Joanna Radoszewska
Otyłość i zaburzenia jedzenia w psychologii klinicznej

1

Otyłość w psychologii klinicznej

Część 2

Wykład 9.

Otyłość – ujęcie psychosomatyczne

•

Badacze reprezentujący ujęcie psychosomatyczne uważają, że osoby otyłe nie nadają
adekwatnych znaczeń swoim cielesnym doświadczeniom.

•

Doznania płynące z ciała mogą stanowić dla otyłego niespecyficzny komunikat o istnieniu
pobudzenia, o nieustalonym somatycznym lub psychicznym charakterze.

•

Powoduje to trudność w różnicowaniu przeżywanych doznań - emocji od stanu łaknienia i
sytości.

•

Uniemożliwia osobie otyłej adekwatne identyfikowanie i zaspakajanie potrzeb, somatycznych i
psychicznych.

•

Źródłem opisywanej trudności są wczesnodziecięce doświadczenia dziecka w relacji z matką
(por. Baldaro, Rossi, Caterina, Codispoti, Balsamo, Trombini, 2003; Andrews, Jones, 1990;
Herman, Polivy, 1980; Bruch, 1940, 1973).

•

Koncentracja na jedzeniu jest rezultatem braku różnicowania głodu od innych doznań
cielesnych lub emocjonalnego pobudzenia. Wydaje się powodować swoiste przeżywanie
siebie i relacji z innymi – przez pryzmat doświadczeń cielesnych.

•

Ciało stanowi punkt odniesienia dla doświadczania siebie, staje się podstawowym źródłem
przeżyć osoby. Ciało – a właściwie jego atrybut – otyłość prowokuje spostrzeżenia, myśli,
uczucia i zachowania odnoszące się do siebie (por. Bruch, 1973; Wardle, Waller, Fox, 2002).

Sposób doświadczania ciała przez osobę otyłą może pozostawać w związku z

postacią otyłości.

•

Hilda Bruch ( 1973) dokonała podziału pacjentów otyłych, odnosząc się do przyczyn
powstawania i utrzymywania się zaburzenia

W swoich pracach Bruch opisywała osoby doświadczające:

•

otyłości rozwojowej (

developmental obesity

) – u pacjentów, którzy stają się otyłymi w okresie

dzieciństwa;

•

otyłości reaktywnej (

reactive obesity

) - u pacjentów, którzy stają się otyłymi w reakcji na

doświadczenie wydarzenia traumatycznego.

•

otyłości środowiskowej (

environmental obesity

) – u osób, których otyłość jest skutkiem

uwarunkowań zewnętrznych – właściwości otoczenia

Otyłość rozwojowa

•

Początki otyłości rozwojowej sięgają okresu wczesnego dzieciństwa. U podłoża jej
powstawania i utrzymywania leżą uwarunkowania konstytucjonalne oraz zaburzenia
emocjonalne i osobowości.

•

Otyłość jest w tym przypadku, skutkiem odrzucenia emocjonalnego dziecka przez rodziców.
Rodzice starają się wynagrodzić dziecku odrzucenie poprzez przekarmianie go i
nadopiekuńczość.

Joanna Radoszewska
Otyłość i zaburzenia jedzenia w psychologii klinicznej

2

•

Wchodząc w okres dorastania, dzieci otyłe mogą doświadczać specyficznych trudności w
określeniu swojego poczucia tożsamości i ustaleniu relacji z innymi osobami.

•

Zdaniem Hildy Bruch, mogą przypominać problemy poprzedzające wystąpienie schizofrenii.

Otyłość rozwojowa

•

Rodzice starają się wynagrodzić dziecku odrzucenie poprzez przekarmianie go i
nadopiekuńczość.

•

Otyłe ciało „dobrze wyglądającego” dziecka może dla rodzica stanowić potwierdzenie
„dobrze” realizowanej roli opiekuna. Dla otyłego dziecka jego ciało umożliwia mu zaistnienie
w relacji z rodzicem. Pozwala na doświadczenie własnych granic, na różnicowanie „ja” od
„nie-ja” (por. Doherty, Harkway, 1991; Radoszewska, 2008).

•

Otyłe ciało może z perspektywy dziecka stanowić powód nieatrakcyjności interpersonalnej
osoby.

•

Dzieci otyłe w wieku szkolnym mogą mieć poczucie małej atrakcyjności fizycznej i negatywnie
oceniają własny wygląd. Czują się nielubiane przez innych

•

Otyłe nastolatki mają poczucie odrzucenia, nie czują się przynależne do grupy rówieśniczej.
Często określają siebie jako „samotne” Wydaje im się także, że są nie lubiane przez innych.

•

Przybranie na wadze w okresie dorastania może powodować uwagi krytyczne ze strony
otoczenia i społeczną izolacją. Ciało osoby jest przeżywane jako prowokujące niechęć ze
strony innych, przyczyna wyobcowania i samotności.

•

Nie wszystkie dzieci cierpią z powodu otyłości rozwojowej. Cześć otyłych od wczesnego
dzieciństwa traktuje otyłość jako element swojego ciała, własnego wyglądu zewnętrznego.

Trudności??

•

H. Bruch i G. Tourainne (1940) opisywały specyficzne trudności występujące u otyłych
nastolatków – depresję i zaburzenia lękowe. Rezultaty współcześnie prowadzonych badań nie
dostarczają jednoznacznych danych.

•

dorastający otyli nie różnią się od swoich rówieśników pod względem samooceny,
kompetencji społecznych i częstości występowania zaburzeń psychicznych.

•

otyli adolescenci przejawiają więcej symptomów depresji oraz mają niższą samoocenę (Vila,
Zipper, Dabbas, Bertrand, Robert, Ricour, Mouren-Simeoni, 2004).

•

Osoby otyłe od wczesnego dzieciństwa stanowią grupę ryzyka dla rozwoju zespołu
kompulsywnego objadania się (

binge eating disorder

) ( Tanoffsky-Kraff, Yanowski, Wilfley,

Marmosh, Morgan, Yanowski, 2004).

•

Dziewczynki otyłeczęściej mogą w przyszłości zachorować na anoreksję (Stice, Whitenton,
2002).

Od lat psychiatrzy i psychologowie opisują zaburzenia emocjonalne występujące u otyłych dzieci

i nastolatków.

•

stale zwiększająca się masa ciała osoby. poczucie pustki psychicznej

•

bezradność, obniżony nastrój

•

społeczne wycofanie osoby otyłej (por. Slochower, 1987; Bruch, 1958, 1973).

•

Elementem ryzyka dla wystąpienia opisywanego zaburzenia jest pojawienie się otyłości w
okresie wczesnego dzieciństwa i długotrwałe jej utrzymywanie się (Bruch, 1973).

Joanna Radoszewska
Otyłość i zaburzenia jedzenia w psychologii klinicznej

3

•

Otyli dorośli uważają, że są od innych gorsi, mają niską samoocenę, często przeżywają

depresję, a w sytuacjach społecznych negatywne emocje (smutek, żal, osamotnienie) (Stice,
Shaw, 2002).

•

Przeżycia te znajdują odzwierciedlenie w ich zachowaniu, powodują brak wiary we własne
możliwości, pasywność.

•

Jako przyczynę niepowodzeń osoby te często podają swój wygląd zewnętrzny i niechęć jaką
budzi on u innych. We właściwościach swojego ciała otyli mogą lokalizować przyczyny
swojego cierpienia i niepowodzeń.

Otyłość reaktywna

•

jest skutkiem doświadczenia emocjonalnego o charakterze traumatycznym( Sauro, Bosello,
1981).

•

H. Bruch powołując się na dziewiętnastowieczną, francuską literaturę medyczną opisuje
historię ojca, który po śmierci swojego syna znacznie przybrał na wadze. Przez większość
swojego życia mężczyzna ważył około 60 kilogramów. W trzy miesiące po utracie syna, ważył
85 kg, Kolejne miesiące stale przynosiły nowe kilogramy, po czterech – ważył 102
kilogramów,

•

po pól roku 106 (Bruch, 1973).

•

Otyłość reaktywna jest stosunkowo rzadką postacią zaburzenia.

•

Pojawia się u osób, które przeżyły stratę osoby bliskiej, jako reakcja na separację od rodziny
lub niepowodzenie w ważnej relacji emocjonalnej.

•

dotyczy przeżyć związanych z samotnością i opuszczeniem.

•

Wiąże się z sytuacjami, w których wzbudzany jest lęk przed śmiercią i zranieniem.

•

Objadanie się, prowadzące do znacznego zwiększania masy ciała chroni przed lękiem i
depresją, będącymi efektem doświadczonego urazu.

•

Holland (1970) opisuje kobiety, które po utracie narzeczonych w trakcie I wojny światowej,
znacznie przybierały na wadze. Lichwitz (1923 ) pisze o otyłości, nadwadze „ utkanej ze
smutku” (

fat of sorrrow

), występującej u osób, które nagle traciły bliskie osoby.

•

Dreyfus (1948) przedstawiał w swoich pracach otyłe kobiety, które w trakcie II wojny
światowej regularnie bywały narażone na utratę życia, na przykład przebywając w rejonie
zagrożonym bombardowaniem.

•

U tych kobiet obserwowano poważną otyłość. Znacznemu i gwałtownemu przybraniu na
wadze towarzyszyła utrata miesiączki (

amenorrhea

) (za: Bruch, 1973).

•

Otyłość reaktywna występująca u dzieci najczęściej jest odpowiedzią na trudne przeżycia
emocjonalne związane ze stratą.

•

Hilda Bruch przedstawia dzieci, które przybierały gwałtownie na wadze po śmierci
rodzeństwa. Były to dzieci przeżywające siebie jako gorsze, mniej ważne i mniej kochane
przez rodziców.

•

Matka jednego z pacjentów powiedziała w trakcie konsultacji:

„Nie dostrzegałam go wcześniej i nagle stał się grubym”(tłum J.R za: Bruch, 1973, s.127).
– zwiększenie masy ciała, spełniło istotną funkcję – pozwoliło matce dostrzec swoje dziecko a

dziecku zaistnieć w relacji z nią.

Joanna Radoszewska
Otyłość i zaburzenia jedzenia w psychologii klinicznej

4

Otyłość środowiskowa

•

Ostatnią grupę stanowią osoby, których otyłość nie wpływa na jakość ich funkcjonowania
psychicznego.

•

ludzie opisywani jako jedzący nadmiernie ale nie mający z tego powodu problemów natury
psychicznej i społecznej (Scuro, Bosello, 1981).

•

Otyłość pojawia się u nich po okresie adolescencji. Waga ciała opisywanych otyłych jest
umiarkowanie wysoka i raczej stabilna. W przypadku osób doświadczających tej postaci
otyłości obserwuje się powodzenie w stosowaniu behawioralnych metod leczenia.

•

Pacjenci należący do tej grupy mogą efektywnie schudnąć, kontrolując ilość spożywanego
pokarmu. Stosowanie odpowiedniej dla danej osoby diety i ćwiczeń przynosi rezultaty
wyrażające się w utracie zbędnych kilogramów. Nie obserwuje się u nich symptomów
zaburzeń psychicznych ( Scuro, Bosello, 1981; Bruch, 1973).

Obraz ciała osób otyłych

•

obraz ciała stanowi podstawowy wymiar różnicujący osoby otyłe od osób o prawidłowej
masie ciała. Różnice dotyczące obrazu ciała ujawniają się w wynikach badań osób leczących
się z powodu otyłości oraz otyłych, którzy nie korzystają z pomocy specjalistycznej.

•

Osoby, które znacząco utyły po okresie dorastania mogą częściej aniżeli otyli od wczesnego
dzieciństwa, doświadczać zaburzeń w obszarze obrazu ciała. Zaburzenia w obszarze obrazu
ciała są także udziałem dzieci i adolescentów (Schwartz, Brownell, 2004; Rosen, 2002;
Ricardelli, McCabe, 2001;. Jupp, Collins, McCabe, Walker, Diment, 1983).

•

Termin „obraz ciała” (

body image

) definiowany jest najczęściej jako wyobrażenie jakie ma

osoba o swojej fizycznej powierzchowności i/albo postawa, jaką w stosunku do niej
przejawia. Wskazuje się na dwa elementy obrazu ciała: percepcję ciała (

body percept

) oraz

pojęcie ciała (

body concept

) (Slade, Dewey, Newton, Brodie, Kliiemle, 1990; Jupp, Collins,

McCabe, Walker, Diment, 1983).

•

Osoby otyłe są skłonne do zniekształcania rozmiaru własnego ciała (Rosen, 2002), jest to
funkcja określonej percepcji ciała (

body percept

)

.

•

Zaburzenia obrazu ciała wyrażają się w przecenianiu lub niedocenianiu wielkości ciała
(Rolland, Farnill, Griffiths, 1997).

•

Przejawiają się one najczęściej na poziomie specyficznego niedoceniania wielkości
określonych partii ciała (Kreitler, Chemerinski, 1990).

•

W odniesieniu do całego ciała, osoby otyłe, podobnie jak pacjentki z anorexia nervosa, mają
skłonność do przeceniania jego wielkości (Gardner, 1989; Thompson, Corwin, Sargent, 1996).

•

Powstałe zniekształcenia w spostrzeganiu własnego ciała mają charakter trwały. Utrzymują
się u osoby, pomimo utraty wagi (Schwartz, Brownell, 2003; Rosen, 2002; Bruch, 1973).

•

pojęcie ciała (

body concept

), jest rozumiane przez psychologów jako stosunek osoby do

własnego ciała (Slade, Dewey, Newton, Brodie, Kliemle, 1990).

•

Osoby otyłe częściej są niezadowolone z ciała i skoncentrowane na jego wyglądzie. Z uwagi
na konieczność ekspozycji ciała, otyli unikają sytuacji społecznych (Rosen, 2002)

•

Osoby otyłe często uruchamiają w stosunku do własnego ciała negatywne emocje
(Chemeriński, Kreitler, 1990). Są one znacznie bardziej niezadowolone z własnego ciała,
aniżeli osoby szczupłe (Boyd, 1989). Zdaniem niektórych badaczy, negatywna ocena ciała jest
internalizacją krytycyzmu ze strony otoczenia (Stice, Shaw, 2002; Rosen, 2002).

Wskazuje się na istnienie specyficznego dla osób otyłych zaburzenia obrazu ciała.

Joanna Radoszewska
Otyłość i zaburzenia jedzenia w psychologii klinicznej

5

•

Zaburzenie obrazu ciała u otyłych przejawia się w:

•

nadmiernej koncentracji na wyglądzie;

•

nierealistycznym przekonaniu, że wygląd osoby wpływa negatywnie na ocenę jej

•

aktywności i dokonań;

•

unikaniu udziału w społecznych sytuacjach, z powodu wyglądu własnego ciała;

•

nadmiernej koncentracji na ukrywaniu ciała lub przeżywaniu odrazy w stosunku do niego
(Rosen, 2002, s. 400).

•

Zniekształcanie rozmiaru i kształtu ciała nie jest konieczne do zdiagnozowania zaburzeń w
obszarze obrazu ciała u otyłych.

•

Około 10% otyłych pacjentów spełnia wszystkie, wymienione kryteria dla opisanego
zaburzenia.

•

25 % osób otyłych, poszukujących pomocy specjalistycznej, martwi się swoim wyglądem
fizycznym i unika z tego powodu kontaktów z innymi.

Rodzina

•

Rodziny osób otyłych częściej aniżeli osób szczupłych charakteryzują się słabo
wyodrębnionymi granicami pomiędzy poszczególnymi osobami i ograniczoną autonomią.

•

Częściej wskazuje się na mniejszą spójność systemu rodzinnego, co wyraża się w braku
spójnego stylu rodzicielskiego

•

Często silne więzi rodziców dziecka otyłego z rodzicami

•

Częściej odpowiedzialność za przebieg i efekt leczenia jest udziałem matki. Ojcowie częściej
bagatelizują problem otyłości dziecka, częściej także „rozliczają” z efektów leczenia.

Otyłość u dziecka może być interpretowana jako efekt zaburzenia relacji matka – dziecko

•

Matki otyłych – częściej zależne od swoich bliskich, niepewne, bezradne w postępowaniu z
własnymi dziećmi

•

Matki otyłych – częściej karzące dzieci – łącznie z karaniem fizycznym

•

Częściej nadopiekuńcze, lękowe ograniczające i nadmiernie chroniące dzieci

•

Jedzenie często stosowane jako nagroda wzmacniająca pożądane zachowania dzieci

•

Dawanie miłości =dawanie prezentów, jedzenia, wyręczanie dziecka

•

Np. szykowanie jedzenia, które dziecko lubi i którego zje dużo pomimo znajomości zaleceń
lekarza i dietetyka

•

DOBRA MATKA = MATKA KARMIĄCA, DAJĄCA JEDZENIE

•

Ograniczanie jedzenia = uniemożliwianie obdarzania dziecka uczuciami

•

Matki niepewne w swoich uczuciach w odniesieniu do dzieci mogą to kompensować
nadmiernym karmieniem i nadopiekuńczością. Jedzenie nabiera emocjonalnego znaczenia i
staje się substytutem miłości, bezpieczeństwa i zaspokojenia innych potrzeb

•

Przedłużająca się infantylizacja dziecka, spostrzeganie dziecka jako małego wymagającego
opieki = utrzymywanie dziecka w relacji zależnościowej

Joanna Radoszewska
Otyłość i zaburzenia jedzenia w psychologii klinicznej

6

•

Wskazuje się na istnienie specyficznych relacji rodzice-dziecko otyłe, których efektem jest
trudność w dokonaniu separacji. Podkreśla się istnienie związku zależności dziecko-rodzic,
którego konsekwencją są m.in. trudności w kontaktach społecznych z rówieśnikami

•

W.J.Doherty i J.E.Harkway opisują specyficzne znaczenie tuszy dziecka w rodzinie, w której
rodzice są otyli. „Być otyłym” to znaczy: przynależeć do rodziny, być lojalnym w stosunku do
niej. Z perspektywy dziecka otyłość może być traktowana jako element jedności z rodzicami.

•

Utrata wagi przez dziecko, może stanowić przejaw separacji i braku lojalności w stosunku do
rodziców. Dla dziecka jest utratą możliwości doświadczania identyfikacji z rodzicami

•

Z perspektywy dziecka otyłego matka może być doświadczana jako niezbędna, gwarantująca
możliwość istnienia. Lękowe postawy matek pozostają w związku z obserwowanymi u dzieci
otyłych trudnościami w dokonaniu separacji. Dziecko nie doświadcza matki jako dającej
wsparcia i podtrzymującej jego wysiłki zmierzające do zyskania niezależności.

•

Zdaniem Hildy Bruch podstawowe znaczenie w długoterminowym utrzymywaniu się otyłości u
dzieci ma relacja rodzic – dziecko, w której rodzic zachęca lub utrudnia osiąganie
niezależności

Rodzice

•

Przez rodzica otyłość dziecka może być przeżywana jako trudność, choroba, często
uniemożliwiająca doświadczenie pełnej satysfakcji i radości z rodzicielstwa. Ojciec 9-letniej
dziewczynki mówił: „Tak o nią dbaliśmy. Może coś zrobiliśmy niewłaściwie?”. Otyłość może
pozostawać w związku z doznawaniem poczucia bezradności, winy i wstydu. „Nie wiem co z
nią zrobić. Może Pani coś poradzi?”.

•

Otyłość może w poczuciu rodzica stanowić widoczny symptom zaniedbania i braku
zaangażowania w relację z dzieckiem. W przypadku dziecka otyłego to nie ono, lecz jego
rodzice poszukują pomocy specjalistycznej. To rodzice doświadczają otyłości dziecka jako
problemu. To oni niepokoją się i nie radzą sobie z występującą u dziecka nadwagą.

Otyłość z perspektywy dziecka i jego rodziców

•

Przyjmując perspektywę dziecka, otyłość nie musi i często nie jest doświadczana jako
problem.

•

Pełni istotne funkcje w jego życiu psychicznym. W relacji z innymi osobami, otyłość może
umożliwiać zaistnienie w tej relacji np. w rodzinie.

•

Pozwala na doświadczenie własnych granic, na różnicowanie „ja” od „nie-ja”.

•

Przyjmując perspektywę rodzica, otyłość dziecka może być przeżywana jako trudność,
choroba - często uniemożliwiająca doświadczenie pełnej satysfakcji i radości z rodzicielstwa.

•

Może konstytuować poczucie niepowodzenia w obszarze reprezentacji siebie jako rodzica:
doświadczanie siebie jako bezradnej , niekompetentnej osoby, która nie jest w stanie
poradzić sobie z dzieckiem.

Rodzice - dziecko

•

Reprezentacja siebie:

•

jako „dobrej matki” („dobrego rodzica”). Dobry rodzic, to ten, który karmi, daje jedzenie.

Często karmienie pełni dla rodziców funkcję kompensacyjną. Dzieje się tak wtedy gdy, matka

(rodzice) karmi dziecko, ponieważ nie jest w stanie zaspokoić innych jego potrzeb, a dawanie
jedzenia redukuje powstałe u matki (rodziców) poczucie winy.

•

Reprezentacja dziecka w umyśle matki/ojca:

•

„dziecko otyłe - dziecko zdrowe”

•

dziecko otyłe – dziecko chore somatycznie, wymagające leczenia medycznego

•

dziecko – osoba wyposażona we właściwości somatyczne,

Joanna Radoszewska
Otyłość i zaburzenia jedzenia w psychologii klinicznej

7

wynikające z wymagań otoczenia a nie potrzeb psychicznych

Matka - ojciec

•

W sytuacji istnienia konfliktów i trudności w rodzinie, koncentracja na otyłości dziecka może
odsuwać inne problemy i pozwalać na zajęcie się „bezpiecznym” zagadnieniem, jakie w
danym momencie stanowi otyłość.

•

Otyłość dziecka chroni przed konfrontacją z trudnościami będącymi udziałem matki i ojca,
których źródłem są właściwości relacji między nimi

•

Dziecko otyłe może stanowić „delegata”, dzięki któremu uzyskuje się opiekę specjalistyczną.
Rodzice zostają skierowani do psychologa bez konieczności werbalizacji zasadniczego
problemu we wzajemnym kontakcie. Mają oni możliwość odreagowania emocji, wynikających
z trudności w ich relacjach. Może to przyjmować postać wzajemnego obwiniania się za
otyłość dziecka (Radoszewska, 1995)

Osoby otyłe

•

mogą doświadczać trudności w osiąganiu autonomii, co może przejawiać się nadmiernie
przeciągającym się okresem zależności od rodziców.

•

za punkt odniesienia w doświadczaniu siebie obierają swoje ciało, które staje się
podstawowym źródłem przeżyć osoby.

•

mogą mieć trudności w określeniu siebie na wymiarze psychoseksualnym.

Społeczne spostrzeganie

•

Wyniki prowadzonych od lat, badań psychologicznych dotyczących preferencji i postaw
wykazały, że już 5-letnie dzieci wolą fotografie przedstawiające dzieci szczupłe (Lerner;
Gellert; 1969). Dzieci w szkole podstawowej chętniej rysują portrety dzieci fizycznie ułomnych
aniżeli dzieci otyłych (Richardson, Goodman, Hastorf, Dornbusch, 1961; Richardson, 1970).
Również dzieci starsze wolą osoby szczupłe, otyli są oceniani przez nie negatywnie (Worsley,
1979).

•

Negatywne zachowania będące przejawem stygmatyzacji rówieśników z powodu wagi ciała
obserwowane są już u 3-latków, które przypisują innym dzieciom określanym jako "pulchne"
negatywne cechy, takie jak głupota, brzydota, niechlujność, nieuprzejmość, lenistwo, smutek
oraz brak przyjaciół (Brylinsky i Moore, 1994 za: Puhl i Latner, 2007).

•

4-latki potrafią podać jako przyczynę swojego zachowania, podać nadmierną wagę innego
dziecka (Cramer i Steinwert, 1998 ,Puhl i Latner, 2007).

•

Dzieci w wieku od 4 do 11 lat przypisują dzieciom otyłym między innymi to, że są one
brzydkie, leniwe, egoistyczne, głupie, kłótliwe, a także, że kłamią (Wardle i in., 1995).

•

dzieci w wieku od 7 do 12 lat opisywały swoich otyłych rówieśników jako bardziej leniwych,
mniej popularnych, mniej szczęśliwych i mniej atrakcyjnych (Tiggemann i Wilson-Barret,
1998).

•

Stereotyp nastolatków dotyczący ich otyłych rówieśników zawiera nowe elementy, takie jak
brak uczuć, niezdolność do pewnych czynności, na przykład tańczenia, a także niezdolność do
posiadania "sympatii" (Neumark-Sztainer i in. 1998). Otyli dorastający mogą być spostrzegani
jako pozbawieni kompetencji i psychicznego wyposażenia do utrzymywania relacji
interpersonalnych.

Joanna Radoszewska
Otyłość i zaburzenia jedzenia w psychologii klinicznej

8

•

Studenci uważają dodatkowo, że młodzi otyli ludzie mają niższe poczucie pewności siebie, są
leniwi i pobłażliwi w stosunku do samych siebie, mają mniejsze szanse na umówienie się na
randkę, a także zasługują na cięższych i mniej atrakcyjnych partnerów (Puhl i Latner, 2007).

•

Wydaje się, że postawy te ulegają zaostrzeniu do 20 roku życia, a następnie mogą stawać się
coraz bardziej tolerancyjne (Rand,Wright, 2000, Puhl, Latner, 2007).

•

Dorośli uważają, że osoby otyłe są bardziej samotne, mierne, niepohamowane, mają niską
samoocenę w porównaniu ze szczupłymi (Harris, Smith, 1983).

•

Można sądzić, że ocena osoby na podstawie zewnętrznego atrybutu otyłości stanowi dla
innych także kryterium atrakcyjności interpersonalnej.

Społeczne spostrzeganie osób otyłych

•

Negatywny charakter spostrzegania osób otyłych, znajduje swoje odzwierciedlenie nawet w
percepcji osób, które same nie są szczupłe. Dorośli negatywnie spostrzegają dzieci otyłe,
nawet jeżeli sami są otyli (Maddox, Back, Liederman, 1968).

•

Dorośli uważają, że osoby otyłe są bardziej samotne, mierne, niepohamowane, mają niską
samoocenę w porównaniu ze szczupłymi (Harris, Smith, 1983).

Dyskryminacja

•

Negatywne zachowania i postawy w stosunku do osób spostrzeganych jako otyłe (Rothblum,
Miller, Garbutt, 1988). Osoby otyłe oceniane są niżej aniżeli osoby szczupłe z takimi samytni
kwalifikacjami zawodowymi (Canning, Mayer, 1967). Otyli mają większe trudności w
znalezieniu pracy oraz w wynajęciu mieszkania (Karris; 1977).

Dyskryminacja

•

Ludzie chętniej spełniają prośby osób szczupłych aniżeli otyłych, otyli napotykają na trudności
w toku realizowania swoich potrzeb wymagających interakcji z innymi (Rodin, Slochower,
1977).

•

Otyłość stanowi ważny element spostrzegania człowieka przez otoczenie. Często sądy o
osobie otyłej opierają się na stereotypach i uprzedzeniach o otyłych, o np. braku siły woli lub
lenistwie (Jablow, 1993; Friedman, Kelly, Brownell, 2002).

•

Tusza bywa punktem odniesienia dla wnioskowania nawet o właściwościach psychicznych,
wewnętrznych osoby. Można zatem powiedzieć, że ma ona działanie depersonalizujące
człowieka, odbiera lub maskuje jej osobowe wyposażenie (Radoszewska, 2001).

•

Wydaje się, że jednostka, która czuje się otyłą, może brać pod uwagę różne aspekty swojej
tożsamości i uznać, że jest otyła, pomimo braku nadwagi oraz odmiennego spostrzegania
przez innych. Skrajnym tego przykładem są pacjentki z

anorexia nervosa.

Konsekwencje otyłości

•

Otyły to często osoba, której nadmiar masy ciała wyznacza jej nieatrakcyjność
interpersonalną. Taki sposób doświadczania siebie jest związany z przeżyciami smutku, żalu,
osamotnienia oraz depresji (Allon, 1982). Przeżycia osoby otyłej znajdują odzwierciedlenie w
jej zachowaniu, powodują brak wiary we własne możliwości, pasywność