9728252570

AGH; WGGiOŚ; KGOOŚiG; Sedymentologia - materiały pomocnicze do wykładów; CZ. 1 Mechanizm uruchamiania ziaren

Przepływ płynu wywiera na spoczywające ziarno siłę, która rozkłada się na dwie składowe:

1.    siłę wlekącą - skierowaną równolegle do kierunku ruchu, zmierzającą do przemieszczania

ziarna po dnie,

2.    siłę unoszącą - skierowaną prostopadle do kierunku ruchu i zmierzającą do oderwania

ziarna od dna.

Jeżeli siła unosząca jest mniejsza od wlekącej ziarno toczy się i/lub ślizga po dnie. Wpływ na zapoczątkowanie ruchu ziarna ma także jego kształt. Ziarna kuliste i wrzecionowate uruchamiane są łatwiej niż dyskoidalne. Często także szybciej uruchamiane są ziarna większe tkwiące pośród mniejszych.

Rodzaje ruchu materiału ziarnowego

Sposób poruszania się ziaren zależy głównie od ich średnicy oraz od energii przepływu.

1.    Trakcja - toczenie i/lub ślizganie ziaren po dnie.

2.    Saltacja - skakanie ziaren po torach balistycznych na wysokość rzędu kilku średnic ziarna

(główne znaczenie w transporcie eolicznym). Jeżeli przeskokom ziaren towarzyszy ich chwilowe unoszenie ponad dnem to mamy wówczas do czynienia z tzw. unoszeniem przerywanym (unoszeniem nieciągłym).

3.    Suspensja - unoszenie ciągłe w zawiesinie, (por. Visher 1969)

Zróżnicowany sposób transportu powoduje generalnie sortowanie materiału ziarnowego i jego depozycję w różnych subśrodowiskach.

Formy dna

przy transporcie wodnym materiału ziarnowego

Formy dna - są to formy morfologiczne powstające podczas hydraulicznego transportu materiału ziarnowego.

Z różnymi formami dna związane są określone typy struktur sedymentacyjnych. Rozpoznanie rodzajów warstwowania ma duże znaczenie dla odtworzenia genezy osadów.

Rodzaj form dna zależy głównie od energii przepływu płynu oraz od średnicy ziaren (Gradziński i in., 1986, Zarys sedymentologii, ryc. 2-14, str. 56).

Występowanie form dna, a także mechanizm transportu materiału oraz struktury sedymentacyjne gromadzących się osadów zależą od zespołu warunków opisowo nazywanych jako tzw. reżim przepływu.

Opr. Piotr Strzeboński; [e-mail]

-17-

Wer. 1.