9728252581

AGH; WGGiOŚ; KGOOŚiG; Sedymentologia - materiały pomocnicze do wykładów; CZ. 1

VII CZYNNIKI ŚRODOWISKOWE

Procesy sedymentacyjne i w efekcie rodzaje skał osadowych zależą od tzw. czynników środowi skowych:

1.    Materiał osadowy (por. materiał skał osadowych).

2.    Energia środowiska (energia wnętrza Ziemi - grawitacja, diastrofizm, energia cieplna

słońca - przemieszczanie się wód i powietrza, działalność biosfery, energia wiązań chemicznych).

3.    Geometria środowiska sedymentacyjnego (kształt, rozmiar, wysokość nad poziomem

morza lub batymetria =głębokość oraz kierunki prądów - wodnych i wiatrów, a także parametry geometryczne tworzących się ciał skalnych - litosomów).

4.    Działalność biosfery (materiał biogeniczny, wpływ na warunki fiz. i chem. środowiska,

mechaniczne wiązanie lub przerabianie osadu), (przechwytywanie osadu, stabilizacja osadu, biochemiczne wytrącanie substancji mineralnej).

5.    Czas

VIII ENERGIA PROCESÓW SEDYMENTACYJNYCH

Czynniki energetyczne wpływające na Procesy sedymentacyjne:

1.    Grawitacja (umożliwia transport i sedymentację materiału ziarnowego), ma decydujące znaczenie ze względu na możliwość rozprowadzania materiału osadowego, pływy.

2.    Energia wewnętrzna Ziemi (diastrofizm dynamicznie kształtuje rzeźbę powierzchni lądów i den oceanicznych (tektonika kier globalnych) wpływając na rodzaj zachodzących PS i na same środowiska, a w konsekwencji na tworzące się osady. Poprzez magmatyzm i meta-morfizm wpływa na rodzaj dostarczanego materiału osadowego (skały kwaśne, obojętne, zasadowe i ultrazasadowe), wpływa na klimat (krążenie wody, wietrzenie).

3.    Energia promieniowania cieplnego Słońca (wytwarza gradienty temp. i ciśnienia w atmosferze i hydrosferze przyczyniając się do cyrkulacji mas powietrza i wody), ma podst. znacz, dla rozwoju biosfery, klimat poprzez wietrzenie wpływa na jakość i ilość materiału osadowego, kształtuje typ środowiska.

4.    Energia wiązań chemicznych jest przyczyną powstawania osadów hydrogenicz-nych, odgrywa rolę w procesach diagenezy, mineralizacji związków organicznych (patrz. Gradziński et al., 1986. Zarys Sedymentologii, ryc. 1-2, str. 16).

Mineralizacja związków organicznych - procesy gnicia, fermentacji i butwienia, przebiegające przy udziale bakterii, grzybów i drożdży, prowadzące do rozkładu substancji organicznych.

Intensywność procesów sedymentacyjnych i ich skutki nie zawsze są proporcjonalne do wywołujących je sił. Przykładem są tzw. układy spustowe (Gradziński et al., 1986. Zarys Sedymentologii, str. 187), w których mechaniczny bodziec i/lub impuls o stosunkowo małej energii może wyzwolić ogromną energię nagromadzoną w takim układzie (spontaniczne upłynnienie materiału osadowego powodujące jego deformacje).

Opr. Piotr Strzeboński; [e-mail]

-9-

Wer. 1.