9728252571

AGH; WGGiOŚ; KGOOŚiG; Sedymentologia - materiały pomocnicze do wykładów; CZ. 1

Wyróżniamy:

1.    dolny reżim przepływu,

2.    górny reżim przepływu.

Dolny reżim nrzenływu - duże opory' przepływu i małe natężenie transportu (erozja podprądowych zboczy form dna i depozycja na zboczach zaprądowych. transport i depozycja ziaren są nieciągłe).

Typowe formy dna

-    dno płaskie (=dolne płaskie dno), niewielkie prędkości przepływu, ruch ziaren rozpoczyna się przy średnicy

składników ziarnowych większej od 0,6 mm (ryc. 2-14, op. cit.), tworzy się plaska po/.ioma laminacia.

-    małe ripłcmarki (do kilku cm wysokości, transport trakcyjny, powstaje laminacia przekątna malej skali.

-    fale piaskowe (Gradziński i ia. 1986. Zarys sedymentologii, ryc. 4-32, str. 149), (wysokość do 2 m. transport

trakcyjny, powstaje tabularne warstwowanie przekątne dużej skali.

-    duże riplemarki (ryc. 4-30, str. 148), (do kilkudziesięciu cm. transport trakcyjny o większym natężeniu, po

wstaje rynnowe warstwowanie przekątne dużej skali.

Górny reżim przepływu - małe opoiy przepływu i duże natężenie transportu (transport ziaren ciągły).

Typowe formy dna

-    dno zrównane (=górne płaskie dno), duże prędkości przepływu, powstaje plaska równoległa laminacia (ryc.

2-15, str. 57),

-    antydiuny. wysoka energia przepływu, powstaje osad nie warstwowany lub niskokątowe warstwowanie prze

kątne nachylone pod prąd lub z prądem (ryc. 2-15).

TRANSPORT EOLICZNY

Przeciętna energia wiatru jest wstanie transportować jedynie ziarna o niewielkich średnicach (frakcja piasku i frakcje drobniejsze). Progowa średnica ziaren mogących podlegać transportowi eolicznemu (dla kwarcu przy prędkości do 10 m / s) wynosi 0,8 mm.

Transport eoliczny (przede wszystkim w zależności od prędkości wiatru i średnicy ziaren) odbywa się przy udziale trzech mechanizmów:

1.    pełznięcie powierzchniowe (trakcja), dominująca rola - ok. 90 %,

2.    saltacja, ok. kilka %,

3.    unoszenie w zawiesinie (suspensja).

Pełznięcie powierzchniowe (PP) - przemieszczanie powierzchni piaszczystej bez odrywania ziaren od podłoża. Ziarna toczą się i/lub ślizgają w wyniku popychania ich przez inne ziarna podlegające saltacji.

Saltacja - przemieszczanie ziaren w kierunku zawietrznym za pomocą przeskoków. Ziarna opadające na powierzchnię piasku wybijają kolejne ziarna powodując reakcję łańcuchową (Gradziński i in., 1986, Zarys sedymentologii, ryc. 2-18, str. 64).

Unoszenie w zawiesinie - najdrobniejsze ziarna unoszone są w powietrzu (bez kontaktowania z podłożem) przez dłuższy okres czasu na odległości przekraczające niekiedy wiele kilometrów. Tak zwanemu chwilowemu unoszeniu podlegają ziarna, kontaktujące się z podłożem rzadziej niż w procesie saltacji (transport na odległość rzędu dziesiątek lub setek metrów).

Opr. Piotr Strzeboński; [e-mail]

-18-

Wer. 1.