2251772352

PRZEGLĄD BIBLIOTECZNY 1996 2/3 PL ISSN 0033-202X

EWA CHMIELEWSKA-GORCZYCA

BIBLIOTEKA WIRTUALNA — WIZJA CZY RZECZYWISTOŚĆ

Dotychczasowy rozwój automatyzacji bibliotek. Zmiana roli biblioteki po pojawieniu się w niej dokumentów elektronicznych. Rzeczywistość wirtualna a biblioteka wirtualna. Cechy biblioteki wirtualnej i jej przyszłość.

UWAGI WSTĘPNE

W piśmiennictwie z zakresu bibliotekoznawstwa i informacji naukowej coraz częściej pojawia się termin „biblioteka wirtualna”, organizowane są liczne konferencje i seminaria poświęcone temu zagadnieniu, tworzone listy dyskusyjne, finansowane projekty i programy badań mające na celu założenie biblioteki wirtualnej. Przegląd artykułów i materiałów konferencyjnych oraz opisów projektów pokazuje, że nie przez wszystkich instytucja biblioteki wirtualnej jest jednakowo rozumiana. Brak jednoznacznej definicji lub przynajmniej ścisłego sprecyzowania cech, jakimi powinna charakteryzować się biblioteka określana mianem wirtualnej powoduje, że w wielu wypadkach termin ten jest nadużywany. Jako wyrażenia synonimiczne traktowane są takie określenia jak „biblioteka bez ścian", „biblioteka logiczna” lub „biblioteka cyfrowa”. Aby lepiej zrozumieć mechanizmy prowadzące do wyłonienia się biblioteki przyszłości, warto najpierw przyjrzeć się ewolucji automatyzacji bibliotek oraz tendencjom w ich rozwoju widocznym w ostatnich latach.

AUTOMATYZACJA BIBLIOTEK

Komputer wkroczył do bibliotek w połowie lat sześćdziesiątych, kiedy to Biblioteka Kongresu w Waszyngtonie rozpoczęła wytwarzanie i dystrybucję rekordów bibliograficznych w postaci maszynowej. Zachęciło to inne biblioteki do zakupu komputera, przy czym w początkowym okresie automatyzacja postrzegana była jako możliwość odciążenia bibliotekarzy od żmudnych, powtarzanych przez wielu, manualnych czynności (np. sporządzania kart katalogowych). W celu dalszego wyeliminowania czasochłonnych czynności (jak sam wydruk i włączanie kart do katalogu) stworzono zautomatyzowane katalogi — przekształcone w latach osiemdziesiątych w tzw. OPAC (Online Public Access Catalog) — katalogi Online dostępne publicznie — które szybko odniosły ogromny sukces, przynosząc korzyści nie tylko bibliotekarzom, lecz i użytkownikom. Oferują one nie tylko szybsze i sprawniej wykonywane