13

3. Podstawy pedagogiki pracy 213

(3) wyćwiczyć go w umiejętnościach (wprawa),

(4) nauczyć go pracować wydajnie,

(5) dopasować go do zakładu i kolegów.

Zastanowimy się teraz, jak prowadzić kształcenie, aby

było ono skuteczne przy możliwie najmniejszym nakładzie sił i środków. Ponieważ postępowanie człowieka zależy od wielu różnych czynników, a nie tylko od jego wiedzy — sprawa jest skomplikowana, trzeba bowiem oddziałać podczas kształcenia na możliwie największą liczbę czynników decydujących w przyszłości o zachowaniu się pracownika. Zarówno program szkolenia, jak i (przede wszystkim) metoda nauczania powinny być takie, aby przez kształtowanie wiedzy o zakładzie pracy i metodach pracy, zapoznawanie z życiem fabrycznym i ludźmi w fabryce — związać pozytywnie wolę kształconego pracownika z jego pracą, wyrobić potrzebne cechy charakteru, nie dopuszczać do stanów zmęczenia psychicznego związanego z monotonią i brakiem zainteresowania pracą, utrzymywać stan zdrowia bez zmian patologicznych, tłumić niekorzystne przeżycia uczuciowe przez rozbudzanie zainteresowania pracą oraz dawać ujście temperamentowi w pasji świadomej twórczości.

Kształcenie powinno więc mieć charakter wielostronny i możliwie najbardziej dostosowany do indywidualności danego pracownika. Najlepsze skutki można zatem osiągnąć wówczas, gdy kształci się każdego nowoprzyjętego z osobna (nie zawsze jest to jednak możliwe — zwłaszcza w dużych zakładach pracy).

Szczególnie istotne jest uzyskanie pozytywnego nastawienia emocjonalnego pracowników, gdyż ono najczęściej decyduje o zachowaniu się ludzi.

Ważne jest również, aby wyniki nauczania były trwałe. Zależy to przede wszystkim od metody kształcenia i wiąże się z nawykami (przyzwyczajeniami), których powstawanie towarzyszy nieodłącznie procesowi uczenia się człowieka już od zarania jego życia. Nawyki, powstające na bazie tzw. odruchów warunkowych, są właściwie warunkiem wszelkich umiejętności człowieka. Chodzenie, pisanie, pływanie, posługiwanie się narzędziami pracy, czytanie, kierowanie pojazdem itp. są nie do pomyślenia bez odpowiednich nawyków.