9728252574

AGH; WGGiOŚ; KGOOŚiG; Sedymentologia - materiały pomocnicze do wykładów; CZ. 1

W wodach o głębokości przekraczającej tzw. podstawę falowania (powierzchnia poniżej której dno praktycznie nie oddziałuje na ruch falowy i odwrotnie) tworzą się fale oscylacyjne. Są to fale, w których ruch cząstek wody odbywa się po zamkniętych torach kołowych. Spłycenie zbiornika wodnego powoduje odkształcenie tych orbit i ich transformację (spłaszczenie) na elipsy, w których dodatkowo tory cząstek są otwarte. W wyniku takiego przeobrażenia następuje transport wody.

Fale zbliżające się do brzegu w wyniku malejącej głębokości są hamowane i ulegają załamaniu, przekształcając się w fale translacyjne (burzliwe fale przyboju). Fale przyboju uderzają o brzeg, wyrzucając warstwę wody tzw. zmywu wstępującego (ZW). Część wody ZW wsiąka w podłoże, a pozostała ilość spływa z powrotem jako tzw. zmyw powrotny.

Prądy przybrzeżne (ryc. 2-25, str. 72)

1. Denny prąd powrotny - związany z odprowadzaniem wody zmywu wstępującego.

2. Prąd wzdłużbrzegowy (=litoralny) - związany ze skośnym nabieganiem fal na brzeg.

3. Prąd rozrywający - płynący od brzegu w kierunku morza skoncentrowanym strumieniem

sięgającym od powierzchni do dna.

Transport materiału ziarnowego

przez falowanie i prądy przybrzeżne

1. Transport materiału w kierunku brzegu - falowanie.

2. Transport w stronę morza - prądy powrotne.

3. Transport wzdłuż brzegu - prąd litoralny.

Warunki transportu są zmienne i zależą przede wszystkim od energii falowania.

Ze względu na różnice energetyczne zmywu wstępującego i powrotnego ziarna większe (i/lub o większym ciężarze właściwym ) mają tendencję do ruchu w kierunku brzegu, a drobniejsze od brzegu, co przyczynia się do sortowania materiału ziarnowego (złoża okruchowe np.: Ti - Fe).

Berm - terasa burzowa (sztormowa).

Formy dna

1. Strefa wzrostu fali - wały piaszczyste (tzw. rewy) i rowy, riplcmarki.

2. Strefa przyboju (fal translacyjnych) - plaska laminacja zgodna z nachyleniem stoku plaż)' (typowa dla dna

zrównanego górnego reżimu przepływu), wały piaszczyste (brzegowe).

Fale wewnętyrzne

W zbiornikach w któiych występują różnice w gęstości wody występują tzw. fale wew nętrzne. Rozwijają się one na granicy wód o różnej temperaturze (termoklina) i/lub różnym stopniu zasolenia (haloklina). Prądy związane z falami wewnętrznymi mogą osiągać prędkości rzędu kilkudziesięciu cm / s i mogą oddziaływać na dno (formy dna i/lub erozja).

Opr. Piotr Strzeboński; strzebo@geol.agh.edu.pl

-20-

Wer. 1.