9728252565

AGH; WGGiOŚ; KGOOŚiG; Sedymentologia - materiały pomocnicze do wykładów; CZ. 1

Granica Eh = 0, niezależnie od wartości pH ogranicza pole wyst. Związków organicznych, pH = 7,8 niezależnie z kolei od Eh rozdziela pola głównego występowania kalcytu o głównego pola wyst. Żelaza i krzemionki.

Na parametry chemiczne środowiska sedymentacyjnego w znacznym stopniu wpływa także temperatura, gdyż uzależniona jest od niej rozpuszczalność gazów w wodzie. Jak wiadomo rozpuszczalność gazów maleje ze wzrostem temp. Najważniejszy jest wpływ temp na rozpuszczalność CO2 i O2. Wody chłodne są dobrze natlenione w przeciwieństwie do wód ciepłych. Ilość tlenu rozpuszczonego w wodzie określa typ środowiska chemicznego sedymentacji rzutując jednocześnie na możliwości zasiedlenia środowiska przez organizmy m.in. bentoniczne.

XIII CZAS A SEDYMENTACJA

Czas jest bardzo ważnym czynnikiem przebiegu procesów sedymentacjnych. Aby czas był parametrem porównywalnym dla różnych osadów wprowadzono określenie tzw. tempa akumulacji (TA) i tempa depozycji (TD). TA - jest to stosunek miąższości osadu do czasu jego powstawania, mierzone przyrostem osadu przypadającym na jednostkę czasu np.: 100 m / min lat (1000 metrowa seria skał osadowych zgromadzona w okresie 10 min lat). W TA miąższość osadu może być pomniejszona o erozję świeżo złożonego osadu (np. gdyby w przykładowej serii (1000 m) nie dochodziło do erozji to utworzył by się kompleks o miąższości np. 1200 m co dało by TA = 120 m / min lat). Jest to założenie hipotetyczne w celu zobrazowania, że profil litostratygraficzny może reprezentować tylko część osadu gromadzącego się w basenie i także niewielką część czasu geologicznego w którym osad się tworzył.

Oprócz TA będącego wypadkową depozycji i erozji wprowadzono drugi parametr TD -które jest stosunkiem miąższości osadu do faktycznego czasu jego nieprzerwanego gromadzenia się, czyli wyłączony jest czasem przypadającym na przerwy w depozycji, które w przypadku osadów epizodycznych (np. podmorskich spływów grawitacyjnych) mogą bardzo znacznie przewyższać okresy depozycji.

Stosunek tempa depozycji do tempa akumulacji

(Gradziński i in., 1986. Zarys Sedymentologii, ryc. 1-8, str. 28)

1.    Depozycja ciągła bez erozji TD = TA (gdy jest zmienne tempo gromadzenia osadu TA = średniej wartości TD).

2.    Nieciągła (okresowa) bez erozji TD » TA, czas depozycji jest znacznie mniejszy od czasu przerw - czas geologiczny mieści się w tzw. fugach międzyławicowych (TA wówczas jest stosunkiem miąższości osadu do sumy czasu depozycji i czasu przerw.

3.    Nieciągła (okresowa) z erozją TD » TA, ale obydwa tempa są ze względu na erozję wolniejsze niż w przykładzie 2. (TA jest stosunkiem miąższości osadu pomniejszonej o wielkość erozji do sumy czasu depozycji, czasu przerw i czasu erozji).

W niektórych seriach osadowych występują dwa typy osadu, z których jeden deponowany był szybko, a drugi powoli np. limniczne serie węglonośne. Czas ich tworzenia się mieści się głównie w pokładach węgla i w rozmyciach erozyjnych i w fugach (powierzchniach oddzielających poszczególne ławice, a czas sedymentacji piaskowców i łupków stanowi ułamek czasu tworzenia się całej serii węglonośnej. Liczone TA jest w takim przypadku średnim tempem dla całej serii. Podobnie utwory fliszowe które mogą składać się z osadów podmorskich spływów grawitacyjnych (piaskowce, zlepieńce, debryty kohezyjne) deponowanych b. szybko - godziny, dni, o dużej miąższości - kilkadziesiąt, kilkaset cm) i osadów pelagicznych (iły) deponowanych b. wolno i o b. małej miąższości jednostkowej - mm/1000 lat).

(por. Ryc. 1-8 i 1-9 oraz Tab. 1-3, Gradziński et al., 1986. Zarys Sedymentologii, str. 28-29)

Luki w zapisie stratygraficznym wskazują, że sedymentacja nie zawsze jest ciągłym procesem lecz może mieć charakter pulsacyjny.

Opr. Piotr Strzeboński; [e-mail]

-12-

Wer. 1.