4631369757

OZNACZANIE AZOTANÓW(III), (V) I TLENKÓW AZOTU 1185

WPROWADZENIE

Rozkwit metod spektrofotometrycznych w analizie azotanów(III) i (V) oraz tlenków azotu przypadał na lata 60. i 70. XX wieku. W tym czasie pojawiło się wiele interesujących rozwiązań, które w ciągu kolejnych lat udoskonalano w celu uzyskania lepszych rezultatów. W czasach współczesnych badacze często odwołują się do znanych i popularnych metod, modyfikując je odpowiednio do zaistniałych potrzeb. Wśród czynników wpływających na wybór drogi postępowania analitycznego znaczenie mają między innymi na ogół skomplikowana matryca badanej próby, wymóg skrócenia czasu analizy, oznaczenia w zakresie śladowych ilości substancji i dostępna aparatura.

Azotany(lll) i (V) oznaczano metodami bezpośrednimi, polegającymi na pomiarze absorpcji w zakresie ultrafioletu przez jony NO" i NO~ [1-7], lub metodami pośrednimi [8-32], których istotnym etapem była reakcja prowadząca do otrzymania nowego produktu, absorbującego promieniowanie ultrafioletowe lub widzialne (zakres UV-VIS). Produkty powstałe w wyniku derywatyzacji, były niejednokrotnie silnymi chromoforami o wysokich współczynnikach absorpcji, co zapewniało wysoką czułość metody i dawało szerokie możliwości oznaczeń małych, a nawet śladowych ilości uzotanów(lll) i (V). Wśród najczęściej stosowanych metod oznaczania azotanów(Ill), dominującą rolę odegrała metoda, której liczne modyfikacje znane są w literaturze pod wspólną nazwą reakcji Gricssa lub metody Griessa-Ilos-vaya. Znalazła ona również zastosowanie w oznaczeniach azotanów(V) po ich redukcji do jonów NO, [33 -48], jak i tlenków azotu - po zatrzymaniu w roztworze mieszaniny pochłaniającej i przekształceniu w azotany(lll).

W celu umożliwienia porównań osiągnięć uzyskanych i opisanych w różnych pracach, wartości molowych współczynników absorpcji podane są w skali logaryt-mów dziesiętnych.

1. METODA GRIESSA-ILOSVAYA

Metoda Griessa-Ilosvaya jest jedną z pośrednich metod spektrofotometrycz-nych. Proces derywatyzacji składa się z dwóch następujących po sobie etapów. Pierwszym jest reakcja diazowania zachodząca z udziałem azotanów(III) i I-rzędowej aminy aromatycznej, w wyniku której powstaje sól diazoniowa. Drugim jest reakcja sprzęgania otrzymanej soli diazoniowej ze związkiem o właściwościach nukleofi-lowych, której produktem jest związek azowy. Według danych literaturowych [49], etap pierwszy zachodzi z największą wydajnością w niskich temperaturach (ok. 0-5°C) i środowisku kwaśnym. Obecność nieorganicznego kwasu zapewnia

odpowiednie pH reakcji i jest warunkiem koniecznym dla powstania jonów nitrozo-niowych NO', które biorą udział w tworzeniu soli diazoniowej. Niska temperatura reakcji zapewnia dużą trwałość powstającej soli i zapobiega jej hydrolizie. Istnieją jednakże związki, które tworzą trwale sole diazoniowc w temperaturze pokojowej.