9728252578

AGH; WGGiOŚ; KGOOŚiG; Sedymentologia - materiały pomocnicze do wykładów; CZ. 1

III PROCESY SEDYMENTACYJNE

Ciąg procesów fizycznych, chemicznych, biogenicznych i/lub biochemicznych prowadzących do powstania skały osadowej rozpoczyna się od wietrzenia i erozji skał starszych (zarówno skał krystalicznych - magmowych i metamorficznych jak i starszych skał osadowych).

Wietrzenie fizyczne (=w. mechaniczne) prowadzi do rozpadu skał na bloki - dezintegracja blokowa, okruchy i pojedyncze ziarna mineralne - dezintegracja granularna (=rozpad ziarnisty). Zwykle większość powstałego materiału okruchowego jest erodowana i podlega transportowi (z wyjątkiem regolitów - produktów wietrzenia in situ) m.in. powierzchniowym ruchom masowym (np. osuwiska), transportowi wodnemu, powietrznemu, lodowcowemu, by w końcu ulec depozycji (=osadzeniu, =akuniulacji) w basenie sedymentacyjnym lądowym lub morskim - etap sedymentogenezy (syngenezy).

Osadzenie materiału + ponowne jego uruchomienie =redepozycja (resedymentacja)

(materiał na tzw. wtórnym złożu).

Etap diagenezy - w basenie sedymentacyjnym rozpoczyna się zespół procesów diage-netycznych związanych na ogół z pogrzebaniem osadu pod coraz to nowymi warstwami i związanym z tym odcięciem pierwotnego osadu od wpływu powierzchniowych czynników środowiskowych (np.: kompakcja, cementacja) prowadzących do przeobrażenia się okruchowej skały luźnej w zwięzłą (lityfikacja) np.: piasek w piaskowiec. W ten sposób powstają zwięzłe skały terygeniczne.

Część materiału osadowego w czasie wietrzenia chemicznego przechodzi do roztworu wodnego, z którego w odpowiednich warunkach krystalizują nowe minerały - minerały au-togeniczne i powstają nowe skały - skały hydrogeniczne („chemiczne”).

Rozpuszczony materiał osadowy częściowo wykorzystywany jest do budowy tkanek i szkieletów organizmów, które po obumarciu staną się materiałem sedymentacyjnym tworzącym skały biogeniczne.

Etap katagenezy (epigenezy) - utworzona skała może podlegać przemianie np.:

-    zmianie składu chemicznego w wyniku dostarczenia dodatkowych nowych jo

nów (dolomityzacja wapieni; dolomity epigenetyczne),

-    rekrystalizacji spoiwa (wapienie mikrytowe przechodzą w wapienie krystaliczne,

piaskowce w piaskowce kwarcytowe), z tym że nie są to jeszcze przeobrażenia metamorficzne.

Procesy sedymentacyjne są silnie uzależnione od:

- czynników środowiskowych,

-. energii,

-. diastrofizmu,

-. klimatu, oraz czasu.

Elementy te decydują o natężeniu procesów wietrzenia, erozji, transportu, depozycji i diagenezy osadów oraz w sposób nadrzędny determinują ich cechy: (ilość materiału i jego jakość czyli rodzaj).

Opr. Piotr Strzeboński; [e-mail]

-6-

Wer. 1.