Ekonomia pracy  klin podatkowy i płaca
minimalna
Wiktor Wojciechowski
Zakres
Pracujący / Bezrobotni / Nieaktywni
wolności
gospodarczej
Wydajność
pracy
Poziom i struktura
Popyt na pracę
Podaż pracy
wynagrodzeń
Klin podatkowy Intensywność
(koszty pracy) poszukiwania
System
pracy
Płaca
negocjacji
minimalna
Prawna
płacowych
ochrona
zatrudnienia
Siła
Płaca progowa
związków
zawodowych
Obciążenia
Długość i wysokość
2
fiskalne ogółem
zasiłków
" Pozapłacowe koszty pracy (klin podatkowy) to wszystkie podatki i
parapodatki (np. obowiązkowe składki ubezpieczeniowe) stanowiące
różnicę pomiędzy całkowitymi kosztami pracy ponoszonymi przez
pracodawcę a wynagrodzeniem, które faktycznie otrzymuje pracownik
( na rękę ).
" Wysoki klin podatkowy obniża popyt na pracę i podaż pracy. Skala
tego wpływu zależy od otoczenia instytucjonalnego rynku pracy, w
szczególności od:
 Systemu negocjacji płacowych
 Regulacji rynku produktów
"  Elastyczny rynek pracy  wzrost klina podatkowego w niewielkim
stopniu zwiększa całkowite koszty pracy, ale za to obniża płace netto.
"  Sztywny rynek pracy  wzrost klina podatkowego w dużym
stopniu zwiększa całkowite koszty pracy, pozostawiając płace netto na
niezmienionym poziomie.
3
" Gdy klin podatkowy obniża płace netto:
 Istotny spadek podaży pracy kobiet, osób młodych, osób bez
doświadczenia zawodowego
 Stosunkowo nieduży lub w ogóle brak wpływu na wielkość podaży
pracy mężczyzn (niska elastyczność płacowa podaży)
" Gdy klin podatkowy zwiększa całkowite koszty pracy:
 Istotny spadek popytu na pracę
 Istotne spowolnienie wzrostu PKB o ile nie następuje
kompensacyjny wzrost popytu na kapitał (inwestycje mogą być
jednak niskie gdy firmy doświadczają rosnących kosztów
produkcji)
" Wyniki badań empirycznych wskazują, że
Elastyczność podaży < Elastyczność popytu
Wysoki klin podatkowy obniża zatrudnienie w większym stopniu
w krajach o sztywnych regulacjach rynku pracy niż w krajach,
w których rynek pracy jest elastyczny.
4
Klin podatkowy 100% średniej płacy
60
50
40
%
30
20
10
0
y
ródło: OECD, dane za 2004 r.
UK
ITL
IRL
FIN
LUX
PRT
CZE
ESP
FRA
NLD
SVK
POL
USA
AUS
HUN
GRE
GER
SWE
DMK
Klin podatkowy - 67% średniej płacy
50
40
30
%
20
10
0
y
ródło: OECD, dane za 2004r.
UK
ITL
IRL
FIN
LUX
PRT
CZE
ESP
FRA
NLD
SVK
POL
USA
AUS
HUN
GRE
GER
SWE
DMK
Klin podatkowy - 100% i 0% średniej płacy + 2 dzieci
50
40
30
%
20
10
0
y
ródło: OECD, dane za 2004r.
UK
ITL
IRL
FIN
LUX
PRT
CZE
BEL
ESP
FRA
NLD
SVK
POL
USA
AUS
HUN
GER
GRE
SWE
DMK
Average Tax Wedge and Unemployment in Europe
10 .35
8
.3
6
.25
4
.2
2
1960 1970 1980 1990 2000
Year...
Average Unemployment Average Tax Wedge
8
Average Tax Wedge
" Spadek progresji podatkowej może
 zwiększać presję płacową, bo osiąganie wyższych dochodów nie
skutkuje wpadaniem w wyższe progi podatkowe (dotyczy to głównie
osób o bardzo wysokich dochodach)
 Zachęcać do zwiększania inwestycji w kapitał ludzki, bo wysokie
dochody wynikające z wysokich kwalifikacji są mniej opodatkowane
niż w sytuacji dużej progresji podatkowej
" Efektywny klin podatkowy uwzględnia nie tylko wysokość podatków
i parapodatków, ale także utratę prawa do transferów socjalnych (zasiłki
dla bezrobotnych, zasiłki z pomocy społecznej - w szczególności
uzależnione od wysokości dochodu)
 Wysoki klin podatkowy obniża wielkość podaży pracy silniej
w krajach, w których są dostępne wysokie transfery socjalne.
(Wysokie transfery socjalne zwiększają płacę progową)
 Aktywność zawodowa i liczba przepracowanych godzin pracy jest
przeciętnie niższa w krajach Europy kontynentalnej niż w krajach
9
anglosaskich (np. w USA)
" Zmniejszają popyt na pracę:
 osób o niskich kwalifikacjach zawodowych, a przez to niskiej
wydajności pracy (np. Nickell, Layard, 1999)
 w pracochłonnych sektorach usług (np. Rogerson, 2007)  efekt
substytucyjny
" Silniej ograniczą zatrudnienie, w krajach w których:
 związki zawodowe wywierają silną presję na wzrost wynagrodzeń(np.
Nunziata, 2002; Daveri, Tabellini, 1997)
 sektorowy system negocjacji płacowych (Alesina, Perotti, 1997) ->
w pozostałych krajach też obniża zatrudnienie, ale w mniejszym
stopniu (Elmeskov i in., 1998).
 są łatwo dostępne różnego rodzaju świadczenia zastępujące dochód
z pracy (szczególnie gdy te świadczenia są dodatkowo wysokie)
10
" Wysoki klin podatkowy przyczynia się do rozwoju zatrudnienia w szarej
strefie kosztem zatrudnienia oficjalnego (rejestrowanego)  (np. Davis,
Henrekson, 2005)
" W latach 2000-2002 przeciętna liczba przepracowanych godzin
przypadająca na osobę w wieku produkcyjnym w sektorze rynkowym była
w USA o 10% większa niż w Szwecji. Po doliczeniu jednak do tej liczby
czasu poświęconego na pracę w gospodarstwie domowym w obu krajach,
różnica ta ulega zmniejszeniu do zaledwie 1% (Olovsson, 2004)
" Pomimo istotnie mniejszej liczby godzin przeznaczonej na pracę
zarobkową przez kobiety w Niemczech niż w USA, w rzeczywistości
łączny czas poświęcony na pracę przez kobiety w obu tych krajach jest
identyczny (Freeman i Schettkat, 2001).
11
" Wpływ wysokich podatków na tempo wzrostu gospodarczego:
 Im wyższa relacja wydatków publicznych do PKB (lub podatków/PKB)
=>tym niższe tempo wzrostu PKB
 Obniżenie relacji wydatków publicznych/PKB o 10 pkt. proc. może
skutkować zwiększeniem rocznego tempa wzrostu PKB nawet o 1 pkt.
proc. (Thorthon, 1997)
" Wnioski dla polityki gospodarczej:
 Wysoki klin podatkowy w połączeniu z niską elastycznością rynku
pracy w wielu krajach Europy kontynentalnej (m.in. sektorowy
system negocjacji płacowych) odpowiada za niski popyt na pracę.
  Przerzucenie klina podatkowego w większym stopniu niż obecnie na
pracowników zwiększyłoby popyt na pracę, przy stosunkowo małym
spadku podaży pracy (mniejsza elastyczność)
 Zmniejszenie opodatkowania pracy na rzecz wzrostu opodatkowania
konsumpcji (np. VAT) => szersza baza podatkowa (również
opodatkowanie transferów), zwiększenie bodz
ców do pracy.
12
Płaca minimalna
- Wysoka płaca minimalna ogranicza możliwość  przerzucania wysokiego
klina podatkowego na pracowników --> wysoki klin silniej ogranicza
popyt na pracę, gdy równocześnie wysoka płaca minimalna. Wzrost
relacji płacy minimalnej do mediany wynagrodzeń o 10 pkt. proc.
zwiększa negatywny wpływ klina o połowę (Bassanini, Duval, 2006).
- Ogranicza popyt na pracę w szczególności osób młodych i pracowników
bez lub z niewielkim doświadczeniem zawodowym
- Negatywne konsekwencje widoczne przez wiele lat  niższe dochody osób,
które z powodu wysokiej płacy mają małe doświadczenie i staż pracy
(Neumark, Nizalova, 2004).
- Wysoka płaca minimalna zwiększa udział w bezrobociu osób młodych
(Neumark, Wascher, 1995)
13
Minimum wage as % of an average wage in the economy
60
50
40
30
20
10
0
14
Source: Eurostat, 2005
Malta
Spain
Latvia
Ireland
Poland
Estonia
Bulgaria
Hungary
Portugal
Slovakia
Slovenia
Romania
Lithuania
Netherlands
Luxembourg
United States
Czech Republic
United Kingdom
Związki zawodowe
" Różne systemy negocjacji płacowych:
 całkowicie zdecentralizowane (np. USA, Polska, Irlandia)
 na szczeblu poszczególnych branż (np. Niemcy, Francja, Belgia)
 Silnie scentralizowane i skoordynowane (Szwecja, Norwegia,
Irlandia, Holandia)
" Najniższy poziom zatrudnienia w przypadku negocjacji branżowych
" Presja płacowa wywierana przez związki zawodowe jest ograniczana,
gdy negocjacje płacowe związków zawodowych z pracodawcami są
koordynowane na szczeblu krajowym (zob. np. Scarpetta [1996])
" Siły negocjacyjnej pracowników nie można oceniać na podstawie
odsetka pracowników zrzeszonych w związkach zawodowych. O
rzeczywistej sile związków zawodowych decyduje bowiem sposób
prowadzenia negocjacji płacowych.
15
Stopień uzwiązkowienia i rozszerzania
wyników negocjacji płacowych
16
Average Union Density and Unemployment in Europe
10 .5
.48
8
.46
6
.44
4
.42
2
.4
1960 1970 1980 1990 2000
Year...
Average Unemployment Average Union Density
Average Union Density
Bassanini A., Duval R., 2006, Employment Patterns in OECD
Countries: Reassessing the Role of Policies and Institutions,
OECD Social, Employment and Migration Working Paper No.
35.
http://www.oecd.org/dataoecd/47/61/36888714.pdf