DSCN1920

g    2. Teoretyczne i metodologiczne podstawy pedagogiki pracy

22. Praca człowieka jako podstawowa kategoria pedagogiki pracy - filozoficzne konteksty myślenia o pracy

ftgfedy na pracę jako celową działalność człowieka, polegającą na przekształcaniu dóbr przyrody i przystosowywaniu ich do zaspokajania potrzeb ludzkich, a tym bardziej poglądy na wartość pracy produkcyjnej zmieniały się przez wieki.

W ustroju wspólnoty rodowej traktowano ją jako swoistą konieczność życiową, ciążącą w zasadzie w równym stopniu na wszystkich jednostkach dorosłych i sprawnych. W okresie niewolnictwa praca fizyczna, zepchnięta głównie na barki niewolników, była przedmiotem przymusu i pogardy, szczególnie ze mony warstw wyższych, a więc kapłanów, filozofów i władców, stanowiących szczyt hierarchii społecznej. W feudałizmie, a szczególnie według pasającej wówczas ideologii chrześcijańskiej, pracę fizyczną traktowano różnie: jako konsekwencję „grzechu pierworodnego” i „dopust boży” (praca jako pokuta), a także jako środek konieczny do utrzymania w zdrowiu ciała i duszy, czy też jako źródło pewnych cnót, ważnych ze względu na cel ostateczny.

W czasach nowożytnych, szczególnie w wiekach XVII i XVIII, pracy produkcyjnej człowieka zaczęto przypisywać różne wartości, w tym wartość moralną (poglądy moralistów tego okresu) i ekonomiczną (poglądy ideologów, zwolenników ustroju kapitalistycznego). Zasadniczy wpływ na kształtowanie ssę współczesnych poglądów aa pracę wywarły dominujące nurty społeczno--filozoficzne wieków XIX i XX.

Z pobieżnego tylko przeglądu tychże wyprowadzić można stwierdzenie, że myślenie o pracy człowieka jest naturalną i nieodłączną właściwością rodu ludzkiego. Po prostu - praca jest szczególnym rodzajem ludzkiego działania. W literaturze można wyczytać, że:

-    praca jest działaniem zmieniającym świat materialny, nastawionym na zaspokajanie ludzkich potrzeb podstawowych (materialnych) i wyższych (kul-tatowych i dachowych);

-    praca stanowi najbardziej optymalną możliwość uzewnętrzniania się właściwości osobowych człowieka:

-    praca jest tą wartośdą, dzięki której powstają i powstawać mogą wszystkie nnc wartości, w tym także duchowe {26. 45. 259J.

Mówi się także o mocy twórczej człowieka, przy czym najczęściej wymierna «e cztery następujące postacie owej mocy:

-    ps jwnwe - praca ma mtenalną moc twórczą w rym sensie, że jest żmd-

femr.ęgaji&sftep.    sposobem tworzenia przez człowieka jego

wtapmj# tycśK

-    po drugie - praca jest podstawa moralnego rozwoju człowieka bowiem tworzy materialne warunki realizacji i rozwoju życia:

-    po trzecie—praca ma moc socjotwórcza, zawiera bowiem jak<> nieodłączny v*<, moment współpracę oraz współdziałanie wzajemne ludzi i grup ludzkich

-    po czwarte - praca staje się działaniem coraz bardziej upośredmonym. twirj i zużywa, tworzy i potrzebuje coraz bardziej rozwiniętych form teguUcp a następnie prowadzi do rozwoju umysłowego < /łowicka 124, >. 87j. ‘jkoro interesuje nas współczesne spojrzenie na pracę człowieka, przy rym w róż nych aspektach filozoficznych i w różnych kontekstach myślenia o pracy, stąd w dalszej części rozważań spróbuję wykazać, że pracę traktować można i należy także jako powołanie, jako źródło zarobkowania oraz jako szansę samorealizacji, a w następstwie - również jako podstawową kategorię pedagogiki pracy.

Zasadne staje się dostrzeżenie różnych kontekstów myślenia o pracy. Przynajmniej trzy z nich zasługują na szersze potraktowanie. Są to kontekscw; uniwersalisty czaty, chrześcijański i pragmaty styczny.

Teza podstawowa dla kontekstu uniwersalistyczoego, a tym samym dla uniwersalnego systemu wartości, wyrażana jest najczęściej za pomocą formuł:

-    praca jest wartością uniwersalną, tą w artością, dzięki której pow -stają i funkcjonują wszystkie inne wartości,

-    praca stanowi (a przynajmniej stanowić powinna) podstawowy miernik wartości człowieka.

Powyższe właściwości pracy człowieka dobitnie zaakcentował jan Paweł II w Encyklice O pracy ludzkiej - taborem esemm ~ pisząc JPraca jest dobrem człowieka - dobrem jego społeczeństwa - przez pracę bowiem człowiek nie tylko przekształca przyrodę, dostosowuję ją do swwicfe potrzeb, ale także urzeczywistnia siebie jako człowieka, a także poniekąd bardziej staje mę człowiekiem*' j?5j.

W świetle powyższego skłonny jestem twierdza, że:

-    każdy człowiek, tym bardziej sprawny fizycznie i psychicznie, ma prawo do pracy, a organizacja życia społecznego winna gwarantować realizację tępo prawa:

-    każdy człowiek powinien uzyskać takie przygotowanie do pacy i Oki Mar kompetencji, które zagwarantują mu szansę bycia podmiotem I każdej sytuacji pracowniczej;

-    każdy pracujący ma prawo do pozyskiwania w drodze pracy zawodowej minimum środków gwarantujących jemu i jego najbliższym stan ludzkiej egzystencji;