Joanna Radoszewska
Otyłość i zaburzenia jedzenia w psychologii klinicznej

1

Wykład 7.

Zaburzenia jedzenia

u mężczyzn.

•

Pierwszy przypadek wystąpienia anoreksji u mężczyzny został opisany przez Mortona w 1689
roku.

•

W XIX wieku przypadki zaburzeń odżywiania u mężczyzn opisywał Gull , aczkolwiek dopiero w
latach 80- tych XX wieku opisy stały się częstsze i dokładniejsze.

10% chorych na anoreksję to mężczyźni i ich liczba stale rośnie. W Stanach Zjednoczonych
20 lat temu na 10 chorych dziewczynek przypadał 1 chłopiec. Dziś na 1 chłopca przypadają 4
dziewczynki.

•

Z niektórych doniesień wynika, że zaburzenia jedzenia u mężczyzn mają znacznie bardziej
destrukcyjny przebieg

Mężczyźni

•

5 do 10 % wszystkich przypadków anorexia nervosa

•

15% bulimia nervosa

•

około 20% wszystkich przypadków zespołu gwałtownego objadania się

( Fichter, Krenn, 2003).

•

objadanie się, może przebiegać nierozpoznane u mężczyzn, ponieważ jest zgodne z
panującym stereotypem dotyczącym mężczyzn– jedzą oni więcej niż kobiety, a nadmierne
jedzenie w większym stopniu zwraca uwagę u kobiet.

•

wśród małych dzieci chłopcy częściej niż dziewczęta cierpią na niektóre zaburzenia jedzenia
(Bryant-Waugh, 2003).

Zaburzenia jedzenia przejawia:

•

0.2 % mężczyzn w okresie dojrzewania i wczesnej dorosłości (Carlat, Camargo, 1991).

•

0.1 % studentów (mężczyzn) (Schotte , Stunkard, 1987).

•

liczba mężczyzn leczących się na zaburzenia odżywiania wzrosła w ciągu ostatnich kilku
dekad.

•

Braun (1999) pisze o wzroście z 2 do 9% między rokiem 1984 a 1997.

•

Maksymalne nasilenie zachorowań przypada na 15 – 19 rok życia (Kent i in, 1992; Hindler i
in., 1994; W: Józefik, 1999)

•

średni wiek zachorowania za zaburzenia odżywiania u mężczyzn jest wyższy, aniżeli u kobiet

•

Braun (1999) zaobserwował, że kobiety chorują na zaburzenia odżywiania w wieku- średnio-
17,15 lat, zaś mężczyźni w wieku 20,56 lat.

•

mężczyźni nie chcą przyznawać się do zaburzeń odżywiania, gdyż uważają tą chorobą za
typową kobiecą i jest to dla nich wstydliwe.

•

Hsu (1990) stwierdził, że zaburzenia jedzenia rzadko są diagnozowane u mężczyzn,
ponieważ traktowane są jako choroba kobieca oraz, że niewielu mężczyzn interesuje się
kwestią swojej wagi.

Joanna Radoszewska
Otyłość i zaburzenia jedzenia w psychologii klinicznej

2

•

W latach 60-tych i 70-tych XX wieku powodem dla braku wykrycia tego zaburzenia u męskiej
częściej populacji było przeświadczenie, że czynnikiem koniecznym dla zdiagnozowania
anoreksji jest zaprzestanie miesiączkowania (Fichter i Krenn, 2003).

•

U mężczyzn zaobserwowano częstsze niż u kobiet krytykowanie ich wagi ciała przez
rówieśników przed wystąpieniem choroby

•

dużą liczbę cech i zachowań obsesyjnych

•

Wskazuje się na nadmierną fizyczną aktywność w grupie mężczyzn chorych na jadłowstręt
psychiczny

Bulimia

•

Około 10-15% osób chorujących na bulimię stanowią mężczyźni !!!!

•

Liczba epizodów objadania się i zachowań kompensacyjnych jest podobna u mężczyzn i
kobiet

•

U mężczyzn z bulimią częściej niż u kobiet występuje otyłość przed wystąpieniem choroby,
oraz wahania wagi

•

Do grup ryzyka dla zachorowania na bulimię należą homoseksualiści i atleci

•

Mężczyżni stanowią ok. 40% osób cierpiących na zespół gwałtownego objadania się

•

Mężczyźni po napadzie jedzenia okazują znacznie mniejszy niepokój oraz mniejsze poczucie
winy aniżeli kobiety

Czynniki ryzyka zachorowania na zaburzenia jedzenia u mężczyzn

•

przekaz społeczno-kulturowy lansujący chude sylwetki odpowiedzialny jest za stosunek liczby
zachorowań na anoreksję mężczyzn do kobiet.

•

Wyniki badań ujawniły, że stosunek ten wynosi 1:10 (Anderson i DiDomenico, 1992; Braun i
in., 1999)

•

odpowiada stosunkowi liczby zamieszczanych artykułów i reklam dotyczących diet w
czasopismach czytanych przez mężczyzn i czasopismach kobiecych.

•

społeczno- kulturowe normy, promujące chude ciała mogą w dużym stopniu odpowiadać za
powstanie zaburzeń jedzenia również u mężczyzn (Anderson, DiDomenico, 1992).

•

Garner i in. (1980) uważają, że społeczno-kulturowy nacisk na bycie szczupłym w większym
stopniu kierowany jest do kobiet aniżeli do mężczyzn. Promowany ideał mężczyzny
charakteryzuje się natomiast umięśnioną sylwetką typu V- szerokie barki i wąskie biodra.

•

Pope i in. (1999) zauważyli, że zabawki dla chłopców lansują ten ideał męskości, ukazując
kulturowe oczekiwania. Autor zaobserwował, iż zabawki takie jak „GI Joe” czy figurki z filmu
„Star Wars” stały się bardziej muskularne niż były 30 lat temu, a to obrazuje jak zwiększył się
społeczno- kulturowy nacisk na osiąganie idealnego ciała przez mężczyzn

Joanna Radoszewska
Otyłość i zaburzenia jedzenia w psychologii klinicznej

3

odchudzanie się

•

chłopcy znacznie częściej pragną nabrać masy ciała ( posiadać bardziej umięśnione,
wysportowane ciało) aniżeli stracić na wadze.

•

dziewczęta i chłopcy, którzy ważą najwięcej, częściej są niezadowoleni ze swojej wagi,
najczęściej chcieli się odchudzić i przejawiali najwięcej zachowań służących kontroli wagi

otyłość

•

Mężczyźni znacznie częściej niż kobiety cierpią na otyłość lub nadwagę przed wystąpieniem
zaburzenia jedzenia,

•

wielu z nich spotkało się w tym okresie ze złośliwymi komentarzami dotyczącymi ich wagi

Otyłość u chłopców

•

otyli chłopcy w wieku preadolescencyjnym uważają siebie za mniej atrakcyjnych dla
rówieśników,

•

Według Andersena zarówno mężczyźni, którzy postrzegają siebie jako zbyt szczupłych, jak i
tacy, którzy uważają, że są zbyt grubi, chcieliby być bardziej muskularni.

•

Odchudzanie jest główną formą regulowania wagi u dziewcząt, rzadziej natomiast u
chłopców, którzy w celu osiągnięcia idealnej sylwetki preferują stosowanie ćwiczeń fizycznych
(Huon, 1994).

•

zaburzenia odżywiania u mężczyzn często są próbą radzenia sobie z rzeczywistą nadwagą, u
kobiet – nadwaga często dostrzegana jest jedynie przez nie same

( zaburzone postrzeganie własnego ciała) (Gordon, 2000).

Rodzina

•

mężczyźni, bliskimi relacjami z matką i niewielkim kontaktem z ojcem (Sours, 1950; Dally,
1969).

•

Sours (1950) uważa, iż w przypadku mężczyzn z zaburzeniami jedzenia identyfikacja syna z
matką może stanowić główną przyczynę odczuwania potrzeby pozbycia się nadmiaru ciała.

•

wysoki poziom identyfikacji z matką zmniejsza zdolność do odróżnienia siebie samego od
matki, mogąc powodować identyfikowanie się z kobiecymi kształtami. Doświadczenie
odrębności od matki wyraża się w posiadaniu szczupłego ciała (Sours, 1980).

•

rodzice nie wspierali niezależności synów w dzieciństwie i utrudniali osiągnięcie autonomii
(Andersen, 1990).

•

w kulturze, która promuje bycie szczupłym, osiąganie idealnego ciała może dostarczać
mężczyznom wzorce umożliwiające doświadczenie autonomii (Andersen, 1990).

Adolescencja

•

U chłopców w okresie adolescencji sylwetka staje się bardziej męska poprzez rozbudowanie
ramion i nadanie jej kształtu „trójkąta” (szerokie barki, wąskie biodra). Chłopcy zaczynają
zwracać uwagę na swoje mięśnie i chcą je rozbudowywać by wyglądać jak mężczyźni
ukazywani w mediach i uznawani za ideały męskości.

•

Dwyer: chłopcy decydują się stosować diety, żeby zwiększyć swoją fizyczną sprawność i
sportowe możliwości, a nie dla samego zrzucenia wagi.

Joanna Radoszewska
Otyłość i zaburzenia jedzenia w psychologii klinicznej

4

•

Schotte i Stunkard (1987) wykazali, że 0,1% studentów college’u choruje na bulimię, zaś
Drewnowski (1988) stwierdził zachorowania na bulimia nervosa u 0,2% studentów.

•

Carat i Camargo (1991)- 0,2% dorastających chłopców cierpi na bulimia nervosa. Zdaniem
Huenemann (1966), adolescenci podejmują się diet dla zewnętrznego wyglądu, a nie dla
zdrowia.

Sport

•

Mężczyźni zapadają na zaburzenia odżywiania przede wszystkim z powodu uprawiania sportu,
szczególnie związanego z:

•

kategoriami wagowymi, np. boks czy zapasy lub też takiego,

•

w którym niska waga ciała jest pomocna, np. skoki narciarskie, łyżwiarstwo figurowe, czy
balet.

•

Halperin (1996) stwierdził, że mężczyźni oceniają swoje ciało na podstawie opinii
dotyczących ich sprawności, wydawanych przez innych zawodników w drużynie.

•

Powszechność występowania symptomów zaburzeń u kobiet i mężczyzn uprawiających sport
waha się od 1-75% (Gadpale, 1897; Sundgot-Borgen, 1994; Warren, 1990).

•

Mitchell i Goff (1984) wykazały, iż u 3 spośród 12 badanych mężczyzn cierpiących na bulimię,
zapadło na nią z powodu treningów i potrzeby osiągnięcia odpowiedniej wagi w sporcie.

•

Davis (1999) stwierdził, że uczestnictwo w rutynowych ćwiczeniach, szczególnie w aerobiku i
treningach ukierunkowanych na zrzucenie wagi, ma związek z niezadowoleniem ze swojego
ciała i tendencją do podporządkowywania się dietom.

•

W środowisku sportowym powszechne jest stosowanie niezdrowych technik umożliwiających
szybsze zrzucenie wagi, np. ograniczanie jedzenia, stosowanie restrykcyjnych diet,
wywoływanie wymiotów czy nadużywanie środków przeczyszczających.

•

Thompson i Sherman (1999) zauważyli podobieństwo między pewnymi cechami dobrego
sportowca a cechami osób z anorexia nervosa.

•

ponadprzeciętna wytrzymałość- zarówno psychiczna jak i fizyczna, nie zważanie na ból, czy
chorobę, umiejętność bezwzględnego podporządkowania i oddania się dla osiągnięcia celu
oraz pragnienie zrzucenia wagi (w przypadku sportowca po to, by osiągał lepsze wyniki
sportowe).

uprawianie sportu wymagającego utrzymania szczupłej sylwetki ciała

•

(tancerze, pływacy, kajakarze, biegacze, zapaśnicy, kulturyści – redukcja ilości tłuszczu w
pożywieniu w celu uzyskania perfekcyjnej sylwetki ).

•

W grupie norweskich atletów 8% mężczyzn spełniało kryteria zaburzeń odżywiania w
porównaniu do mniej niż 1% w grupie mężczyzn nie będących sportowcami (Sungot-Borgen i
in, 1999; W: Rosen, 2003).

•

Yates i in. (1983; W: Rosen, 2003) porównał grupę atletów z pacjentami cierpiącymi na
anoreksję – podobieństwa między nimi dotyczyły cech osobowości, tendencji do depresji,
zaabsorbowaniem jedzeniem oraz niską masą ciała. W grupie atletów zaobserwowano
również uzależnienie od biegania.

•

zawód, w którym dla osiągnięcia sukcesu konieczny jest atrakcyjny wygląd zewnętrzny

(np. modele, prezenterzy, aktorzy )

Joanna Radoszewska
Otyłość i zaburzenia jedzenia w psychologii klinicznej

5

Homoseksualizm

•

Homoseksualiści stanowią 1-6% wszystkich mężczyzn w populacji ogólnej (Seidman i Rieder,
1994; W: Fichter, Krenn, 2003). Homoseksualność wśród mężczyzn z zaburzeniami jedzenia
występuje częściej, aniżeli w populacji ogólnej.

•

26-42% mężczyzn chorych mówiło o sobie jako biseksualnych lub homoseksualnych, jedynie
kilka kobiet z zaburzeniami odżywiania określało siebie w ten sposób.

•

Według Heffernan (1994)mężczyźni homoseksualni podobni są do kobiet heteroseksualnych –
zwracają uwagę na swój wygląd zewnętrzny i atrakcyjność, aby podobać się mężczyznom.

•

Dla mężczyzn homoseksualnych wygląd zewnętrzny pełni centralną funkcję w poczuciu
własnej wartości, mężczyźni ci również ćwiczą więcej aniżeli heteroseksualni, w celu
zwiększenia własnej atrakcyjności (Silberstein, 1989; W: Fichter i Krenn, 2003 ).

Aseksualność oraz lęki seksualne

•

Dotyczą mężczyzn, zwłaszcza cierpiących na anoreksję. W porównaniu grupy 29 mężczyzn
oraz 23 kobiet z jadłowstrętem psychicznym ( Fichter i Daser, 1987; W: Fichter i Krenn,
2003), mężczyźni mówili o znacznie większych obawach powiązanych z seksualnością,

•

95% starało się stłumić popęd seksualny i odczuwało ulgę z powodu utraty libido ( w wyniku
utraty masy ciała ).

•

75% mężczyzn mówiło o uczuciu wstrętu w odniesieniu do relacji seksualnych i przejawiało
małą aktywność seksualną.

Przemoc

•

Mężczyźni którzy w dzieciństwie doświadczyli przemocy lub molestowania, częściej mieli
objawy zaburzeń odżywiania.

Czynniki chroniące mężczyzn przed wystąpieniem zaburzeń odżywiania się

•

Inny niż dla kobiet kulturowo –społeczny ideał sylwetki

•

Mężczyźni posiadają przeciętnie mniej niż kobiety komórek tłuszczowych w ciele, mogą zatem
w mniejszym stopniu skupiać się na kształcie ciała i ilości tłuszczu w ciele

•

W okresie dojrzewania mężczyźni podlegają innym zmianom biologicznym aniżeli kobiety,
inne jest też dla nich znaczenie tych zmian.

•

Dojrzewanie może przejawiać się u chłopców odmienną niż u dziewcząt percepcją własnego
ciała i stosunkiem do niego. Często jest to okres intensywnego wzrostu, zmniejszenia wagi
ciała i wyrobienia się muskułów, co może wpływać na zwiększenie poczucia własnej wartości,
pewności siebie i wzrostu pozycji społecznej wśród rówieśników

•

stopień satysfakcji z poszczególnych części ciała u dziewcząt zmniejsza się drastycznie
pomiędzy 12 a 15 rokiem życia, by utrzymać się na tym samym poziomie lub nieznacznie
wzrosnąć w okresie późnego dojrzewania ( Levine, Smolak, 2002).

Joanna Radoszewska
Otyłość i zaburzenia jedzenia w psychologii klinicznej

6

•

U chłopców zwiększone ryzyko zaburzeń odżywiania związane było zarówno z bardzo
wczesnym, jak i opóźnionym dojrzewaniem, oraz z wczesnymi doświadczeniami seksualnymi.

Właściwości psychicznego funkcjonowania

•

Według Andersena (1990) mężczyźni z zaburzeniami jedzenia mają bardziej odbiegające od
normy cechy osobowości, zwłaszcza obsesyjno-kompulsywne i antyspołeczne.

•

mężczyźni nadużywający kokainy skłonni są przejawiać bulimiczne zachowania. Autorzy
zwracają również uwagę na nadużywanie kokainy i alkoholu u mężczyzn cierpiących na
bulimię, oraz wskazują na alkoholizm rodziców jako czynnik ryzyka dla wystąpienia zaburzeń
odżywiania u mężczyzn

Kobiety a mężczyźni

•

Główną różnicą w czynnikach ryzyka między kobietami a mężczyznami są trudności
doświadczane w obrębie tożsamości płciowej.

•

Aseksualność i brak popędu, szczególnie wyraziste u mężczyzn, wskazują na związek między
zaburzeniami odżywiania i życiem seksualnym.

•

Szczególne znaczenie ma też orientacja homoseksualna. Lesbijki nie chorują na zaburzenia
odżywiania częściej niż przeciętne kobiety, natomiast geje - wręcz odwrotnie.

Dysmorfia mięśniowa

•

Presja społeczno-kulturowa na zwiększenie muskulatury ciała może wpływać na coraz częściej
diagnozowaną u mężczyzn ( zwłaszcza kulturystów) tzw. dysmorfię mięśniową ( muscle
dysmorphia). Początkowo określana była ona terminem „odwrócona anoreksja ” (
reversed anorexia) (Pope i in, 1993; W:Gordon, 2000).

•

Jest to zaburzenie percepcji własnego ciała – osoba postrzega siebie jako nie wystarczająco
umięśnioną, mimo że posiada bardzo rozbudowaną muskulaturę ciała.

•

Prowadzi często do unikania kontaktów społecznych sytuacji, w których osoba musiałaby
eksponować swoje ciało w obecności innych ludzi, przyjmowania środków zwiększających
masę mięśniową oraz obsesyjnego uprawiania aktywności prowadzących do zwiększenia
muskulatury ciała. Czynności te zaburzają codzienne funkcjonowanie osoby – jej pracę,
związki z innymi ludźmi oraz życie rodzinne (Olivardia, 2002) .