32 Rzecz o ZMS - ani laurka, ani pamflet
W programie działalności ZMS akcentowano potrzebę ciągłego wzbogacania inicjatyw i przedsięwzięć stymulujących kształtowanie się wśród młodzieży szerokich zainteresowań intelektualnych, twórczego, aktywnego stosunku do zdobywania wiedzy, samodzielnego i racjonalnego myślenia, wzorowego wypełniania obowiązków. Ale jak to w życiu bywa. droga od hasła czy założenia programowego do praktyki, realizacji, często jest długa, a przy tym najeżona różnymi trudnościami i niebezpieczeństwami. Zasadność tej opinii można potwierdzić analizą działalności ZMS w środowiskach młodzieży uczącej się. Problem w tym. że działalność wśród uczniów i studentów nie może - z jednej strony, rozmijać się z ogólnymi kierunkami edukacji i wychowania realizowanymi w procesach dydaktycznych, z drugiej zaś - nie może powielać szkolnej metodyki, form właściwych procesowi nauczania w systemie szkolnictwa Stąd wniosek: organizacja młodzieżowa, jeżeli jej działalność wśród uczniów i studentów ma byc wychowawczo wartościowa i efektywna, budząca autentyczne zainteresowanie i akceptację środowiska, musi posługiwać się własnymi, odrębnymi metodami i formami działania, na gruncie merytorycznie wartościowego programu.
Czy ZMS zdołał uporać się z tymi wcale niebłahymi dylematami funkcjonowania w środowiskach młodzieży uczącej się? Jednoznaczna, w pełni pozytywna odpowiedź na to pytanie jest trudna bez głębszych i bardziej szczegółowych badań. Można natomiast wyliczać wiele inicjatyw Związku, poprzez które starano się realizować założenia programowe . mające pobudzać ambicje intelektualne, tworzyć klimat ruchu przodownictwa w nauce i pracy społecznej, organizowania samopomocy koleżeńskiej, wychodzenia poza dydaktyczne standardy szkoły czy uczelni. Przyjęto zasadę samowychowania, dokonującego się w ogniwach i strukturach organizacji, równoległego dozałozeń wychowawczych systemu edukacji. W praktyce miało to oznaczać ścisłe współdziałanie obu podmiotów - instytucji edukacyjnej i Związku, respektujących wzajemnie własną samodzielność. I tak w zasadzie kształtowała się praktyka, chociaż w wielu, bardzo wielu przypadkach trudno byłoby wykreślać precyzyjne granice między tym. co „szkolne" / uczelniane/, a tym, co „zetemesowskie" Raczej należałoby mówić o wspólnocie działań. Najbardziej chyba dobitnym tego potwierdzeniem był ruch olimpiad i turniejów wiedzy. Intencją ustanowienia tej formy działalności było dążenie do pobudzania i kształtowania zainteresowań, przede wszystkim w zakresie problematyki społeczno-politycznej. Inicjatywa była założona na zasadzie konkursu, albo - jak to się wówczas częściej określało - quizu. Choć działalność zogniskowana wokół zmagań guizowych, później olimpijskich /bo nosiła