mówh o /.« chowaniu się reaktywnym, przebiegającym według schematu S fł (budziet -reakcja) oraz o zachowaniu się celowym, tj. ukierunkowanym na osiąganie określonego stanu końcowego. Tadeusz Tomaszewski wyraża m hrrmułą Z-W, w której Z oznacza wyjściową sytuacje zadaniową, zaś W - wynik * zytr ności lub sytuację końcową⁴*.

Dla pedagogiki pracy szczególnie ważne, nawet podstawowe, okazuje się pojęcie ruchu, które prowadzi nas do działalności ruchowej człowieka, tj. do motoryki. Chodzi głównie u ruchy proste, stanowiące składowe działania mię śniowo-motoryczncgo i wyrażające istotę czynności motorycznych. Żeby jed nak nic zawężać sprawy, stwierdzić należy, iż: czynnością człowieku przyjęło się nazywać 'zachowanie się ukierunkowane na realizację okrt słonego stanu rzeczy lub na osiągnięcie określonego wyniku.

W nauce utrwaliły się różne klasyfikacje ogółu czynności. I uk;

I.    Ze względu na strukturę czynności wyióznia się:

1.    Czynności wegetatywne, gwarantujące przystosowanie się organizmu do ‘-lodowiska.

2.    Czynności ruchowe (motoryczne), w tym:

czynności lokomocyjne, umożliwiające przemieszczanie 96 Hun w przestrzeni;

- czynności manipulacyjne, polegające na ruchowym oddzraływanm na oto czenie zewnętrzne, na przemieszczaniu przedmiotów i ich przekształcaniu, -czynności sygnalizacyjne, związane z porozumiewaniem |§g ludzi *f #obs (w rym czynności werbalne).

.1. Czynności umysłowe, w rym głownie czynności myślenia. Ntełdedy mówi się też o czynnościach świadomych, chociaż to sprawa kontrowemyjna, bowiem już czynności mchowe są czynnościami świadomymi.

II.    Ze względu na ukierunkowanie czynności wyróżnić można:

1. Czynności, których bezpośrednim idem jest oddziaływanie n» materialny świat zewnętrzny; struktura takich czynności obejmuje przyjmowanie formacji, podejmowanie decyzji oraz. ich wykonanie,

⁴⁴/,. Włodarski. Śimś rstMisirMumnoiOwpi jnytik fw |    matnr

/mm 1’Mtfri i młrułtirty, pod red. M Żułmiwkicj, wiele wydań ⁴¹ I Tomaszewski, Po/isMtPOtt* fntwt orfannmitt    %urhtwatiio, }w;) Psythokiglt) pod

red. T, Tomaszewskiego. Warszawa 1975.