15

3. Podstawy pedagogiki pracy 215

Stąd pomyłki, przeoczenia, stąd i większe zmęczenie pracującego, który musi teraz pilnie uważać na każdy swój ruch, gdy przedtem wykonywał te ruchy automatycznie, prawie ich nie obserwując.

Fakt ten ma również duże znaczenie dla bezpieczeństwa pracy. Dlatego jeśli omyłka w ruchach może grozić wypadkiem, to wówczas wszelkie zmiany nawyków powinny być prowadzone bardzo stopniowo i przy zachowaniu specjalnych środków bezpieczeństwa. W tej sytuacji czasem bywa lepiej pozostać przy starych, ale już utrwalonych nawykach, niż przechodzić na nawyki nowe z narażeniem się na bardzo duże ryzyko wypadku. Dotyczy to np. ruchów w pobliżu tarczy piły lub tłocznika prasy mechanicznej albo też ruchów związanych z uruchomieniem skomplikowanej maszyny, spowodowania wybuchu materiałów wybuchowych, wejścia do szczególnie niebezpiecznego po-żarowo lokalu itd.

Do wyrobienia potrzebnych nawyków potrzebne jest umiejętne i dostatecznie długotrwałe kształcenie, ale gdy pracownik już je zdobędzie, nie ma trudności z dalszą pracą. Gorzej jest, gdy chcemy nauczyć robotnika czegoś, co nie jest związane z żadnym nawykiem (np. gdy chcemy, aby pracownik przyswoił sobie pewne zasady i przepisy, których nie ma potrzeby stosować stale, lecz jedynie w razie specjalnych okoliczności). Tak jest np. z przepisami zachowania się w razie pożaru, w razie wypadku lub awarii, a często także i z tymi metodami pracy, które nie warunkują bezpośrednio wyniku pracy. Są to najczęściej metody pracy bezpiecznej, których niezachowanie nie pociąga za sobą wypadku automatycznie, lecz jedynie w specjalnych okolicznościach (⁹).

Panują u nas jeszcze dość powszechnie mylne poglądy, że metoda wykonywania pracy ogranicza się wyłącznie do

(⁹) Na przykład zdjęcie ochrony z maszyny nie spowoduje wypadku zaraz, lecz dopiero o wiele później, albo nawet wcale go nie spowoduje, chociaż znacznie zwiększa lyzyko wypadku. Podobnie praca przy frezarce w szaliku lub z długimi włosami bez czapki może spowodować wypadek dopiero w niespodzie wanych okolicznościach, po wielu miesiącach pracy.