lektury scenariusze i karty pracy(1)

Scenariusze lekcji

Scenariusz nr 1. Tadeusz Chmielewski Czas powrotów

Temat: Dlaczego wakacje nie mogą trwać wiecznie?

Tok lekcji

Czynności ucznia:

Czynności

nauczyciela:

Potrzebne

materiały

Omówienie lekcji

Wprowa-

dzenie

– opowiada o minionych waka-

cjach

– łączy opowiadanie z prezenta-

cją pamiątek

– wymienia miejsca, które

chciałby odwiedzić

– uzasadnia wybór

– prowadzi rozmowę

na temat minionych
wakacji

– ocenia wypowiedzi

uczniów

Uczniowie mieli przygotować w domu wypowiedź
na temat minionych wakacji oraz przynieść wakacyjne
pamiątki. Najpierw ochotnicy opowiadają o tym, jak
i gdzie spędzili czas wolny od nauki. Opowiadanie łą-
czą z prezentacją przyniesionych pamiątek. Następnie
wymieniają miejsca, które chcieliby odwiedzić, gdyby
można było przedłużyć wakacje, uzasadniając wybór.

Realizacja

– słucha nagrania piosenki
– czyta cicho ze zrozumieniem
– opowiada o przedstawionej

sytuacji

– określa główną myśl utworu
– określa funkcję refrenu
– rozwiązuje rebus
– prezentuje rozwiązanie
– zapisuje temat lekcji

– dopisuje dalszy ciąg zapisane-

go na tablicy zdania

– włącza kasetę

z nagraniem

– prowadzi pogadan-

kę na temat tekstu
piosenki

– rozdaje kartki

z rebusem

– podaje temat lekcji
– zapisuje na tablicy

początek zdania
[patrz Wskazówka
nr 1]

odtwa-

rzacz CD,
płyta z na-
graniem
piosenki

karta z re-

busem [dla
każdego
ucznia]
(Zał. nr 1)

•

Nauczyciel włącza płytę z nagraniem piosenki. Po jej
wysłuchaniu uczniowie czytają tekst po cichu i opo-
wiadają o sytuacji przedstawionej w piosence. Następ-
nie określają główną myśl (np. brak chęci do powrotu
z wakacji), a także wyjaśniają, jaką funkcję pełni re-
fren. Potem samodzielnie rozwiązują rebus. Po upły-
wie określonego czasu chętny uczeń podaje rozwiąza-
nie, które zostaje zapisane jako temat lekcji. Później
nauczyciel zapisuje na tablicy początek zdania zgodnie
z podaną wskazówką, a ochotnicy podchodzą kolejno
do tablicy i dopisują jego dalszy ciąg. Prowadzący za-
jęcia dba o poprawność zapisu na tablicy.

www

.wsip.com.pl

– dba o poprawność

zapisu na tablicy

Zakoń-

czenie

– redaguje i zapisuje notatkę,

wniosek jako podsumowanie
wszystkich dopisanych zdań

– prezentuje własny zapis
– zapisuje treść zadania domo-

wego

– pomaga przy reda-

gowaniu zapisów

– sprawdza popraw-

ność zapisów

– podaje treść zadnia

domowego

Na zakończenie uczniowie redagują samodzielnie
wniosek (2–3 zdania) jako podsumowanie, uogólnie-
nie treści wszystkich uzupełnionych zdań. Nauczyciel
pomaga w pracy tym, którzy zwrócą się o pomoc, a po-
tem prosi o odczytanie kilku zapisów.

Zadanie

domowe

Przygotuj kilkuzdaniową ustną wypowiedź na temat obrazu Paula Cézanne’a Góra Świętej Wiktorii.

Za
łą

cznik nr 1

Rozwi

ąż

rebus:

D+

k = go

g = k

wl = g

ę =
ą

on + wa

ko + nie

[wyrazy: laczek, waga, niemowl

ę, tron, wieczko]

[rozwi

ązanie: Dlaczego wakacje nie mog

ą trwa

ć wiecznie?]

skazówka nr 1

Wzór zapisu na tablicy i w zeszytach:

akacje nie mog

ą trwa

ć wiecznie, poniewa

ż (gdy

ż, bo, dlatego

że )
..........

akacje nie mog

ą trwa

ć wiecznie,

...............................................................

akacje nie mog

ą trwa

ć wiecznie,

...............................................................

akacje nie mog

ą trwa

ć wiecznie,

...............................................................

akacje nie mog

ą trwa

ć wiecznie,

...............................................................

akacje nie mog

ą trwa

ć wiecznie,

...............................................................

itd. [do wyczerpania pomys

łów lub do up

ływu okre

ślonego czasu]

+ cje+ cje

www

.wsip.com.pl

Scenariusz nr 2. Sławomir Grabowski, Marek Nejman Czwórka plus z wieloryba

Temat:

Czego nauczył się Krzysztof – bohater opowiadania Czwórka plus z wieloryba?

Tok lekcji

Czynności ucznia:

Czynności

nauczyciela:

Potrzebne

materiały

Omówienie lekcji

Wprowa-

dzenie

– układa cytaty i przysłowia

z rozsypanki

– wypowiada się na temat sensu

ułożonych przysłów i cytatów

– rozdaje koperty

z pociętymi cytatami
i przysłowiami

koperty

z pociętymi
cytatami
i przysłowia-
mi (Załącz-
nik nr 1)

•

Na początku lekcji uczniowie pracują parami, układa-
jąc cytaty i przysłowia z rozsypanek. Następnie ochot-
nicy wypowiadają się na temat ich znaczenia.

Realizacja

– czyta cicho ze zrozumieniem
– określa czas i miejsce akcji
– opowiada o przygodach głów-

nego bohatera

– podaje powody ucieczki

chłopca z domu

– wymienia inne sposoby na

rozwiązanie kłopotów boha-
tera

– czyta instrukcję i zadanie
– porządkuje chronologicznie

wydarzenia przedstawione
w tekście

– tworzy linię czasu
– ilustruje wybrane wydarzenia
– prezentuje efekt pracy grupy

– prowadzi pogadan-

kę na temat prze-
czytanego tekstu

– rozdaje instrukcję,

zadanie i potrzebne
materiały

– ocenia prezentacje

instrukcja

i zadanie
dla grup
(Zał. nr 2)

szary pa-

pier, pisaki,
kredki

•

Uczniowie czytają tekst po cichu. Następnie określają
czas i miejsce akcji oraz opowiadają o głównym bo-
haterze, jego problemach i powodach ucieczki z do-
mu. Proponują i zapisują na tablicy inne sposoby na
rozwiązanie kłopotów chłopca. Następnie, pracując
w grupach, tworzą linię czasu, zaznaczając na niej naj-
ważniejsze wydarzenia w porządku chronologicznym.
Ilustrują też wybrane wydarzenia. Po upływie okre-
ślonego czasu sprawozdawcy prezentują efekty pracy
grup.

Tok lekcji

Czynności ucznia:

Czynności

nauczyciela:

Potrzebne

materiały

Omówienie lekcji

Zakoń-

czenie

– zapisuje temat lekcji
– wypowiada się na temat tego,

czego nauczył się bohater
tekstu

– ocenia słuszność kary, jaka

spotkała chłopca

– zapisuje wyrazy bliskoznacz-

ne do wyrazu podróż

– korzysta ze słownika wyrazów

bliskoznacznych

– odczytuje zapisane wyrazy
– zapisuje treść zadania domo-

wego

– podaje temat lekcji
– prowadzi pogadan-

kę na temat kary
poniesionej przez
chłopca

– rozdaje słowniki

wyrazów blisko-
znacznych

– podaje treść zadania

domowego

słowniki

wyrazów
bliskoznacz-
nych

•

Uczniowie zapisują temat lekcji, a potem wyjaśniają,
czego nauczył się bohater tekstu. Wypowiadają się też
na temat zasadności kary, jaka go spotkała. Następ-
nie, korzystając ze słownika wyrazów bliskoznacznych,
zapisują w zeszycie wyrazy bliskoznaczne do wyrazu
podróż.

Zadanie

domowe

Ćwiczenie nr 38 z Zeszytu ćwiczeń.

www

.wsip.com.pl

Za
łą

cznik nr 1

Za
łą

cznik nr 2

Instrukcja dla grup

1. Przeczytajcie uwa

żnie instrukcj

ę.

Wybierzcie spo

śród siebie: lidera, sekretarza, sprawozdawc

ę, pos

ła

ńca,

stra
żnika czasu.

W razie w

ątpliwo

ści mo

żecie poprosi

ć nauczyciela o

dodatkowe wyja

ś-

nienia.

4. Nie utrudniajcie pracy innym grupom.

ZADANIE

(czas na realizacj

ę 30 minut)

•

Narysujcie lini

ę czasu.

•

Zaznaczcie na niej wszystkie najwa

żniejsze wydarzenia przedstawione

w tek

ście pt. „Czwórka plus z wieloryba”. Uwzgl

ędnijcie te

ż te wyda-

rzenia, o

których dowiadujemy si

ę na podstawie rozmy

śla

ń nauczy-

ciela po przeczytaniu wypracowania ch

łopca.

•

Pami
ętajcie o chronologii.

•

Zilustrujcie najciekawsze wydarzenia (co najmniej cztery).

Podró

że kszta

łc

ą.

(Przys

łowie)

Bez celu i sensu

podró

żowa
ć nie warto.

Micha

ł Radgowski

śli towarzyszy si

ę przyjacielowi,

żadna podró

ż nie jest nu

żą

ca.

Lew T

ołstoj

Najwa

żniejsz

ą cz
ęś

ą baga

żu podró

żnego

jest i pozostanie czyste serce.

Herman L

ons

Podró

żowanie

to najwspanialsza rzecz na

świecie.

Homer

Nawet najdalsza podró

ż zaczyna

ę od pierwszego kroku.

aotse

Podró

że kszta

łc

ą.

(Przys

łowie)

Bez celu i sensu

podró

żowa
ć nie warto.

Micha

ł Radgowski

śli towarzyszy si

ę przyjacielowi,

żadna podró

ż nie jest nu

żą

ca.

Lew T

ołstoj

Najwa

żniejsz

ą cz
ęś

ą baga

żu podró

żnego

jest i pozostanie czyste serce.

Herman L

ons

Podró

żowanie

to najwspanialsza rzecz na

świecie.

Homer

Nawet najdalsza podró

ż zaczyna

ę od pierwszego kroku.

aotse

Scenariusz nr 3. Hanna Januszewska Dal

Temat: Kim jest, a kim chciałaby być osoba mówiąca w wierszu Hanny Januszewskiej?

Tok lekcji

Czynności ucznia:

Czynności

nauczyciela:

Potrzebne

materiały

Omówienie lekcji

Wprowa-

dzenie

– zapisuje informacje o tym,

kim chciałby zostać

– uzasadnia swój wybór

– rozdaje kartki samo-

przylepne

– przykleja kartki na

tablicy

– odczytuje zapisy

z kartek

kartki

samoprzy-
lepne

•

Uczniowie wyobrażają sobie, że za chwilę spełnią się
ich marzenia i zostaną, kim tylko zechcą. Informa-
cje o tym, kim chcieliby się stać w tej chwili zapisują
na karteczkach samoprzylepnych, które nauczyciel
po upływie określonego czasu przykleja do tablicy.
Następnie odczytuje zapisy, a ochotnicy uzasadniają
swoje propozycje.

Realizacja

– słucha nagrania
– czyta cicho ze zrozumieniem
– opowiada o sytuacji, która

wyzwoliła marzenia chłopca

– zapisuje temat lekcji
– uzupełnia tabelę informacja-

mi podanymi w tekście wprost

– wnioskuje na podstawie teks-

tu o osobie mówiącej

– prezentuje efekt samodzielnej

pracy

– uzupełnia zapis o pominięte

elementy

– wyjaśnia sens dwóch ostatnich

zwrotek wiersza

– włącza kasetę

z nagraniem

– nawiązuje do

sytuacji z pierwszej
zwrotki wiersza

– podaje temat lekcji
– rozdaje Karty pracy

indywidualnej

– dba o poprawność

zapisów

– odczytuje dwie

ostatnie zwrotki
wiersza

odtwa-

rzacz CD,
płyta z na-
graniem
utworu

Karta pra-

cy indywidu-
alnej (Zał.
nr 1)

•

Nauczyciel włącza płytę z wzorcową recytacją utwo-
ru. Po wysłuchaniu dzieci czytają samodzielnie tekst
po cichu, a następnie opowiadają o sytuacji, która wy-
zwoliła marzenia chłopca. Potem zapisują temat lekcji
i uzupełniają tabelę, wpisując najpierw informacje po-
dane w tekście wprost, a potem te wszystkie, o których
można wnioskować na podstawie tekstu. Po upływie
określonego czasu ochotnicy prezentują efekt samo-
dzielnej pracy, a pozostali uzupełniają swoje zapisy
o ewentualne brakujące informacje. Nauczyciel czuwa
nad poprawnością zapisów; ich kompletnością; ocenia
też prawdopodobieństwo informacji, które nie były
podane w tekście wprost. Na zakończenie tego etapu
zajęć odczytuje dwie ostatnie zwrotki wiersza, a ucz-
niowie próbują wyjaśnić ich sens.

www

.wsip.com.pl

Zakoń-

czenie

– słucha nagrania
– wymienia elementy łączące

wiersz z piosenką

– zapisuje treść zadania domo-

wego

– włącza kasetę

z nagraniem

– objaśnia zadanie

domowe

odtwa-

rzacz CD,
płyta
z nagraniem
Pirackiej
piosenki

•

Na zakończenie nauczyciel włącza płytę z nagraniem
Pirackiej piosenki. Po wysłuchaniu uczniowie wymie-
niają elementy łączące piosenkę z treścią poznanego
wiersza.

Zadanie

domowe

Dla wszystkich: Podręcznik – polecenie 5. ze s. 25. Ćwiczenia 280–284 z Zeszytu Ćwiczeń.
Dla chętnych: Narysuję swoje największe marzenie dotyczące tego, kim chciałbym być w przyszłości.

Za
łą

cznik nr 1

arta pracy indywidualnej

Co wiemy o osobie mówi

ącej w wierszu?

RZECZYWISTO

ŚĆ

Kim jest? (zaj

ęcia, obowi

ązki)

MARZENIA

Kim chcia

łaby by

ć? (wygl

ąd, zaj

ęcia)

..........................................................................

www

.wsip.com.pl

Scenariusz nr 4. Anna Kamieńska Koniec wakacji

Temat: „Szeleszczące bukiety, żeglujące spichrze”, czyli epitety zwykłe i niezwykłe

w wierszu Anny Kamieńskiej Koniec wakacji.

Tok lekcji

Czynności ucznia:

Czynności

nauczyciela:

Potrzebne

materiały

Omówienie lekcji

Wprowa-

dzenie

– czyta zadanie
– zapisuje skojarzenia do wyra-

zu wakacje, tworząc słoneczko
skojarzeniowe

– odczytuje zapisane skojarze-

nia

– opowiada o schyłku lata

– dzieli uczniów na

grupy

– rozdaje zadanie dla

grup i potrzebne
materiały

– prowadzi pogadan-

kę na temat schyłku
lata

zadanie

dla grup
(Zał. nr 1)

arkusze

szarego
papieru,
kolorowe
paski pa-
pieru, klej,
pisaki

•

Uczniowie, pracując w grupach, zapisują na koloro-
wych paskach papieru skojarzenia do wyrazu waka-
cje. Tworzą słoneczko skojarzeniowe. Po prezentacji
nauczyciel prowadzi pogadankę na temat schyłku lata,
np. według pytań: Co robimy? Co dzieje się w sadach,
na polach? Jakie zmiany zachodzą w przyrodzie? Jak się
czujemy?

Realizacja

– zapisuje określenia do wyra-

zów: kosze, bukiety, stodoły

– wyjaśnia znaczenie pojęcia

epitet

– słucha wzorcowego czytania

wiersza

– czyta cicho ze zrozumieniem

– zapisuje na tablicy

rzeczowniki kosze,
bukiety, stodoły

– udziela dodatko-

wych wyjaśnień na
temat epitetu

– czyta wiersz

Nauczyciel zapisuje na tablicy rzeczowniki: kosze, bu-
kiety, stodoły. Uczniowie dopisują do nich określenia.
Rozpoznają w dopisanych wyrazach epitety. Przypomi-
nają znaczenie pojęcia epitet. Mogą odczytać wyjaś-
nienie z podręcznika (s. 105). Po zapisaniu do zeszy-
tów rzeczowników wraz z epitetami nauczyciel czyta
wiersz. Następnie uczniowie czytają tekst ponownie
po cichu, określają jego tematykę (wiersz o jesieni),
wyodrębniają obrazy poetyckie, opowiadając o nich
w kilku zdaniach.

Tok lekcji

Czynności ucznia:

Czynności

nauczyciela:

Potrzebne

materiały

Omówienie lekcji

Realizacja

– określa temat utworu
– wyodrębnia obrazy poetyckie
– opowiada o obrazach poety-

ckich

– zapisuje temat lekcji
– wypisuje z wiersza epitety
– dzieli epitety na „zwykłe”

i „niezwykłe”

– odpowiada na pytanie zawarte

w ostatnim wersie wiersza

– prowadzi rozmowę

na temat wiersza

– podaje temat lekcji

Po zapisaniu tematu lekcji wypisują z wiersza epite-
ty wraz z rzeczownikami, dokonując ich podziału na
„zwykłe” i „niezwykłe”. Na zakończenie tego etapu
lekcji odpowiadają na pytanie zawarte w ostatnim
wersie wiersza.

Zakoń-

czenie

– dopisuje do podanych wyra-

zów „jesienne” epitety

– zapisuje numery ćwiczeń

do wykonania w domu

– zapisuje na tablicy

wyrazy

– podaje numery ćwi-

czeń do wykonania
w domu

Uczniowie na tablicy i w zeszytach zapisują „jesienne”
epitety do podanych wyrazów: kolor (np. żółty, brązo-
wy, czerwony, brunatny, szary), liście (np. suche, kolo-
rowe, różnobarwne, szeleszczące), niebo (np. zachmu-
rzone, ciemne, ponure, granatowe, deszczowe), grzyby
(np. leśne, okazałe, dorodne), owoce (np. smaczne, róż-
norodne).

Zadanie

domowe

Ćwiczenia z Zeszytu ćwiczeń: 299–303.
Przyniosę na lekcję „skarby jesieni”, np. liście, ziarna zbóż, kwiaty, owoce, warzywa.

www

.wsip.com.pl

Za
łą

cznik nr 1

Zadanie

(czas na realizacj

ę 10 minut)

•

Na kolo

rowych paskach papieru zapiszcie skojarzenia do wyrazu

wakacje.

•

Nast

ępnie u

łó

żcie z

pasków s

łoneczko skojarzeniowe (jeden pasek to

den promie

ń).

Scenariusz nr 5. Leopold Staff Jesienne liście

Temat: O tym, co szumi i szeleści, czyli o dźwiękonaśladownictwie.

Tok lekcji

Czynności ucznia:

Czynności

nauczyciela:

Potrzebne

materiały

Omówienie lekcji

Wprowa-

dzenie

– rozwiązuje krzyżówkę
– prezentuje rozwiązanie
– wypisuje synonimy wyrazu liść
– korzysta ze słownika wyrazów

bliskoznacznych

– zapisuje odpowiedzi na

pytanie: Co dzieje się z liśćmi
jesienią?

– podkreśla czasowniki koja-

rzące się z dźwiękiem

– zapisuje temat lekcji

– rozdaje kartki

z krzyżówką

– rozdaje słowniki

wyrazów blisko-
znacznych

– prowadzi rozmowę

na temat tego, co
dzieje się z liśćmi
jesienią

– podaje temat lekcji

kartka

z krzyżówką
dla każde-
go ucznia
(Załącznik
nr 1)

słowniki

wyrazów
bliskoznacz-
nych

•

Na początku lekcji uczniowie rozwiązują krzyżówkę
i odczytują hasło. Następnie, korzystając ze słowni-
ka wyrazów bliskoznacznych, wypisują synonimy do
wyrazu liść. Potem zapisują na tablicy odpowiedź na
pytanie: Co dzieje się z liśćmi jesienią? (np. spadają,
opadają, szumią, szeleszczą, szemrają, zmieniają barwy,
więdną, zasychają, umierają). Wśród nich podkreślają
czasowniki kojarzące się z dźwiękiem i zapisują temat
lekcji.

Realizacja

– słucha wzorcowego czytania
– czyta głośno
– opowiada o sytuacji przedsta-

wionej w wierszu

– podkreśla czasowniki kojarzą-

ce się z dźwiękiem

– wyjaśnia znaczenie pojęcia

dźwiękonaśladownictwo

– czyta zadanie
– bierze udział w scence, przed-

stawiając jesień za pomocą
dźwięków

– czyta tekst wiersza

– prowadzi rozmowę

na temat sytuacji
ukazanej w wierszu

– dzieli uczniów

na grupy, rozdaje
zadanie dla grup,
instrumenty

zadanie

dla grup
(Zał. nr 2)

•

Nauczyciel czyta tekst wiersza. Następnie 3–4 oso-
by odczytają ponownie wiersz głośno. Opowiadają
o sytuacji przedstawionej w wierszu. Podkreślają cza-
sowniki kojarzące się z dźwiękiem (także w wierszu
omawianym na poprzedniej lekcji – Koniec waka-
cji). Odczytują z podręcznika informacje na temat
dźwiękonaśladownictwa (s. 27). Następnie, pracując
w grupach, przedstawiają jesień za pomocą dźwięków,
wykorzystując do tego przyniesione na lekcje „skarby
jesieni”, proste instrumenty oraz własne umiejętności
dotyczące naśladowania odgłosów jesieni. Po upływie
określonego czasu prezentują scenki.

www

.wsip.com.pl

– ocenia prezentacje

instru-

menty (np.
cymbałki,
dzwonki,
trójkąty)

•

Zakoń-

czenie

– uzupełnia kartę pracy
– zapisuje numery ćwiczeń do

wykonania w domu

– rozdaje karty pracy
– podaje numery ćwi-

czeń do wykonania
w domu

karta

pracy indy-
widualnej
(Załącznik
nr 3)

•

Na zakończenie lekcji uczniowie uzupełniają karty
pracy – dobierają czasowniki dźwiękonaśladowcze do
ich „wykonawców”.

Zadanie

domowe

Dla wszystkich: Ćwiczenia z Zeszytu ćwiczeń: 290, 291, 294–295.
Dla chętnych: Ćwiczenia z Zeszytu ćwiczeń: 292–293.

Załącznik nr 1

Rozwiąż krzyżówkę i odczytaj hasło.
1. Jesienny miesiąc, w którym obchodzimy Święto

Niepodległości.

2. Miesiąc, w którym rozpoczyna się jesień.

3. Czerwone, drobne owoce – mogą być dojrzałe,

soczyste, w czekoladzie.

4. Żółtoczerwone lub czerwone owoce z pestką

w środku.

5. Robimy je z kwiatów.

6. Jesienią zbieramy w nie owoce i warzywa.

[Odpowiedzi: listopad, wrzesień, wiśnie, czereśnie, bukiety, kosze; hasło: liście ]

Za
łą

cznik nr 2

Zadanie

(czas na realizacj

ę 10 minut)

•

Przedstawcie jesie

ń za pomoc

ą d

źwi

ęków
.

•

Wykorzystajcie do tego przyniesione „skarby jesieni” (li

ście, trawy

ziarna zbó

ż, kwiaty

, warzywa, owoce), instrumenty muzyczne oraz

łasne umiej

ętno
ści dotycz

ące na

śladowania odg

łosów jesieni (np.

dmuchanie, stukanie, szuranie,

świstanie, pohukiwanie).

•

żdy z was musi wzi

ąć

udzia

ł w prezentacji.

Za
łą

cznik nr 3

Dopasuj wyrazy d

źwi

ękona

śladowcze podane w

ramce do ich „wyko-

nawców”.

Zmie

form

ę bezokolicznika na osobow

ą form

ę czasownika w

czasie

tera

źniejszym.

ćwierka

ć, rechota

ć, kraka

ć,

śwista

ć, pohukiwa

ć, dudni

ć, kumka

ć,

szumie

ć, kuka

ć, hucze

ć, g

ęga

ć, gwizda

ć, kwaka

ć, stuka

ć, grucha

ć,

klekota

ć, szczebiota

Ptaki (co robi

ą?) –

..............................................................................................................

...............................................................................................................................

....................

...............................................................................................................................

....................

Żaby (co robi

ą?) –

..............................................................................................................

...............................................................................................................................

....................

...............................................................................................................................

....................

Wiatr (co robi?) –

...............................................................................................................

...............................................................................................................................

....................

...............................................................................................................................

....................

www

.wsip.com.pl

Scenariusz nr 6. Joanna Kulmowa Marzenia

Temat: Jak powinna wyglądać wymarzona szkoła?

Tok lekcji

Czynności ucznia:

Czynności

nauczyciela:

Potrzebne

materiały

Omówienie lekcji

Wprowa-

dzenie

– nazywa związek

frazeologiczny na podstawie
ilustracji

– wyjaśnia znaczenia nazwanych

związków frazeologicznych

– korzysta ze słownika języka

polskiego

– prezentuje efekt własnej

pracy

– wnioskuje na temat znaczeń

wyjaśnionych związków

– rozdaje karty pracy

i słowniki

– pomaga w nazwaniu

związków i odnale-
zieniu odpowied-
nich wyjaśnień
w słownikach

karta pra-

cy – dla każ-
dego ucznia
(Załącznik
nr 1)

słowniki

języka pol-
skiego

•

Zajęcia rozpoczynamy od ćwiczenia frazeologiczne-
go. Uczniowie odgadują, jakie związki frazeologiczne
zostały przedstawione na trzech rysunkach. Za po-
mocą słownika wyjaśniają ich znaczenia. Nauczyciel
sprawdza poprawność zapisów, ewentualnie pomaga
w nazwaniu związków i odnalezieniu odpowiednich
wyjaśnień w słownikach. Na zakończenie tego etapu
lekcji uczniowie wnioskują na temat znaczeń poda-
nych związków frazeologicznych: mają one takie samo
znaczenie.

Realizacja

– słucha wzorcowego czytania
– czyta głośno
– podaje informacje na temat

postaci mówiącej

– wyjaśnia, cytując odpowiednie

fragmenty wiersza, dlaczego
postać mówiąca nie lubi cho-
dzić do szkoły

– rozpoznaje i nazywa za-

stosowany środek poetycki –
uosobienie

– podaje przykłady uosobień
– zapisuje temat lekcji

– czyta tekst wiersza

– prowadzi ukierun-

kowaną pogadankę
na temat przeczyta-
nego wiersza

– udziela dodatko-

wych wyjaśnień na
temat uosobienia
jako środka poety-
ckiego

Nauczyciel czyta głośno tekst wiersza, a następnie ro-
bią to wskazani kolejno 2–3 uczniowie. Potem dzieci
określają, kim jest postać mówiąca i dlaczego nie
lubi chodzić do szkoły (cytują odpowiednie fragmen-
ty tekstu), rozpoznają uosobienie (w razie trudności
można odwołać się do defi nicji pojęcia zamieszczonej
pod tekstem), podają kilka przykładów innych uoso-
bień. Nauczyciel podaje temat lekcji, a uczniowie po
jego przepisaniu przystępują do realizacji zadania
w grupach zgodnie z podaną instrukcją. Po wykonaniu
następuje prezentacja i ocena poszczególnych wystą-
pień. Uczniowie wskazują najciekawsze, ich zdaniem,
pomysły, uzasadniając wybór.

Tok lekcji

Czynności ucznia:

Czynności

nauczyciela:

Potrzebne

materiały

Omówienie lekcji

– czyta zadanie
– opisuje schemat przedsta-

wiający wnętrze i otoczenie
„szkoły marzeń”

– wymyśla nazwy przedmiotów
– redaguje kilkuzdaniowe

wypowiedzi na temat wymy-
ślonych lekcji

– prezentuje efekt pracy grupy
– wskazuje najciekawsze propo-

zycje, uzasadniając wybór

– podaje temat lekcji
– dzieli uczniów na

grupy

– rozdaje zadanie

dla grup i schematy
„szkoły marzeń”

– koordynuje pracę

grup

– ocenia poszczególne

prezentacje

zadanie

dla grup
(Załącznik
nr 2)

schemat

„szkoły
marzeń”
(Załącznik
nr 3)

•

Zakoń-

czenie

– czyta cicho ze zrozumieniem
– porównuje poznane teksty
– wymienia elementy wspólne

dla obu tekstów

– zapisuje numery poleceń do

wykonania w domu

– prowadzi ukierun-

kowaną pogadankę
na temat przeczyta-
nego wiersza

– podaje numery

poleceń, udziela
dodatkowych wyjaś-
nień

Na zakończenie uczniowie czytają po cichu wiersz
Jerzego Harasymowicza Lekcja gramatyki, a następ-
nie wymieniają wspólne elementy dla obu poznanych
na lekcji wierszy.

Zadanie

domowe

Dla wszystkich: Ćwiczenia z Zeszytu ćwiczeń: 296–298.
Dla chętnych: Polecenie 6. ze s. 29 podręcznika.

www

.wsip.com.pl

Za
łą

cznik nr 1

Jakie zwi

ązki frazeologiczne zosta

ły przedstawione na poni

ższych ilu-

stracjach. Zapisz je pod ilustracjami, a nast

ępnie wyja

śnij ich znaczenia,

korzystaj

ąc ze s

łownika j

ęzyka polskiego

...........................................

[Odpowiedzi:

buja

ć w ob

łokach

– nie liczy

ć si

ę z realiami, fantazjowa

ć, marzy

ć;

chodzi

ć z g
ło-

ą w chmurach

– by

ć marzycielem, fantazjowa

ć;

nie st

ąpa

ć po ziemi

– kierowa

ć si

ę fantazj

ą,

marzeniami. UW

AGA! Wyja

śnie
ń nale

ży szuka

ć pod has

łami
ob

łok, chmura, st

ąpa

ć, najlepiej

w trzytomowym lub czterotomowym s

łowniku j

ęzyka polskiego.]

Za
łą

cznik nr 2

Zadanie

(czas na realizacj

ę 30 minut)

Jak powinna wygl

ąda

ć wymarzona szko

ła? Opiszcie wn

ętrze i

oto-

czenie szko

ły waszych marze

ń, wykorzystuj

ąc podany schemat.

Jakie lekcje powinny by

ć prowadzone w

takiej szkole? Wymy

ślcie

i zapiszcie nazwy dwóch ciekawych przedmiotów

, a nast

ępnie opisz-

cie ich przebieg w kilku zdaniach.

3. Zaprezentujcie wasze pomys

ły w ciekawy sposób.

Za
łą

cznik nr 3

[Proponujemy powi

ększy
ć za
łą

cznik podczas kserowania do formatu A-3,

ułatwia to przygotowanie prezentacji i sam

ą prezentacj

ę.]

OTOCZENIE

Nazwa 1. przedmiotu:

.........................................................

Opis:

..............................................................................................................................

.........

...............................................................................................................................

....................

...............................................................................................................................

....................

...............................................................................................................................

....................

Nazwa 2. przedmiotu:

.........................................................

Opis:

..............................................................................................................................

.........

...............................................................................................................................

....................

...............................................................................................................................

....................

...............................................................................................................................

....................

www

.wsip.com.pl

Scenariusz nr 7. Jerzy Niemczuk Nagła zmiana

Temat: Planujemy „nagłe zmiany” w naszych domach.

Tok lekcji

Czynności ucznia:

Czynności

nauczyciela:

Potrzebne ma-

teriały

Omówienie lekcji

Wprowa-

dzenie

– rozwiązuje rebus
– prezentuje rozwiązanie
– wyjaśnia znaczenie związku

frazeologicznego mieć cały
dom na głowie

[– korzysta ze słownika frazeo-

logicznego języka polskiego]

– zapisuje wyjaśnienie

– opowiada o podziale obowiąz-

ków we własnym domu

– rozdaje kartki z

rebusem

– pomaga w wyjaś-

nieniu podanego
związku frazeolo-
gicznego

– dyktuje wyjaśnienie
– zachęca do wypo-

wiedzi na temat po-
działu obowiązków
w domach uczniów

karty

z rebusem dla
każdego ucz-
nia (Załącznik
nr 1)

słownik

frazeologiczny
języka polskie-
go

•

Zajęcia rozpoczynamy od rozwiązania rebusu. Po
upływie określonego czasu ochotnik podaje roz-
wiązanie. Następnie uczniowie wyjaśnią i zapiszą
do zeszytów znaczenie związku frazeologicznego
będącego rozwiązaniem. (W razie trudności wy-
brany uczeń może odczytać wyjaśnienie ze słow-
nika.) Jest to pretekst do swobodnych wypowiedzi
dzieci na temat tego, jak wygląda podział obowiąz-
ków w ich domach rodzinnych. (Kto ma cały dom
na głowie?) Głos zabierają chętni uczniowie.

Realizacja

– słucha czytania nauczyciela
– czyta cicho ze zrozumieniem
– określa czas i miejsce wyda-

rzeń

– wymienia występujących

bohaterów

– wyjaśnia, na czym polegała

tytułowa „nagła zmiana”

– opowiada o kolejnych dzia-

łaniach bohaterów podjętych
w celu zmiany sytuacji

– czyta tekst

– prowadzi pogadan-

kę na temat tekstu

Nauczyciel czyta głośno tekst, a następnie robią
to po cichu uczniowie. Po przeczytaniu określają
czas i miejsce wydarzeń; wymieniają występują-
cych bohaterów; wyjaśniają, na czym polegała ty-
tułowa „nagła zmiana”, opowiadają o kolejnych
działaniach podjętych przez bohaterów, aby „było
tak jak zawsze”; wreszcie nazywają uczucia Papla
i Papli, a także oceniają zachowanie Mamli.

Tok lekcji

Czynności ucznia:

Czynności

nauczyciela:

Potrzebne ma-

teriały

Omówienie lekcji

Realizacja

– nazywa uczucia Papla i Papli
– ocenia zachowanie Mamli
– zapisuje temat lekcji
– czyta zadanie
– rozważa zagadnienie: Za jakie

obowiązki domowe mogliby-
śmy odpowiadać?, współtwo-
rząc ranking diamentowy.
W tym celu:

– zapisuje własne propozycje
– eliminuje powtarzające się

pomysły

– wybiera dziewięć najlepszych

propozycji

– wartościuje podane propo-

zycje

– prezentuje efekt pracy grupy

– podaje temat lekcji
– dzieli klasę na grupy
– rozdaje zadanie dla

grup, potrzebne za-
łączniki i materiały

– udziela dodatko-

wych wyjaśnień

– ustosunkowuje się

do prezentacji

zadanie dla

grup (Zał. nr
2)

„plakat

– diament”
(Załącznik
nr 3)

kolorowe

kartki papieru
(pocięte na
kwadraty odpo-
wiadające wiel-
kością polom
„diamentu”),
pisaki, klej

•

Po zapisaniu tematu lekcji realizują zadanie w gru-
pie. Rozważają zagadnienie: Za jakie obowiązki
domowe moglibyśmy odpowiadać? Każdy indywi-
dualnie zapisuje swoje propozycje na kolorowych
kwadratowych karteczkach (jeden pomysł na jed-
nej kartce). Potem cała grupa analizuje wszystkie
propozycje, jakie pojawiły się na kartkach, odrzu-
cając powtarzające się. Wreszcie dzieci wybierają
dziewięć spośród propozycji, przyklejają na plaka-
cie, ustalając hierarchię ważności. Sprawozdawcy
przedstawiają efekty pracy grup.

Zakoń-

czenie

– zapisuje listę obowiązków,

których mógłby podjąć się
w domu

– zapisuje treść zadania domo-

wego

– pomaga ustalić listę

obowiązków możli-
wych do wykonania

– podaje treść zadnia

domowego

Na zakończenie uczniowie notują w zeszycie 5–6
obowiązków, które mogliby wziąć na siebie, aby
ulżyć w pracy rodzicom. Wybierają spośród pro-
pozycji podanych podczas prezentacji. Nauczyciel
dba o to, aby wybrane obowiązki były możliwe do
wykonania. W domu dzieci realizują jeden z obo-
wiązków zapisanych na liście i przygotowują krót-
ką wypowiedź na ten temat, uwzględniającą reak-
cje domowników.

Zadanie

domowe

Postanowiłem, że po południu .................. . Przygotuję ustną wypowiedź na temat realizacji podjętego postanowienia,
uwzględniającą reakcje domowników.

www

.wsip.com.pl

Za
łą

cznik nr 1

Rozwi

ąż

rebus:

c =

gra

ro = m

[wyrazy: miecz, graca,

łydka, korona, g

łowa] [rozwi

ązanie:

mie
ć ca
ły dom na g

łowie

– „zajmo-

wa
ć si

ę wszelkimi sprawami zwi

ązanymi z

domem, mieszkaniem; odpowiada

ć za wszystko,

co jest zwi

ązane z domownikami i prowadzeniem domu”]

Za
łą

cznik nr 2

Zadanie

(czas na realizacj

ę 20 minut)

• Rozwa

żcie zagadnienie:

Za jakie obowi

ązki domowe mogliby

śmy odpowiada

ć?

• W tym celu najpierw

niech ka

żdy z

was zaproponuje i

zapisze na

oddzielnych kolorowych kartkach pi

ęć

propozycji. [Mo

żecie tutaj

uwzgl

ędni
ć w

łasne do

świadczenia.]

•

Potem przedstawcie je sobie wzajemnie, przeanalizujcie wszystkie,

odrzu

ćcie powtarzaj

ące si
ę.

•

Nast

ępnie wybierzcie dziewi

ęć

najlepszych i

przyklejcie na plakacie, pa-

ętaj

ąc,

że numery pól odpowiadaj

ą randze (wa

żno

ści) propozycji.

•

Sprawozdawca musi uzasadni

ć wasze wybory

+ie+ie

Za
łą

cznik nr 3

[Plakat proponujemy powi

ększy
ć na ksero do formatu A-3.]

Ranking diamentowy

←

najwa

żniejsze

←

żne

mniej

żne

→

najmniej

żne

→

średnio

żne

→

www

.wsip.com.pl

Scenariusz nr 8. Mark Twain Znakomity pacykarz

Temat: Na jaki pomysł wpadł Tomek Sawyer – bohater książki Marka Twaina?

Tok lekcji

Czynności ucznia:

Czynności

nauczyciela:

Potrzebne

materiały

Omówienie lekcji

Wprowa-

dzenie

– zapisuje alfabet
– odczytuje hasło
– odszukuje i odczytuje z ency-

klopedii informacje na temat
Marka Twaina

– ogląda wystawkę książek

Marka Twaina

– rozdaje zadanie dla

uczniów

– podaje encyklope-

dię

– prezentuje książki

Marka Twaina

zadanie

dla uczniów
(Załącznik
nr 1)

encyklo-

pedia

dostępne

książki Mar-
ka Twaina

•

Na początku lekcji uczniowie przypominają alfabet
– na podstawie zadania z załącznika nr 1 – i odczytują
hasło z diagramu. Następnie wybrany uczeń odczytu-
je z encyklopedii informacje na temat Marka Twaina,
a nauczyciel prezentuje dostępne książki autora.

Realizacja

– czyta cicho ze zrozumieniem
– podkreśla niezrozumiałe

wyrazy

– korzysta ze słownika języka

polskiego

– wyjaśnia znaczenie niezrozu-

miałych wyrazów

– określa czas i miejsce wyda-

rzeń

– wymienia bohaterów, dzieląc

ich na pierwszoplanowych
i drugoplanowych

– zapisuje temat lekcji
– wyjaśnia, na czym polegał

pomysł Tomka

– rozdaje słowniki

języka polskiego

– udziela dodatko-

wych wyjaśnień

– prowadzi pogadan-

kę na temat prze-
czytanego tekstu

– podaje temat lekcji

słowniki

języka pol-
skiego

•

Uczniowie czytają tekst po cichu, podkreślając nie-
zrozumiałe wyrazy (np. parkan, jard, szelma, szpulka,
kijanka, kapiszon). Następnie wyjaśniają ich znacze-
nia, korzystając ze słownika języka polskiego. Potem
określają czas i miejsce wydarzeń, wymieniają boha-
terów, uwzględniając ich podział na pierwszoplano-
wych i drugoplanowych. Po zapisaniu tematu lekcji
wyjaśniają, na czym polegał pomysł Tomka, cytując
odpowiedni fragment tekstu. Następnie, pracując pa-
rami, układają plan wydarzeń. Po upływie określonego
czasu prezentują efekt pracy i poprawiają ewentualne
błędy.

Tok lekcji

Czynności ucznia:

Czynności

nauczyciela:

Potrzebne

materiały

Omówienie lekcji

Realizacja

– cytuje odpowiedni fragment

tekstu

– czyta zadnie
– układa plan wydarzeń
– prezentuje efekt swojej pracy
– zapisuje plan do zeszytu

– określa cechy charakteru

Tomka na podstawie mapy
cech

– wkleja mapę cech Tomka do

zeszytu

– odczytuje znaczenie słowa

synonim

– podaje przykłady synonimów

z mapy cech

– ocenia postępowanie Tomka
– wypowiada się na temat cech

dobrego kolegi

– rozdaje zadania
– sprawdza popraw-

ność

– rozdaje mapy cech

– udziela dodatko-

wych wyjaśnień

– rozmawia na temat

cech dobrego kolegi

zadanie

dla par
z pociętym
na paski
planem
(Zał. nr 2)

mapa cech

(Załącznik
nr 3)

•

Po zapisaniu planu do zeszytu określają cechy głów-
nego bohatera, pracując z mapą cech i słownikiem ję-
zyka polskiego. Po prezentacji i ewentualnych dodat-
kowych wyjaśnieniach mapa cech zostaje wklejona do
zeszytu. Następnie uczniowie odczytują z podręcznika
(s. 47) znaczenie słowa synonim i podają przykłady
synonimów z mapy cech. Na zakończenie tego etapu
lekcji oceniają postępowanie głównego bohatera i wy-
powiadają się na temat cech dobrego kolegi w kontek-
ście postępowania Tomka.

Zakończe-

nie

– wypisuje ze słownika wyrazów

bliskoznacznych synonimy
wyrazów: kolega, malarz

– zapisuje treść zadania domo-

wego

– rozdaje słowniki

wyrazów blisko-
znacznych

– podaje treść zadania

domowego

słowniki

wyrazów
bliskoznacz-
nych

•

Na zakończenie lekcji uczniowie wypisują ze słowni-
ka wyrazów bliskoznacznych synonimy do wyrazów:
kolega, malarz.

Zadanie

domowe

Co sądzisz o postępowaniu Tomka? – kilkuzdaniowa wypowiedź pisemna.

Za
łą

cznik nr 1

Zadanie

1. Zapisz w kratkach kolejne litery alfabetu. P

omi
ń q

oraz

Odczytaj has

ło, wpisuj

ąc do diagramu litery oznaczone podanymi

cyframi.

ALF
ABET

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

21.

22.

23.

24.

25.

26.

27. 28.

29.

30.

31.

32.

DIAGRAM:

Has
ło:

17.

23.

14.

26.

28.

12.

18.

[has

ło: Mark T

wain]

Za
łą

cznik nr 2

Zadanie

Pracuj

ąc parami, u

łó

żcie chronologicznie plan wydarze

ń przeczytanego tekstu.

Rozpocz

ęcie pracy przez T

omka.

Rozmy

ślania na temat kolegów

Ogl
ądanie skarbów z kieszeni.

Genialna my

śl!

Wizyta pierwszego kolegi.

Rozmowa ch

łopców na temat „przyjemno

ści” malowania.

Pro
śba Bena.

Jab
łko dla T

omka.

lejne „o

fi ary”.

Bogactwo w kieszeni!

ęknie pomalowany parkan.

Za
łą

cznik nr 3

Zadanie

1. Przeczytaj uwa

żnie map

ę cech.

2. P
odkre

śl te, które charakteryzuj

ą T

omka.

śli nie znasz znaczenia jakiego

ś wyrazu, skorzystaj ze s

łownika j

ę-

zyka polskiego.

MAP

A CECH

sprytny pracowity dociekliwy szczery

chytry obowi

ązkowy przebieg

ły pomys

łowy

pewny siebie

pró
żny

kuty na cztery nogi

życzliwy bezinteresowny zmy

ślny opiesza

ły

ambitny szczodry nie w ciemi

ę bity rzetelny

uczciwy hojny odpowiedzialny cierpliwy

zaradny pilny gorliwy wytrwa

ły

prawdomówny sumienny wyrachowany

inteligentny m

ądry przewiduj

ący

dociekliwy kole

że

ski samokrytyczny

www

.wsip.com.pl

Scenariusz nr 9. Ignacy Krasicki Wół i mrówki, Słowik i szczygieł, Mądry i głupi

Temat: Czego uczą nas bajki Ignacego Krasickiego?

Tok lekcji

Czynności ucznia:

Czynności

nauczyciela:

Potrzebne

materiały

Omówienie lekcji

Wprowa-

dzenie

– odczytuje z osi czasu infor-

macje na temat Ignacego
Krasickiego

– określa wiek, w którym żył

Krasicki

– słucha opowiadania nauczy-

ciela

– opowiada o sytuacji

Polski w XVIII
wieku

– pokazuje na mapie

granice Polski
w XVIII wieku
(sytuacja przed
rozbiorami i po
rozbiorach)

mapy:

Polska
w XVIII
wieku, roz-
biory Polski

•

Na początku lekcji uczniowie odczytują z osi czasu za-
mieszczonej w podręczniku (s. 52–53) informacje na
temat Ignacego Krasickiego i określają wiek, w którym
żył pisarz. Następnie nauczyciel, korzystając z osi cza-
su i map, opowiada krótko o sytuacji Polski w XVIII
wieku (groźba utraty niepodległości; zachowanie, przy-
wileje szlachty; rozbiory Polski; próby ratowania kraju:
„Konstytucja 3 maja”, powstanie kościuszkowskie; po-
trzeba pisania utworów, które dawałyby dobre przykłady
lub ośmieszały wady ludzkie).

Realizacja

– słucha nagrania
– czyta cicho ze zrozumieniem
– określa tematykę bajek
– opowiada treść bajek

– uzupełnia kartę pracy:

– wyjaśnia znaczenie słowa

morał, korzystając ze słow-
nika języka polskiego

– wypisuje postacie występu-

jące w utworach

– włącza kasetę

z wzorcową recytacją

– prowadzi rozmo-

wę na temat treści
bajek

– rozdaje karty pracy

i słowniki

odtwa-

rzacz CD,
płyta CD
z nagraniem
bajek

Karta

pracy indy-
widualnej
(Załącznik
nr 1)

•

Nauczyciel włącza płytę z wzorcową recytacją bajek.
Po wysłuchaniu nagrania uczniowie czytają utwory po
cichu, a następnie określają ich tematykę i opowiadają
treść. Następnie pracują indywidualnie z kartą pracy:
wyjaśniają znaczenie słowa morał, korzystając ze słow-
nika języka polskiego, wypisują postacie występujące
w utworach, przyporządkowują postaciom podane ce-
chy charakteru, cytują morały, a następnie własnymi
słowami wyjaśniają znaczenia morałów. Po upływie
określonego czasu prezentują wykonane zadania. Po-
prawiają ewentualne błędy w zapisach i odpowiadają

Tok lekcji

Czynności ucznia:

Czynności

nauczyciela:

Potrzebne

materiały

Omówienie lekcji

– przyporządkowuje posta-

ciom cechy charakteru

– cytuje morały
– wyjaśnia znaczenia morałów

– prezentuje efekty swojej pracy
– odpowiada na pytanie: Czego

uczą nas bajki Krasickiego?

– zapisuje temat lekcji
– wkleja kartę pracy do zeszytu

– koryguje ewentual-

ne błędy

– podaje temat lekcji

słowniki

języka pol-
skiego

•

na pytanie: Czego uczą nas bajki Ignacego Krasickiego?
Zapisują temat lekcji i wklejają karty pracy do zeszytu.

Zakoń-

czenie

– wyjaśnia, korzystając ze

słownika języka polskiego,

znaczenie słowa ponadczasowy

– uzasadnia, że bajki są ponad-

czasowe

– odczytuje znaczenie terminu

bajka

– uzasadnia, że utwory Krasi-

ckiego są bajkami

– zapisuje treść zadania domo-

wego

– podaje treść zadania

domowego

Na zakończenie lekcji uczniowie, korzystając ze słow-
nika języka polskiego, wyjaśniają znaczenie słowa po-
nadczasowy. Uzasadniają, że bajki są ponadczasowe.
Następnie odczytują z podręcznika (s. 54) znaczenie
terminu bajka i na tej podstawie uzasadniają, że utwo-
ry Krasickiego są bajkami.

Zadanie

domowe

Wypisz z poznanych bajek epitety i uosobienia. Naucz się wybranej bajki na pamięć.

www

.wsip.com.pl

Za
łą

cznik nr 1

arta pracy indywidualnej

Uwa

żnie wykonaj polecenia. Masz na to 15 minut!

1. K
orzystaj

ąc ze s

łownika j

ęzyka polskiego, wyja

śnij znaczenie s

łowa

mora

ł.

Mora

ł –

............................................................................................................................

..............................................................................................................................

...............

Uzupe

łnij tabelk

ę. Cechy charakteru postaci wybierz z

ramki. Je

śli nie znasz

znaczenia jakiego

ś wyrazu, skorzystaj ze s

łownika j

ęzyka polskiego.

szyderczy

, prze

śmiewczy

, leniwy

, dumny

, zarozumia

ły,

ło

śliwy
,

uszczypliwy

, pracowite, niestrudzone, gorliwe, skromny

, utalentowany

rozs

ądny
, rozwa

żny

, spokojny

, ma

łomówny

, m
ądry
, krzykliwy

, g

ło

śny

pró
żny

, g

łupi, che

łpliwy

Tytu
ł

bajki

Postacie

Cechy charakteru

Mora

ł (cytat)

Wyja

śnienie mora

łu

Wó
ł i

mrówki

...................

................................

.................................

................................

Słowik

i szczy

gie
ł

...................

................................

.................................

ądry

i g

łupi

...................

................................

.................................

................................

Scenariusz nr 10. Jean de La Fontaine Korzyść z nauki

Temat: Czy warto się uczyć? Debata „za i przeciw” zainspirowana poznaną bajką.

Tok lekcji

Czynności ucznia:

Czynności

nauczyciela:

Potrzebne

materiały

Omówienie lekcji

Wprowa-

dzenie

– układa poprawne zdania

z rozsypanki

– prezentuje efekt pracy
– rozpoznaje w ułożonych zda-

niach przysłowia

– określa wspólny element dla

wszystkich przysłów

– wyjaśnia sens przenośny

przysłowia

– zapisuje przysłowia do ze-

szytu

– rozdaje rozsypankę

zdaniową

– pomaga w wyjaśnie-

niu sensów przenoś-
nych przysłów

rozsypan-

ka zdaniowa
(Załącznik
nr 1)

•

Na początku lekcji uczniowie otrzymują koperty (jedna
na parę), w których znajdują się pocięte zdania. Dzieci
układają osiem poprawnych zdań, rozpoznając w nich
przysłowia. Następnie wskazują wspólny element dla
wszystkich przysłów (nauka), a potem wyjaśniają ich
sensy przenośne. Wszystkie przysłowia zostają zapisa-
ne w zeszycie.

Realizacja

– słucha nagrania
– czyta cicho ze zrozumieniem
– podkreśla wyrazy, których

znaczenia nie rozumie

– wyjaśnia znaczenia niezrozu-

miałych wyrazów

– opowiada o sytuacji przedsta-

wionej w bajce

– wyjaśnia pojęcie: morał
– odczytuje morały zawarte

w bajce

– włącza płytę

z nagraniem

– pomaga wyjaśnić

znaczenia niejas-
nych słów

– prowadzi pogadan-

kę na temat utworu

odtwa-

rzacz CD,
płyta CD
z nagraniem
utworu

•

Nauczyciel włącza płytę z wzorcową recytacją utworu,
po wysłuchaniu której dzieci czytają samodzielnie tekst
po cichu, a później wyjaśniają wspólnie z nauczycie-
lem znaczenia wszystkich niezrozumiałych (nieobjaś-
nionych w przypisach) wyrazów. Następnie uczniowie
opowiadają o sytuacji ukazanej w bajce; wyjaśniają,
czym jest morał; odczytują morały kończące bajkę
i próbują wyjaśnić ich przenośne znaczenia. Nauczy-
ciel podaje temat lekcji, dzieli uczniów na cztery grupy
i rozdaje instrukcje oraz potrzebne materiały. Od tego
momentu zajęcia mają charakter „debaty za i przeciw”.
Zadaniem uczniów jest przytoczenie argumentów,

www

.wsip.com.pl

– wyjaśnia przenośne znaczenie

morałów

– zapisuje temat lekcji

– czyta zadanie
– wypisuje argumenty potwier-

dzające słuszność prezentowa-
nego stanowiska (grupy 1, 2 –
warto się uczyć; grupy 3, 4 –
nie warto się uczyć)

– prezentuje efekt pracy grupy

– podaje temat lekcji
– dzieli uczniów na

grupy, rozdaje zada-
nia dla grup

– koordynuje pracę

grup

– ocenia „jakość”

przytoczonych argu-
mentów, ukierun-
kowując debatę na
określony rezultat

zadania

dla grup
(Załącznik
nr 2)
• szary pa-
pier, pisaki

•

które przekonają przeciwników (grupy 1 i 2 kontra
grupy 3 i 4). Dwie pierwsze grupy bronią tezy, że war-
to się uczyć, a dwie następne, że nie warto. Po upływie
określonego czasu następuje prezentacja. Nauczyciel
dokonuje oceny „jakości” podawanych argumentów;
tak kieruje debatą, aby zakończyła się stwierdzeniem,
że warto się uczyć.

Zakoń-

czenie

– redaguje kilkuzdaniowy wnio-

sek nawiązujący do poznane-
go utworu, będący podsumo-
waniem debaty

– prezentuje efekt pracy grupy
– zapisuje wniosek do zeszytu

– zapisuje treść zadania domo-

wego

– dyktuje wniosek do

zeszytu

– objaśnia zadanie

domowe

Na zakończenie uczniowie zapisują (w grupach, na
brudno) kilkuzdaniowy wniosek będący podsumo-
waniem debaty. Nawiązują w nim do poznanej bajki.
Po prezentacji najlepiej zredagowany wniosek zostaje
zapisany do zeszytów.

Zadanie

domowe

Nauczę się poznanej bajki pięknie czytać (wyraźnie, wyraziście).

Za
łą

cznik nr 1

Bieda temu dokuczy

, kto si

ę za m

łodu nie uczy

Czytanie i pisanie za maj

ątek stanie.

Nauka skarb drogi, kto j

ą ma, nie ubogi.

Czego si

ę za m

łodu nauczysz, na staro

ść

jakby

ś znalaz

ł.

żdy na staro

ść

ałuje,

że si
ę za m

łodu nie uczy

ł.

Uczymy si

ę nie dla szko

ły,

lecz dla

życia.

óty si

ę cz
łowiek uczy

ć ma, póki nie umie.

ami
ętajcie wszyscy m

łodzi, co kto umie, nie zaszkodzi.

Za
łą

cznik nr 2

Zadanie

(czas na realizacj

ę 20 minut)

asi przeciwnicy twierdz

ą,

że nie warto si

ę uczy

ć. P

orozmawiajcie na

ten temat. Nast

ępnie zapiszcie jak najwi

ęcej argumentów przemawia-

ją

cych za tym,

że jednak

warto si

ę uczy

ć. Argumenty powinny przeko-

ć waszych przeciwników

, ż

e nie maj

ą racji.

Zadanie

(czas na realizacj

ę 20 minut)

asi przeciwnicy twierdz

ą,

że warto si

ę uczy

ć. P

orozmawiajcie na ten

temat. Nast

ępnie zapiszcie jak najwi

ęcej argumentów przemawiaj

ących

za tym,

że jednak

nie warto si

ę uczy

ć. Argumenty powinny przekona

waszych przeciwników

, ż

e nie maj

ą racji.

www

.wsip.com.pl

Scenariusz nr 11. Kazimierz Wójtowicz O prawdzie i bajce

Temat: Czy kłamstwo rzeczywiście cieszy się życzliwością „tak dzieci, jak i dorosłych”?

Tok lekcji

Czynności ucznia:

Czynności

nauczyciela:

Potrzebne

materiały

Omówienie lekcji

Wprowa-

dzenie

– wyjaśnia literackie znaczenie

wyrazu bajka

– odczytuje ze słownika języka

polskiego pozostałe znaczenia
wyrazu bajka

– zapisuje potoczne znaczenie

wyrazu bajka do zeszytu

– nawiązuje do termi-

nu bajka

– rozdaje słowniki

języka polskiego

– udziela dodatko-

wych wyjaśnień

słowniki

języka pol-
skiego

•

Na początku uczniowie wyjaśniają (przypominają),
jak rozumieją termin bajka, który poznali na po-
przednich lekcjach. Nauczyciel informuje, że słowo
bajka ma również inne znaczenia. Dzieci odczytują
ze słownika języka polskiego pozostałe wyjaśnienia
tego wyrazu, a następnie potoczne znaczenie zapisu-
ją do zeszytu.
[bajka – pot. «wiadomość, relacja, opowiadanie
zmyślone, nieprawdziwe, niemające sensu; brednia,
bzdura, kłamstwo, plotka»]

Realizacja

– słucha wzorcowego czytania
– czyta cicho ze zrozumieniem
– określa tematykę tekstu
– wymienia bohaterów opowieści
– opowiada własnymi słowami

przedstawioną historię

– cytuje fragment mówiący o tym,

co przeszkadzało ludziom
w polubieniu prawdy i jaką radę
znalazła na to bajka

– wyjaśnia sens przenośny ostat-

niego zdania poznanej opowieści

– opowiada o sytuacjach, kiedy

kłamał lub był świadkiem
kłamstwa i skutkach takiego
postępowania

– czyta głośno tekst

– prowadzi pogadan-

kę na temat pozna-
nego tekstu

– zachęca do wypo-

wiedzi na temat
kłamstwa

Nauczyciel czyta głośno tekst, a następnie robią to
po cichu uczniowie. Po przeczytaniu dzieci określa-
ją tematykę tekstu, wymieniają bohaterów opowie-
ści, a wskazany uczeń opowiada własnymi słowami
przedstawioną historię. Potem cytują fragment mó-
wiący o tym, co przeszkadzało ludziom w polubieniu
prawdy i jaką radę znalazła na to bajka oraz wy-
jaśniają sens przenośny ostatniego zdania pozna-
nej opowieści. Jest to zachęta do podania przykła-
dowych sytuacji, kiedy uczniowie kłamali lub byli
świadkami kłamstwa i skutkach takiego postępo-
wania. Wypowiadają się tylko chętni uczniowie. Po
zapisaniu tematu lekcji dzieci przystępują do reali-
zacji zadania grupowego, które polega na uzupeł-
nieniu drzewka decyzyjnego będącego zapisem roz-
ważań nad podanym zagadnieniem. Po 20 minutach

Tok lekcji

Czynności ucznia:

Czynności

nauczyciela:

Potrzebne

materiały

Omówienie lekcji

– zapisuje temat lekcji

– czyta zadanie

– zapisuje w formie drzewka

decyzyjnego rozważania na
temat: Czy kłamstwo, mówie-
nie nieprawdy to dobre wyjście
z trudnej sytuacji?

– prezentuje wynik pracy grupy

– wnioskuje na podstawie

zaprezentowanych rozważań
o nieetyczności i szkodliwości
kłamstwa

– podaje temat lekcji
– dzieli uczniów na

grupy

– rozdaje zadanie

dla grup, schematy
drzewka decyzyjnego

– udziela dodatko-

wych wyjaśnień

– ocenia „jakość”

przytaczanych
następstw kłamstwa,
ukierunkowując
rozważania na
określony rezultat,
wniosek

zadanie dla

grup (Załącz-
nik nr 1)

schemat

drzewka decy-
zyjnego
(Załącznik
nr 2)

•

sprawozdawcy poszczególnych grup prezentują
efekty pracy zespołów – dobre i złe następstwa mó-
wienia nieprawdy oraz podjętą decyzję. Nauczyciel
dokonuje na bieżąco oceny „jakości” przytacza-
nych wypowiedzi. Tak kieruje rozważaniami, aby
zakończyły się stwierdzeniem, że kłamstwo, mó-
wienie nieprawdy to złe wyjście z trudnej sytuacji,
takie postępowanie jest nieetyczne i może wyrzą-
dzić wiele krzywdy.

Zakoń-

czenie

– uzupełnia tabelę odpowiednim

słownictwem

– korzysta ze słownika wyrazów

bliskoznacznych

– prezentuje efekt samodzielnej

pracy

– zapisuje treść zadania domo-

wego

– rysuje tabelę na

tablicy (patrz Wska-
zówka nr 1)

– rozdaje słowniki

wyrazów blisko-
znacznych

– sprawdza popraw-

ność zapisów

– podaje treść zadnia

domowego

słowniki

wyrazów bli-
skoznacznych

•

Zajęcia kończymy ćwiczeniami słownikowymi. Ucz-
niowie uzupełniają tabelę, pracując ze słownikami
wyrazów bliskoznacznych. Po upływie określonego
czasu prezentują swoje zapisy. Jeżeli istnieje taka
potrzeba, poprawiają je, uzupełniają.

Zadanie

domowe

Wyjaśnię pisemnie w kilku zdaniach znaczenie przysłowia prawda w oczy kole. Poszukam w dostępnych źródłach informacji
przysłów o prawdzie i kłamstwie. Zapiszę kilka z nich do zeszytu.

www

.wsip.com.pl

Za
łą

cznik nr 1

Zadanie

(czas na realizacj

ę 20 minut)

Zdarza si

ę,

że ludzie k

łami
ą, mówi

ą nieprawd

ę, bo uwa

żaj

ą,

że nie ma

innego wyj

ścia.

•

Czy k

łamstwo, mówienie nieprawdy to dobre wyj

ście z

trudnej

sytuacji?

•

Okre

ślcie dobre i z

łe nast

ępstwa takiego post

ępowania.

•

Najpierw przedstawcie swoje rozwa

żania w

formie drzewka, a nast

ęp-

nie podejmijcie decyzj

ę (T

AK czy NIE), odpowiednio j

ą uzasadniaj

ąc.

W
skazówka nr 1

Zapis tabelaryczny na tablicy:

kłamstwo

kłama
ć

kłamca

kłamliwy

................................

........................

itd.

................................

........................

itd.

................................

........................

itd.

................................

........................

itd.

Za
łą

cznik nr 2

[Uwaga: schemat drzewka proponujemy powi

ększy
ć podczas kserowania do formatu A-3.]

Drzewko decyzyjne

...............................................................................................................................

....................

...............................................................................................................................

....................

...............................................................................................................................

....................

...............................................................................................................................

....................

www

.wsip.com.pl

Scenariusz nr 12. Jan Twardowski Kiedy mówisz

Temat: Jakie rady dla człowieka zawarte są w wierszu Jana Twardowskiego Kiedy mówisz?

Tok lekcji

Czynności ucznia:

Czynności

nauczyciela:

Potrzebne

materiały

Omówienie lekcji

Wprowa-

dzenie

– wypowiada się na temat obra-

zu Tadeusza Makowskiego
Promień słońca

– wyjaśnia, czy istnieje związek

obrazu z tytułem rozdziału
Po smutku – radość

– czyta zadanie
– zapisuje skojarzenia do wyra-

zu promień, tworząc słoneczko
skojarzeniowe

– odczytuje zapisane skojarze-

nia

– prowadzi pogadan-

kę na temat obrazu

– dzieli uczniów na

grupy

– rozdaje zadanie dla

grup i potrzebne
materiały

zadanie

dla grupy
(Zał. nr 1)

arkusze

szarego
papieru

kolorowe

paski papie-
ru, pisaki,
klej

•

Na początku lekcji nauczyciel prowadzi pogadankę
na temat obrazu Tadeusza Makowskiego Promień
słońca. Może to zrobić, wykorzystując następujące
pytania: Kto jest przedstawiony na obrazie? Na jakim
tle przedstawione są dzieci? Gdzie mogą się one znaj-
dować? Co zwraca szczególną uwagę oglądającego? Jak
został przedstawiony tytułowy promień słońca? Jaki na-
strój u oglądającego wywołuje obraz? Jak zmieniłby się
nastrój, gdyby na obrazie nie było promienia? Następ-
nie uczniowie wskazują na związek obrazu z tytułem
działu i, pracując w grupach, tworzą słoneczko skoja-
rzeniowe do wyrazu promień. Po upływie określonego
czasu prezentują efekty pracy swojej grupy.

Realizacja

– słucha wzorcowego czytania
– czyta cicho ze zrozumieniem
– określa adresata utworu
– wypowiada się na temat rad

zawartych w wierszu odnośnie
postępowania w trudnych
chwilach

– cytuje odpowiednie fragmenty

wiersza

– czyta tekst wiersza
– prowadzi pogadan-

kę na temat utworu

Nauczyciel czyta wzorcowo tekst wiersza. Następ-
nie uczniowie czytają go ponownie po cichu. Potem
określają adresata utworu i wymieniają rady (cytując
odpowiednie fragmenty tekstu), jakie poeta daje czło-
wiekowi odnośnie postępowania w trudnych chwilach,
próbują je skomentować (np. nie należy płakać, użalać
się na zły los; trzeba pamiętać, że nie ma sytuacji bez wyj-
ścia; należy wierzyć w pomoc i dobroć Boga; rozejrzeć się
wokoło; zachować spokój). Potem wyjaśniają przenośne

Tok lekcji

Czynności ucznia:

Czynności

nauczyciela:

Potrzebne

materiały

Omówienie lekcji

– wyjaśnia przenośne znaczenia

fragmentów wiersza

– zapisuje temat lekcji
– zapisuje trzy najważniejsze,

jego zdaniem, porady dla
człowieka

– prezentuje własny zapis

– porównuje treść wiersza

z obrazem

– podaje temat lekcji

– sprawdza popraw-

ność zapisu

– wskazuje na zwią-

zek treści wiersza
z obrazem

znaczenie fragmentów: małe wielkie nieszczęścia po-
trzebne do szczęścia; zapomnij że jesteś gdy mówisz że
kochasz. Po zanotowaniu tematu lekcji zapisują trzy,
ich zdaniem, najważniejsze porady dla człowieka wy-
nikające z treści wiersza i prezentują zapis. Na zakoń-
czenie tego etapu lekcji dzieci porównują treść wiersza
z obrazem Tadeusza Makowskiego.

Zakoń-

czenie

– przedstawia szczęście za po-

mocą różnych barw

– prezentuje efekt swojej pracy,

uzasadniając wybór barw

– wypowiada się na temat chwil,

w których czuje się szczęśliwy

– zapisuje treść zadania domo-

wego

– wyjaśnia treść pole-

cenia

– ustosunkowuje się

do prezentacji

– zachęcą do wypo-

wiedzi na temat
szczęścia

– rozdaje załącznik

z treścią zadania
domowego, udziela
dodatkowych wyjaś-
nień

bloki

rysunko-
we, farby
plakatowe,
pędzle

Recepta

na szczęście
– dla każ-
dego ucznia
(Zał. nr 2)

•

Na zakończenie lekcji uczniowie przedstawiają szczęś-
cie za pomocą barw. Po kilku minutach prezentują
swoje prace, uzasadniając wybór kolorów. Wypowia-
dają się też na temat chwil, w których czują się szczęś-
liwi.

Zadanie

domowe

Wyobraź sobie, że jesteś lekarzem, a twoimi pacjentami są smutni, zagubieni ludzie. Przepisz im receptę na szczęście.

www

.wsip.com.pl

Za
łą

cznik nr 1

Zadanie

(czas na realizacj

ę 10 minut)

•

Na kolorowych paskach papieru zapiszcie skojarzenia do wyrazu

pro-

mie
ń.

•

Nast

ępnie u

łó

żcie z

pasków s

łoneczko skojarzeniowe (jeden pasek to

jeden promie

ń).

Za
łą

cznik nr 2

Zredaguj oryginaln

ą recept

ę na szcz

ęś

cie. P

ami
ętaj o poczuciu humoru!

Recepta na szcz

ęś

cie

RECEPT

A 000000000000000000000000000000000000001

ŚWIADCZENIODA

WCA

Imi
ę i

nazwisko lekarza:

...........................................................................

Adres:

.........................................................................................................

Miejsce pracy:

............................................................................................

PACJENT

Imi
ę i

nazwisko:

........................................................................................

Adres:

.........................................................................................................

DIAGNOZA

.....................................................................................................................

Rp.

Data:

..................................

Podpis g

łównego lekarza „SMUT

ASÓW”:

...........................................................

...

www

.wsip.com.pl

Scenariusz nr 13. Harper Lee Zabić drozda

Temat: Czy ucieczka z domu poprawi relacje Dilla z rodzicami?

Tok lekcji

Czynności ucznia:

Czynności

nauczyciela:

Potrzebne

materiały

Omówienie lekcji

Wprowa-

dzenie

– rozwiązuje diagram
– odczytuje rozwiązanie
– poprawia, uzupełnia zapis

– rozdaje karty z dia-

gramem

– sprawdza popraw-

ność odpowiedzi

karty

z diagra-
mem – dla
każdego
ucznia
(Zał. nr 1)

•

Uczniowie mieli przeczytać fragment powieści w do-
mu. Zajęcia rozpoczynamy od rozwiązania diagramu.
Sprawdzamy w ten sposób stopień przygotowania
uczniów do lekcji. Dzieci mogą korzystać z tekstu.
Po upływie określonego czasu wskazany uczeń podaje
poszczególne odpowiedzi i odczytuje hasło, a pozo-
stali sprawdzają swoje zapisy, ewentualnie poprawiają
je, uzupełniają.

Realizacja

– wymienia występujących

bohaterów

– opowiada o przebiegu uciecz-

ki Dilla

– odczytuje wypowiedzi Dilla

mówiące o przyczynach jego
ucieczki z domu

– komentuje odczytane frag-

menty

– opowiada o relacjach panują-

cych w domu Smyk

– zapisuje temat lekcji

– czyta zadanie

– prowadzi pogadan-

kę na temat prze-
czytanego w domu
tekstu

– podaje temat lekcji
– dzieli uczniów na

grupy

– rozdaje zadanie dla

grup, arkusze do
analizy SWOT

zadanie

dla grup
(Zał. nr 2)

•

Po rozwiązaniu diagramu nauczyciel prowadzi roz-
mowę na temat przeczytanego tekstu, aby przed re-
alizacją zadania grupowego uczniowie mieli pełen
obraz zdarzeń przedstawionych w opowiadaniu. Naj-
pierw dzieci wymieniają występujących bohaterów,
opowiadają o przebiegu ucieczki chłopca oraz podają
jej przyczyny. Potem opowiadają o relacjach panują-
cych w domu Smyk. Następnie zapisują temat lekcji
i przystępują do zespołowej analizy ucieczki chłopca,
która pozwoli na stwierdzenie, czy podjął on słuszną
decyzję. (Zakładamy, że uczniowie negatywnie ocenią
decyzję chłopca o ucieczce. Jeżeli nie, to nauczyciel po
prezentacjach musi zweryfi kować sądy uczniów na ten
temat, przytaczając dodatkowe argumenty, głównie
dotyczące zagrożeń, jakie może nieść ze sobą uciecz-
ka). Po 15 minutach następuje prezentacja efektów
pracy grup. Później uczniowie odpowiadają na pytanie

Tok lekcji

Czynności ucznia:

Czynności

nauczyciela:

Potrzebne

materiały

Omówienie lekcji

– analizuje w grupie mocne

i słabe strony ucieczki chłopca

– ustala wspólne stanowisko

w sprawie oceny jego decyzji

– prezentuje wynik pracy grupy
– odpowiada na pytanie zawarte

w temacie lekcji

– doradza bohaterowi
– redaguje i zapisuje wniosek

– udziela dodatko-

wych wyjaśnień

– ustosunkowuje się

do poszczególnych
prezentacji

– pomaga zredagować

wniosek

arkusz

do analizy
SWOT
(Zał. nr 3)

•

zawarte w temacie lekcji. Z kolei próbują doradzić bo-
haterowi, co powinien zrobić, zamiast uciekać z domu
oraz redagują pod kierunkiem nauczyciela i zapisują
w zeszytach 2–3-zdaniowy wniosek.

Zakoń-

czenie

– odczytuje informacje na temat

narratora i narracji

– określa, kto jest narratorem
– odróżnia narrację pamiętni-

karską od trzecioosobowej

– określa rodzaj narracji zasto-

sowany w powieści

– zapisuje treść zadania domo-

wego

– prowadzi poga-

dankę na temat
narratora i rodzaju
zastosowanej nar-
racji

– podaje treść zadania

domowego

Na zakończenie uczniowie odczytują informacje na
temat narratora i narracji zamieszczone na stronie 67.
i na tej podstawie określają, kto jest narratorem w po-
znanym fragmencie powieści oraz jaki rodzaj narracji
zastosował autor.

Zadanie

domowe

Co powinien powiedzieć Dill po powrocie do domu? Zapisz w kilku zdaniach treść jego wypowiedzi, stosując wybrany rodzaj
narracji.

www

.wsip.com.pl

Za
łą

cznik nr 1

Diagram

Odgadywane wyrazy wpisuj poziomo do diagramu, maj

ąc na uwadze to,

że

kratki z

cyframi w

górnym lewym rogu to miejsca na pierwsze litery kolej-

nych wyrazów

wpisaniu wszystkich s

łów przenie

ś wybrane litery do kratek zamieszczo-

nych poni

żej zgodnie z

odpowiednikiem numerowym podawanym w

pra-

wym dolnym rogu ka

żdej kratki. Odczytaj has

ło.

Smyk my

śla

ła,

że ma pod

łó

żkiem .......... .

Miara obj

ęto

ści cia

ł sypkich, np. zbo

ża.

Dill dosta

ł go do zjedzenia jako resztk

ę po kolacji.

Jak mia

ła na imi

ę ciocia uciekiniera?

Ile mil w

ędrowa

ł ch
łopiec?

Przedmiot, po który Jem poszed

ł do kuchni.

Miejscowo

ść

, z której ch

łopiec wyw

ędrowa

ł w kajdanach na r

ękach?

Dopisz brakuj

ąc

ą cz
ęść
wyrazu: „Chodzi mu o to,

żeby
ś si

ę wy ..........”.

1234156127829

10
11

4
12
10
12
138

6
14

695

14
14

13
1092518

HAS

ŁO:

..............................................................................................................................

...

[Odpowiedzi: w

ęż

a, buszel, racuch, Rachel, trzysta, szczotka, Meridian, ....k

ąpa

ł. Has

ło: Czy

ucieczka z domu poprawi relacje Dilla z rodzicami?]

Za
łą

cznik nr 2

Zadanie

(czas na realizacj

ę 15 minut)

Rozwa

żcie problem:

Czy ucieczka z domu poprawi relacje Dilla z rodzicami?

Ustalcie wspólne stanowisko w

tej sprawie, zapisuj

ąc swoje rozwa

ża-

nia na do

łą

czonym arkuszu.

Za
łą

cznik nr 3

[Uwaga: proponujemy powi

ększy
ć za
łą

cznik podczas kserowania do formatu A-3.]

Analiza SWOT

Mocne strony

(szanse):

Słabe strony

(zagro

żenia):

............................................................................

www

.wsip.com.pl

Scenariusz nr 14. Danuta Wawiłow Wędrówka; Agata Płusa Stary świat

Temat: W jaki sposób można by pomóc postaci mówiącej w wierszu Wędrówka?

Tok lekcji

Czynności ucznia:

Czynności

nauczyciela:

Potrzebne

materiały

Omówienie lekcji

Wprowa-

dzenie

– opowiada o sytuacji przedsta-

wionej na rysunku

– zapisuje określenia pasują-

ce do sytuacji ukazanej na
rysunku

– umieszcza rysunek

na tablicy

– dba o poprawność

zapisu

rysunek

przedsta-
wiający
trudną
sytuację
(Zał. nr 1)

•

Zajęcia rozpoczynamy od ćwiczeń słownikowych.
Nauczyciel mocuje na tablicy rysunek znajdujący się
w Załączniku nr 1, a wybrany uczeń opowiada o sy-
tuacji ukazanej na rysunku. Potem dzieci wymyślają
i zapisują wokół rysunku, na tablicy, określenia pasu-
jące do przedstawionej sytuacji. Prowadzący zajęcia
czuwa, aby podawane przez uczniów określenia były
poprawne.

Realizacja

– słucha czytania nauczyciela
– czyta cicho ze zrozumieniem
– nazywa uczucia postaci mó-

wiącej

– określa sytuację, w jakiej się

znalazła

– opowiada o tym, co postano-

wiła zrobić postać mówiąca

– wymienia, kogo i co chcia-

łaby ze sobą zabrać postać
mówiąca

– uzasadnia wybory dokonane

przez postać mówiącą

– podaje informacje na temat

krainy, która jest celem jej
wędrówki

– czyta tekst wiersza

– prowadzi ukierun-

kowaną analizę
przeczytanego
tekstu

Nauczyciel czyta wzorcowo tekst wiersza. Po ponow-
nej, samodzielnej lekturze utworu uczniowie w trak-
cie ukierunkowanej analizy nazywają uczucia postaci
mówiącej; określają sytuację, w jakiej się znalazła [np.
trudna, dramatyczna, ciężka] i wyjaśniają, jak postano-
wiła ją rozwiązać [ucieczka, wędrówka w świat]. Potem
wymieniają, kogo i co postanowiła zabrać ze sobą oraz
uzasadniają dlaczego. Następnie opowiadają o tym,
jak będzie wyglądała kraina, która jest celem wędrów-
ki postaci mówiącej, a także o tym, co tam będzie się
działo. Wypowiedzi ilustrowane są odpowiednimi cy-
tatami z tekstu. Po zanotowaniu tematu lekcji ucznio-
wie wymyślają i zapisują na tablicy problemy postaci
mówiącej biorące się z jej relacji z innymi (przede
wszystkim na podstawie ostatnich fragmentów wier-
sza, ale mogą być też problemy, kłopoty pośrednio

Tok lekcji

Czynności ucznia:

Czynności

nauczyciela:

Potrzebne

materiały

Omówienie lekcji

– cytuje odpowiednie fragmenty

tekstu

– zapisuje temat lekcji

– zapisuje problemy postaci

mówiącej biorące się z jej
relacji z innymi

– podaje pomysły na udzielenie

jej pomocy

– wybiera najlepsze pomysły,

uzasadniając wybór

– zapisuje najlepsze propozycje

do zeszytu

– podaje temat lekcji
– rysuje pierwszą

część schematu
zapisu na tablicy
(patrz: Wskazówka
nr 1)

– dba o poprawność

zapisu

– zapisuje propozycje

dzieci na tablicy
(dalszy ciąg zapisu)

– pomaga w wyborze

najlepszych rozwią-
zań

– dyktuje wybrane

propozycje do
zeszytu

wynikające z treści wiersza), a następnie metodą bu-
rzy mózgów

wymyślają jak najwięcej pomysłów na

udzielenie pomocy. Nauczyciel zapisuje podawane
propozycje na tablicy. Ich zgłaszanie trwa do wyczer-
pania się pomysłów lub do upływu określonego czasu.
Następnie dzieci analizują zapis i wybierają najlepsze
rozwiązania, uzasadniając wybór, a nauczyciel dyktuje
kilka z nich do zeszytów.

Zakoń-

czenie

– słucha czytania nauczyciela
– podaje informacje na temat

postaci mówiącej

– nazywa uczucia postaci mó-

wiącej

– porównuje utwory
– zapisuje treść zadania domo-

wego

– czyta tekst wiersza
– prowadzi ukierun-

kowaną pogadankę
na temat przeczyta-
nego tekstu

– podaje treść zadania

domowego

Na zakończenie nauczyciel odczytuje wiersz Agaty
Płusy Stary świat. Uczniowie podają informacje na
temat postaci mówiącej i opowiadają o wyrażanych
przez nią uczuciach. Porównują też tekst z wierszem
Danuty Wawiłow, biorąc pod uwagę nastroje i uczucia
wyrażone przez postacie mówiące w obu utworach.

Zadanie

domowe

Napisz, czy i jak starasz się być „potrzebny” swoim najbliższym. Polecenie 8. ze s. 71 podręcznika.

www

.wsip.com.pl

W
skazówka nr 1

Wzór zapisu na tablicy:

Pierwsza cz

ęść
zapisu

Problemy

, k

łopoty postaci mówi

ącej bior

ące si
ę z jego relacji z innymi:

[Przyk

łady
, które mog

ą poda

ć uczniowie

– jest wy

śmiewany

– nikt go nie rozumie

– brakuje mu wielu rzeczy

– boi si

ę czego

ś nieokre

ślonego

– t

ęskni za czym

ś lub za kim

– nie ma si

ę z kim bawi

– czuje si

ę niepotrzebny

itp.]

Dalszy ci

ąg zapisu

BURZA MÓZGÓW

W jaki sposób mo

żna by pomóc postaci mówi

ącej?

–

..............................................................................................................................

.................

–

..............................................................................................................................

.................

–

..............................................................................................................................

.................

–

..............................................................................................................................

.................

–

..............................................................................................................................

.................

–

..............................................................................................................................

.................

–

..............................................................................................................................

.................

–

..............................................................................................................................

.................

–

..............................................................................................................................

.................

Za
ïÈ

cznik nr 1

[Uwaga: rysunek proponujemy powi

Úkszy

Ê podczas kserowania do formatu A-3.]

[Sytuacja (np.): trudna, bez wyj

Ăcia, dramatyczna, przykra, skomplikowana, k

ïopotliwa, wyj

Èt-

kowa, naje

ĝona trudno

Ăciami, katastrofalna, dra

ĝliwa, ci

Úĝ

ka, nieprzyjemna, niebezpieczna,

krytyczna, op

ïakana, powa

ĝna.]

www

.wsip.com.pl

Scenariusz nr 15. Kartka z kalendarza – 1 listopada (Majka z Kozienic Do babci, Ania Gozdalik Marta)

Temat: „Śpieszmy się kochać ludzi tak szybko odchodzą” – nasze rozważania w przededniu Wszystkich Świętych.

Tok lekcji

Czynności ucznia:

Czynności

nauczyciela:

Potrzebne

materiały

Omówienie lekcji

Wprowa-

dzenie

– sporządza notatkę w formie

tabeli:
– zapisuje wyrazy blisko-

znaczne do wyrazów cmen-
tarz, grób

– zapisuje określenia do poda-

nych wyrazów

– korzysta ze słownika języka

polskiego i słownika wyrazów
bliskoznacznych

– prezentuje efekt samodzielnej

pracy

– układa zdania z wybranymi

wyrazami

– odczytuje ułożone zdania

– rozdaje Karty pracy

indywidualnej oraz
słowniki

– udziela dodatko-

wych wyjaśnień

– sprawdza popraw-

ność zapisanych
w tabeli wyrazów
oraz odczytywanych
zdań

Karta pra-

cy indywidu-
alnej: tabela
do uzupeł-
nienia
(Załącznik
nr 1)

słowni-

ki języka
polskiego
i wyrazów
bliskoznacz-
nych

•

Zajęcia rozpoczynamy od ćwiczeń słownikowych.
Uczniowie otrzymują kartę pracy indywidualnej (ta-
bela) i uzupełniają ją, korzystając podczas pracy ze
słownika języka polskiego oraz słownika wyrazów bli-
skoznacznych. Po upływie określonego czasu wskaza-
ny uczeń odczytuje zapis z tabeli, a pozostali dopisują
ewentualne brakujące wyrazy. Nauczyciel udziela do-
datkowych wyjaśnień: objaśnia dokładniej znaczenia
wyrazów, z którymi dzieci zetknęły się po raz pierwszy.
Na zakończenie tego etapu lekcji uczniowie układa-
ją z 4 dowolnie wybranymi z tabeli wyrazami zdania,
a następnie ochotnicy je odczytują.

Realizacja

– słucha wzorcowego czytania
– czyta głośno
– opowiada o sytuacji ukazanej

w utworze

– nazywa uczucia postaci mó-

wiącej

– czyta tekst wiersza

– prowadzi ukierun-

kowaną pogadankę
na temat przeczyta-
nych wierszy

Nauczyciel czyta głośno teksty wierszy zmieszczone na
Kartce z kalendarza, a następnie robią to wskazani ko-
lejno 2–3 uczniowie. Potem dzieci opowiadają o sytu-
acjach ukazanych w obu utworach, nazywają uczucia
postaci mówiących oraz określają nastrój, jaki wywo-
łują u czytelnika wiersze. Następnie pracują zgodnie

Tok lekcji

Czynności ucznia:

Czynności

nauczyciela:

Potrzebne

materiały

Omówienie lekcji

– określa nastrój, jaki wywołuje

u czytelnika wiersz

– czyta zadanie
– zapisuje możliwości uczcze-

nia pamięci zmarłych w dniu
Wszystkich Świętych

– wartościuje podane propozy-

cje, przedstawiając je w posta-
ci piramidy

– uzasadnia wybory podjęte

przez grupę

– prezentuje rezultat pracy

grupy

– zapisuje do zeszytu wybrane

propozycje

– rozdaje zadanie dla

grup i potrzebne
materiały

– udziela dodatko-

wych wyjaśnień

– ocenia poszczególne

prezentacje

– dyktuje do zeszytów

wybrane propozycje

zadanie

dla grup
(Zał. nr 2)

białe

kartki
(prostokąty
wielkości
połowy
kartki A-4)
do zapisania
propozycji
i ułożenia
piramidy

szary pa-

pier, klej

•

z instrukcją nad wykonaniem zadania grupowego.
Po 10 minutach następują prezentacje, nauczyciel
ustosunkowuje się do poszczególnych propozycji, a
potem dyktuje wybrane do zeszytów.

Zakoń-

czenie

– zapisuje temat lekcji
– słucha czytania nauczyciela
– zapisuje treść zadania domo-

wego

– podaje temat lekcji
– czyta tekst wiersza
– objaśnia treść zada-

nia domowego

tekst

wiersza
Jana Twar-
dowskiego
Śpieszmy się

•

Na zakończenie lekcji nauczyciel podaje temat lekcji.
Wyjaśnia, skąd pochodzi przywołany w temacie cytat,
a następnie odczytuje wiersz księdza Jana Twardow-
skiego. Tekstu nie analizujemy.
[Uwaga! Zamiast czytania wiersza Jana Twardow-
skiego możemy odtworzyć montaż słowno-muzyczny
zamieszczony na płycie CD Kartki z kalendarza. Na-
granie 37.]

Zadanie

domowe

(Dla chętnych!) Udam się na grobowiec (przed pomnik) poświęcony bezimiennym żołnierzom poległym na wojnie i uczczę ich
pamięć w zaproponowany na lekcji sposób. Przygotuję kilkuzdaniową ustną wypowiedź na ten temat.

www

.wsip.com.pl

Za
łą

cznik nr 1

arta pracy indywidualnej

CMENT

ARZ

GRÓB

.....................................................................

JAKI?

.....................................................................

[cmentarz:

groby

, cmentarzysko, nekropola, katakumby

, kirkut, miejsce wiecznego spoczynku,

miasto umar

łych;

jaki?:

miejski, wiejski, para

fi alny
, komunalny

, katolicki, prawos

ławny

, wojsko-

wy
, ż

ydowski, P

ązkowski;

grób:

mogi

ła, kopiec, kurhan, grobowiec, sarkofag, mauzoleum,

piramida, kwatera;

jaki?:

granitowy

, marmurowy

, kamienny

, rodzinny

, królewski, zas

łu

żonych]

Za
łą

cznik nr 2

Zadanie

(czas na realizacj

ę 10 minut)

Porozmawiajcie na temat:

W jaki

sposób

mo
żna uczci

ć pami

ęć

zmar

łych

(krewnych, przyjació

ł, znajomych, bezimiennych

żo

łnierzy pole-

głych na wojnie)

w dniu W

szystkich

Świ

ętych?

•

Na bia

łych kartkach zapiszcie sze

ść

propozycji. (Jedna kartka – jedna

propozycja!) Odwo

łajcie si

ę do w

łasnych do

świadcze

ń.

•

Nast

ępnie naklejcie propozycje na arkusz szarego papieru w

postaci

piramidy

, umieszczaj

ąc od wierzcho

łka t
ę, któr

ą uznacie za najlepsz

ą.

• Sprawozdawca musi krótko uzasadni

ć hierarchi

ę waszych propozycji.

Wzór piramidy:

100

Scenariusz 16. Bo Carpelan Bójka

Temat: Czy bójka to dobry sposób na uwolnienie się od prześladowców?

Tok lekcji

Czynności ucznia:

Czynności

nauczyciela:

Potrzebne

materiały

Omówienie lekcji

Wprowa-

dzenie

– określa rodzaj narracji
– określa czas i miejsce wyda-

rzeń

– wymienia występujących

bohaterów

– dzieli bohaterów na pierwszo-

planowych i drugoplanowych

– opowiada o przebiegu wyda-

rzeń

– prowadzi pogadan-

kę na temat prze-
czytanego w domu
tekstu

Zajęcia rozpoczynają się od pogadanki na temat prze-
czytanego w domu tekstu: dzieci określają rodzaj nar-
racji, czas i miejsce wydarzeń; wymieniają bohaterów,
dzieląc ich na pierwszoplanowych i drugoplanowych;
opowiadają o przebiegu wydarzeń.

Realizacja

– zapisuje temat lekcji
– czyta zadanie
– zapisuje w formie drzewka

decyzyjnego rozważania na
temat: Czy bójka to dobry
sposób na uwolnienie się od
prześladowców?

– prezentuje wynik pracy grupy

– podaje temat lekcji
– dzieli uczniów na

grupy

– rozdaje zadanie

dla grup, schematy
drzewka decyzyjnego

– udziela dodatko-

wych wyjaśnień

– ocenia „jakość”

przytaczanych
dobrych i złych na-
stępstw zachowania,
ukierunkowując roz-
ważania na określo-
ny rezultat

zadanie

dla grup – I
(Załącznik
nr 1)

schemat

drzewka
decyzyjnego

(Załącz-

nik nr 2)

•

Uczniowie zapisują temat lekcji i przystępują do reali-
zacji zadania grupowego, które polega na uzupełnieniu
drzewka decyzyjnego będącego zapisem rozważań nad
zagadnieniem zawartym w temacie lekcji. Po 20 minu-
tach sprawozdawcy poszczególnych grup prezentują
efekty pracy zespołów – dobre i złe następstwa udzia-
łu w bójce oraz podjętą decyzję. Nauczyciel dokonuje
na bieżąco oceny „jakości” przytaczanych wypowiedzi;
tak kieruje rozważaniami, aby zakończyły się stwier-
dzeniem, że udział w bójce nie jest dobrym sposobem
na uwolnienie się od prześladowców. Na zakończenie
tego etapu lekcji uczniowie redagują samodzielnie
wniosek (2–3 zdania) będący podsumowaniem roz-
ważań zapisanych w drzewku decyzyjnym. Nauczyciel
pomaga w pracy tym, którzy zwrócą się o pomoc, a po-
tem prosi o odczytanie kilku zapisów.

101

www

.wsip.com.pl

Realizacja

– redaguje i zapisuje notatkę –

wniosek na podstawie wy-
niku rozważań zapisanych
w drzewku decyzyjnym

– prezentuje własny zapis

– pomaga przy reda-

gowaniu zapisów

– sprawdza popraw-

ność zapisów

Zakoń-

czenie

– tworzy zbiór rad, wskazówek

dla osób, które są zaczepiane
przez innych

– prezentuje wynik pracy grupy
– zapisuje treść zadania domo-

wego

– rozdaje zadanie dla

grup

– udziela dodatko-

wych wyjaśnień

– podaje treść zadnia

domowego

zadanie

dla grup – II
(Załącznik
nr 3)

•

Na zakończenie uczniowie wykonują kolejne zadanie
w grupie: redagują zbiór wskazówek (podpowiedzi,
rad) dla kolegów (koleżanek), zaczepianych, nęka-
nych przez rówieśników.

Zadanie

domowe

Odszukaj na początku i w zakończeniu fragmentu powieści dwa opisy przyrody. Wskaż podobieństwa i różnice między nimi.
Jaki dostrzegasz związek między opisami przyrody a przedstawionymi wydarzeniami? (Polecenie 5. i 6. ze s. 76. podręcznika).

102

Za
łą

cznik nr 1

Zadanie

(czas na realizacj

ę 20 minut)

Czy bójka to dobry sposób na uwolnienie si

ę od prze

śladowców?

Okre

ślcie dobre i

złe nast

ępstwa takiego zachowania. Najpierw przed-

stawcie swoje rozwa

żania w

formie drzewka, a nast

ępnie podejmijcie

decyzj

ę (T

AK czy NIE), odpowiednio j

ą uzasadniaj

ąc.

Za
łą

cznik nr 3

Zadanie

(czas na realizacj

ę 15 minut)

Zredagujcie zbiór wskazówek (podpowiedzi, rad) dla tych waszych

kolegów (kole

żanek), którzy s

ą zaczepiani, n

ękani przez rówie

śników

10 wskazówek dla osób, które s

ą zaczepiane przez innych

[Co powiedzie

ć? Jak si

ę zachowa

ć? Do kogo zwróci

ć si

ę o pomoc?]

...............................................................................................................................

III

...............................................................................................................................

VII

...............................................................................................................................

VIII

...............................................................................................................................

103

www

.wsip.com.pl

Za
łą

cznik nr 2

[Uwaga: schemat drzewka proponujemy powi

ększy
ć podczas kserowania do formatu A-3.]

Drzewko decyzyjne

...............................................................................................................................

................

...............................................................................................................................

................

...............................................................................................................................

................

...............................................................................................................................

................

104

Scenariusz nr 17. Andrzej Bursa Jedenastoletni zakochany

Temat: Jeżeli nie miłość, to co? Rozmawiamy o wartościach.

Tok lekcji

Czynności ucznia:

Czynności

nauczyciela:

Potrzebne

materiały

Omówienie lekcji

Wprowa-

dzenie

– czyta zadanie

– uzupełnia podane zdanie

– prezentuje wynik pracy grupy
– wypowiada się (wnioskuje) na

temat zaprezentowanych zdań

– dzieli uczniów na

grupy, rozdaje zada-
nie dla grup i po-
trzebne materiały

– udziela dodatko-

wych wyjaśnień

– ustosunkowuje się

do treści odczytywa-
nych zdań

zadanie

dla grup – I
(Zał. nr 1)

kartki

do zapisu,
pisaki

•

Uczniowie na początku lekcji zostają podzieleni na
grupy i wykonują zadanie zgodnie z podaną instrukcją:
dopisują dalszy ciąg zdania, odwołując się do własnych
doświadczeń, a także do sytuacji, których byli świad-
kami lub o których słyszeli. Po dziesięciu minutach
sprawozdawcy odczytują zapisane przez grupy zdania.
Na zakończenie tego etapu lekcji uczniowie wypowia-
dają się na temat „bycia za dużym i za małym”.

Realizacja

– słucha nagrania
– czyta cicho ze zrozumieniem

– wymienia bohaterów lirycz-

nych utworu

– określa temat rozmowy
– opowiada o postawie i uczu-

ciach chłopca

– opowiada o postawie osoby

dorosłej

– zapisuje temat lekcji

– włącza kasetę

z nagraniem

– prowadzi pogadan-

kę na temat prze-
czytanego wiersza

– podaje temat lekcji

odtwa-

rzacz CD,
płyta z na-
graniem
utworu

•

Nauczyciel włącza płytę z wzorcową recytacją utwo-
ru, po wysłuchaniu której dzieci czytają samodzielnie
tekst po cichu. Później wymieniają bohaterów lirycz-
nych utworu, określają tematykę ich rozmowy i opo-
wiadają o uczuciach i postawie jedenastolatka oraz
osoby dorosłej. Rozmowa o uczuciach chłopca powin-
na zakończyć się stwierdzeniem, że na miłość, szuka-
nie partnera życiowego w wieku jedenastu lat jest jesz-
cze za wcześnie. Następnie uczniowie pracują zgodnie
z instrukcją nad wykonaniem drugiego zadania grupo-
wego. Po 15 minutach następują prezentacje, nauczy-
ciel ustosunkowuje się do poszczególnych propozycji,
ocenia „jakość” zaproponowanych rozwiązań.

105

www

.wsip.com.pl

Realizacja

– czyta zadanie
– porządkuje propozycje (war-

tości) od najważniejszych do
najmniej ważnych

– przedstawia wynik pracy gru-

py w postaci piramidy

– uzasadnia wybory podjęte

przez grupę

– rozdaje zadanie dla

grup, załącznik nr 3
i potrzebne materiały

– udziela dodatko-

wych wyjaśnień

– ustosunkowuje się

do poszczególnych
prezentacji

zadanie

dla grup – II
(Zał. nr 2)

kartki

z zapisany-
mi propo-
zycjami
(Załącznik
nr 3)

szary

papier, klej,
nożyczki

•

Zakoń-

czenie

– podkreśla w tekście wypowie-

dzi chłopca

– wchodzi w rolę bohatera, bio-

rąc udział w scence przedsta-
wionej w wierszu

– opowiada o swoich wraże-

niach

[– słucha nagrania piosenki]

– zapisuje treść zadania

domowego

– ocenia występy

uczniów

[– włącza kasetę

z nagraniem]

– podaje treść zadania

domowego

[•odtwa-
rzacz CD,
płyta z na-
graniem
utworu]

Na zakończenie uczniowie podkreślają w tekście wier-
sza wypowiedzi chłopca, oddzielając je w ten sposób
od słów pana. Jest to podstawa do miniinscenizacji
utworu, w której biorą udział dwaj chętni chłopcy.
Po występie uczniowie opowiadają o uczuciach, jakie
towarzyszyły im podczas prezentacji. Nauczyciel może
też zaprezentować nagranie piosenki Czerwonych Gi-
tar Jak mi się podobasz.

Zadanie

domowe

Zredaguj wniosek będący podsumowaniem rozważań przeprowadzonych na lekcji. Zapisz 3–4 zdania.

106

Za
łą

cznik nr 1

Zadanie dla grup I i II (I)

(czas na realizacj

ę 10 minut)

ęsto doro

śli mówi

ą do was:

Jeste

ś za du

ży,

eby
... . Doko

ńczcie po-

dane zdanie kilkakrotnie, odwo

łuj

ąc si
ę do w

łasnych do

świadcze

ń; do

sytuacji, których byli

ście
świadkami lub o których s

łyszeli

ście.

Jeste

ś za du

ży,

eby

.................................................................................................

Jeste

ś za du

ży,

eby

.................................................................................................

itd.

Zadanie dla grup III i IV (I)

(czas na realizacj

ę 10 minut)

ęsto doro

śli mówi

ą do was:

Jeste

ś za ma

ły,

eby
... . Doko

ńczcie po-

dane zdanie kilkakrotnie, odwo

łuj

ąc si
ę do w

łasnych do

świadcze

ń; do

sytuacji, których byli

ście
świadkami lub o których s

łyszeli

ście.

Jeste

ś za ma

ły,

eby

.................................................................................................

Jeste

ś za ma

ły,

eby

.................................................................................................

itd.

Za
łą

cznik nr 2

Zadanie dla grup (II)

(czas na realizacj

ę 15 minut)

żeli nie mi

ło

ść

(nie czas na szukanie partnera

życiowego), to co?

Porozmawiajcie na temat:

Co powinno by

ć wa
żne w

życiu jedena-

stolatka?

W tym celu

spo
śród podanych propozycji wybierzcie dziewi

ęć

naklejcie je na ar

kusz szarego papieru w postaci piramidy

, umieszczaj

ąc od wierzcho

łka

najwa

żniejsze.

Podczas prezentacji sprawozdawca musi uzasadni

ć krótko wasze wybory

Przyk

ładowe kszta

łty piramid:

107

www

.wsip.com.pl

Za
łą

cznik nr 3

[Uwaga: proponujemy powi

ększy
ć za
łą

cznik podczas kserowania do formatu A-3.]

Propozycje (wartości):

pogoń

za pieniędzmi

dbałość o stan

środowiska

przyrodniczego

pomoc

w domu

pogoń

za sławą

koleżeństwo,

przyjaźń

dbanie

o zdrowie

miłość

do rodziny,

najbliższych

szukanie

poklasku,

uznania

nauka

poszukiwanie

pracy

udział

w konkursach,

olimpiadach

itp.

rozwijanie

własnych

zainteresowań,

pasji

zabieganie

o szacunek

innych

uprawianie

sportu

niesienie

pomocy

potrzebującym,

np. kolegom

zabieganie

o dobra

materialne

108

Scenariusz nr 18. Małgorzata Musierowicz Język Trolli

Temat: O czym Trolla rozmawiałaby z Józefem za dziesięć lat?

Tok lekcji

Czynności ucznia:

Czynności

nauczyciela:

Potrzebne

materiały

Omówienie lekcji

Wprowa-

dzenie

– ogląda wystawkę książek

Małgorzaty Musierowicz

– wypowiada się na temat swo-

ich doświadczeń czytelniczych
związanych z Jeżycjadą

– prezentuje książki

M. Musierowicz

– prowadzi poga-

dankę na temat
Jeżycjady

dostęp-

ne książki
Małgorzaty
Musiero-
wicz

•

Na początku lekcji uczniowie oglądają wystawkę ksią-
żek Małgorzaty Musierowicz oraz wypowiadają się na
temat swoich ewentualnych doświadczeń czytelniczych
związanych z cyklem Jeżycjady.

Realizacja

– czyta cicho ze zrozumieniem
– określa czas i miejsce akcji
– podaje informacje na temat

bohaterów

– określa cechy języka, jakim

się posługują rozmówcy

– zapisuje temat lekcji
– podaje zasady dotyczące reda-

gowania dialogu

– redaguje rozmowę Trolli

z Józefem, która mogłaby się
odbyć za dziesięć lat

– prezentuje efekt swojej pracy

– prowadzi pogadan-

kę na temat tekstu

– podaje temat lekcji
– uzupełnia wypowie-

dzi uczniów doty-
czące redagowania
dialogu

– poleca zredagowa-

nie dialogu

– sprawdza popraw-

ność zapisu

Uczniowie czytają tekst po cichu. Potem określają czas
i miejsce akcji oraz podają informacje na temat boha-
terów (wiek, wygląd, sposób bycia, znajomość, która ich
łączy, przyczyny wyjazdu Trolli). Następnie na podsta-
wie polecenia 3. ze strony 88 określają cechy języka,
którym się posługują uczestnicy rozmowy i zapisują
temat lekcji. Później podają zasady dotyczące redago-
wania dialogu i, pracując parami, zapisują w zeszytach
rozmowę Trolli z Józefem, która mogłaby się odbyć
za dziesięć lat, po powrocie dziewczyny z Niemiec
do Polski. Prezentują efekt swojej pracy.

109

www

.wsip.com.pl

Zakoń-

czenie

– cytuje fragment tekstu
– wypowiada się na temat

znaczenia rodziny w życiu
bohatera

– wyjaśnia sens przenośny

przysłowia

– zapisuje treść zadania domo-

wego

– prowadzi pogadan-

kę na temat znacze-
nia rodziny w życiu
Józefa

– zapisuje na tablicy

przysłowie

– podaje treść zadania

domowego

Uczniowie cytują fragment tekstu mówiący o roli ro-
dziny w życiu Józefa. Wypowiadają się na ten temat.
Wyjaśniają też znaczenie przysłowia zapisanego na
tablicy: Gdy rodzina żyje w zgodzie, to jej bieda nie do-
bodzie.

Zadanie

domowe

Polecenie 7. ze s. 88. podręcznika.

110

Scenariusz nr 19. Joanna Kulmowa Smutki, Co to jest radość?

Temat: Tworzymy ilustracje do poznanych wierszy Joanny Kulmowej.

Tok lekcji

Czynności ucznia:

Czynności

nauczyciela:

Potrzebne

materiały

Omówienie lekcji

Wprowa-

dzenie

– czyta zadanie
– zapisuje przykłady sytuacji

wywołujących radość i smutek

– prezentuje efekt pracy grupy
– nazywa zasadę zastosowaną

przy zapisie

– defi niuje znaczenia wyrazów

smutek, radość

– dzieli uczniów na

grupy, rozdaje
zadanie dla grup,
schematy i fl amastry

– udziela dodatko-

wych wyjaśnień
na temat zasady
kontrastu

– pomaga zdefi niować

wyrazy

zadanie

dla grup – I
i schemat
do uzupeł-
nienia (Zał.
nr 1)

fl amastry

•

Uczniowie wykonują w grupach zadanie zgodnie
z podaną instrukcją: uzupełniają schemat, wpisując
w promienie przykłady codziennych sytuacji, które
wywołują radość i smutek. Po dziesięciu minutach
sprawozdawcy odczytują zapisane przez grupy przy-
kłady. Następnie dzieci nazywają zasadę [kontrast],
na jakiej zestawione zostały ze sobą przykłady sytuacji
oraz próbują stworzyć słownikowe wyjaśnienia słów
radość i smutek.

Realizacja

– słucha wzorcowego czytania
– czyta cicho ze zrozumieniem
– porównuje nastrój obu wier-

szy

– nazywa zasadę, na jakiej

zostały zestawione utwory

– odczytuje przykłady okolicz-

ności, które mogły towarzy-
szyć powstaniu wierszy

– podaje własne przykłady

okoliczności

– czyta teksty wierszy

– pyta o zasadę, na

jakiej zestawiono
utwory

– rozmawia na temat

okoliczności towa-
rzyszących powsta-
niu utworów

Nauczyciel czyta wzorcowo wiersze, a potem ucz-
niowie ponownie czytają teksty po cichu. Następnie
porównują nastrój obu wierszy i nazywają zasadę, na
jakiej zostały ze sobą zestawione. Potem odczytują
z polecenia 2. na s. 91. przykłady okoliczności, któ-
re mogły towarzyszyć powstaniu wierszy i wymyślają
własne przykłady. W trakcie pogadanki opowiada-
ją o wyglądzie i zachowaniu się smutków, nazywają
środek poetycki zastosowany w utworze [uosobienie],
opowiadają o sposobie postępowania ze smutkami,
a także wyjaśniają, czym dla postaci mówiącej w dru-
gim wierszu jest radość.

111

www

.wsip.com.pl

Realizacja

– opowiada o wyglądzie i zacho-

waniu się smutków

– nazywa środek poetycki zasto-

sowany w wierszu

– opowiada o tym, jak należy

postępować ze smutkami

– wyjaśnia, czym dla posta-

ci mówiącej w wierszu jest
radość

– zapisuje temat lekcji
– czyta zadanie
– tworzy ilustracje (maluje,

rysuje, wykleja) do wierszy

– prezentuje wykonane ilustra-

cje

– prowadzi ukierun-

kowaną pogadankę
na temat wierszy

– podaje temat lekcji
– rozdaje zadanie dla

grup

– udziela dodatko-

wych wskazówek

– ocenia wykonane

ilustracje

zadanie

dla grup – II
(Zał. nr 2)

materiały

plastyczne

•

Po zapisaniu tematu lekcji przystępują do wykonania
drugiego zadania grupowego: tworzą dowolną tech-
niką ilustracje do tekstów z uwzględnieniem zasa-
dy kontrastu, wykorzystując przyniesione materiały
(wcześniej zostali o tym poinformowani). Po upływie
określonego czasu sprawozdawcy prezentują przygo-
towane przez grupy prace plastyczne. Nauczyciel je
ocenia, zwracając szczególną uwagę na to, czy rysunki
kontrastują ze sobą jakimiś elementami.

Zakoń-

czenie

– wyraża w formie pantomimy

smutek i radość

– wskazuje najciekawsze pre-

zentacje, uzasadniając wybór

– zapisuje treść zadania

domowego

– przypomina, czym

jest pantomima

– wybiera uczniów do

prezentacji panto-
mimy

– komentuje występy

uczniów

– podaje treść zadania

domowego

Zajęcia kończymy krótkim ćwiczeniem pantomimicz-
nym. Chętni uczniowie rywalizują między sobą o to,
któremu z nich, zdaniem kolegów i koleżanek oraz
nauczyciela, uda się najlepiej wyrazić smutek i radość
za pomocą pantomimy.

Zadanie

domowe

Przygotuj głośne czytanie obu wierszy zgodnie ze wskazówkami podanymi w poleceniu 6. na s. 91. Ćwiczenia z Zeszytu ćwiczeń:
25–28.

112

Za
ïÈ

cznik nr 2

Zadanie (II)

(czas na realizacj

Ú 25 minut)

•

Wykorzystuj

Èc przyniesione materia

ïy, wykonajcie ilustracje do po-

znanych wierszy

•

Podzielcie si

Ú zadaniem tak,

ĝeby kilkoro z

was wykona

ïo ilustracj

Ú do

pierwszego, a kilkoro do drugiego wiersza.

• Oba rysunki musz

È nawi

Èzywa

Ê do tre

Ăci utworów

•

Uwaga! P

o zestawieniu wykonanych ilustracji powinien by

Ê widoczny

kontrast

•

Przygotujcie kilkuzdaniow

È prezentacj

Ú wykonanych ilustracji, któr

przedstawi wybrana przez was osoba.

Za
ïÈ

cznik nr 1

[Uwaga: proponujemy powi

Úkszy

Ê s

ïoneczko podczas kserowania do formatu A-3.]

Zadanie (I)

(czas na realizacj

Ú 10 minut)

•

Uzupe

ïnijcie podany schemat, wpisuj

Èc w

promienie przyk

ïady co-

dziennych sytuacji, które mog

È wywo

ïa

Ê rado

ĂÊ

i smutek.

• Odwo

ïajcie si

Ú do w

ïasnych do

Ăwiadcze

ñ
, prze

ĝy

Ê.

SYTU

ACJE WYWOŁ

UJĄCE SMUTEK

SYTU

ACJE WYWOŁ

UJĄCE RADOŚĆ

113

www

.wsip.com.pl

Scenariusz nr 20. Czesław Miłosz Ganek

Temat: Czy chciałbyś mieszkać w takim domu, jaki przedstawił Czesław Miłosz w wierszu Ganek?

Tok lekcji

Czynności ucznia:

Czynności

nauczyciela:

Potrzebne

materiały

Omówienie lekcji

Wprowa-

dzenie

– rozwiązuje eliminatkę
– prezentuje rozwiązanie

– wyjaśnia znaczenie słowa

ganek

– korzysta ze słownika języka

polskiego

– przepisuje słownikowe zna-

czenie wyrazu do zeszytu

– ogląda materiał ilustracyjny

– rozdaje eliminatkę
– sprawdza popraw-

ność rozwiązania

– prowadzi rozmowę

na temat znaczenia
wyrazu ganek

– rozdaje słowniki

języka polskiego

– prezentuje dostępny

materiał ilustracyjny

karty

z eliminatką
dla każde-
go ucznia
(Załącznik
nr 1)

słowniki

języka pol-
skiego

dostępny

materiał
ilustracyjny
(zdjęcia,
widokówki,
ilustracje
domów
z gankami)

•

Na początku nauczyciel rozdaje eliminatkę. Każdy in-
dywidualnie zmaga się z powierzonym zadaniem. Po
kilku minutach wskazany uczeń odczytuje odpowiedzi.
Następnie uczniowie wyjaśniają, jak rozumieją znacze-
nie słowa ganek. Po swobodnych wypowiedziach od-
czytują defi nicję wyrazu ze słownika języka polskiego,
a potem zapisują ją do zeszytów. Na zakończenie tego
etapu lekcji nauczyciel prezentuje dostępny materiał
ilustracyjny.

Realizacja

– zapisuje temat lekcji
– słucha wzorcowego czytania
– czyta głośno
– określa tematykę wiersza
– odczytuje opis krajobrazu
– odczytuje opis zabawy dzieci
– wyjaśnia zasady gry w „statki”

– podaje temat lekcji
– czyta tekst wiersza

– prowadzi ukierun-

kowaną analizę
wiersza

Nauczyciel podaje temat lekcji. Później czyta głośno
tekst wiersza, a następnie robią to wskazani kolejno
2–3 uczniowie. Potem dzieci określają tematykę utworu
i odczytują opisy zawarte w wierszu – opis krajobrazu
i zabawy dzieci.

114

Tok lekcji

Czynności ucznia:

Czynności

nauczyciela:

Potrzebne

materiały

Omówienie lekcji

– wyjaśnia sens przenośni
– odczytuje znaczenie pojęcia

epitet

– wypisuje z wiersza epitety

wraz z rzeczownikami

– odczytuje zapis

– uzupełnia rzeczownikami plan

sytuacyjny elementów opisa-
nych w wierszu

– prezentuje efekt samodzielnej

pracy

– określa nastrój utworu
– odpowiada na pytanie zawarte

w temacie lekcji, uzasadniając
swoją wypowiedź

– sprawdza popraw-

ność wykonanego
zadania

– rozdaje karty pracy

– sprawdza popraw-

ność wykonanego
zadania

– nawiązuje do

pytania będącego
tematem lekcji

karta

pracy indy-
widualnej:
Ilustracja
z elementa-
mi przed-
stawionymi
w wierszu
(Załącznik
nr 2)

•

Przy okazji drugiego opisu uczniowie przypominają
zasady gry „w statki”, a także wyjaśniają sens prze-
nośni zawartej w ostatnich dwóch wersach utworu.
Następnie przypominają pojęcie epitetu i wypisują
samodzielnie z wiersza epitety wraz z określanymi
rzeczownikami. Po odczytaniu i sprawdzeniu kom-
pletności zapisów uczniowie otrzymują kartę pracy
indywidualnej i wykonują zadanie zgodnie z podanym
poleceniem. Po prezentacji dzieci określają nastrój
utworu i odpowiadają na pytanie zawarte w temacie
lekcji, uzasadniając swoje wypowiedzi.

Zakoń-

czenie

– wchodzi w rolę bohatera

wiersza

– opowiada o swoich wraże-

niach

– zapisuje treść zadania domo-

wego

– ocenia występy

uczniów

– podaje treść zadania

domowego

Zajęcia kończymy krótkim ćwiczeniem dramowym.
Chętni uczniowie (dziewczyna i chłopiec) wchodzą
w rolę postaci opisanych w wierszu i próbują przed-
stawić w formie pantomimy trzecią zwrotkę wiersza.
Potem opowiadają o uczuciach towarzyszących im
podczas prezentacji.

Zadanie

domowe

Ćwiczenie 3. i 4. ze s. 106 podręcznika.

115

www

.wsip.com.pl

Za
łą

cznik nr 1

Eliminatka

•

W ka

żdym rz

ędzie znajduje si

ę po 20 liter

. Wybierz wskazane litery i

odczy-

taj nazwiska P

olaków – laureatów Nagrody Nobla. Dopisz je do podanych

imion i dat.

•

Nast

ępnie przenie

ś wybrane litery do kratek umieszczonych poni

żej imion

i nazwisk zgodnie z

odpowiednikami numerowymi podawanymi w

pra-

wych dolnych rogach kratek, a poznasz imi

ę i

nazwisko autora wiersza,

który b

ędzie omawiany na dzisiejszej lekcji. Autor utworu to P

olak, który

tak
że otrzyma

ł Nagrod

ę Nobla.

W pierwszym rz

ędzie wybierz litery: 2, 4, 5, 7, 9, 10, 12, 14, 16, 17.

W drugim: 3, 5, 6, 8, 11, 13, 14, 16, 17, 19, 20.

W trzecim: 2, 5, 7, 12, 15, 17, 18.

W czwartym: 3, 6, 9, 13, 16, 19.

W pi

ątym: 1, 3, 5, 7, 10, 12, 14, 16, 18, 19.

Y
K
Ł
CO

Ę
DO

Ą
WR

S
B
K
A
L
Z
Ś

Ź
AS

Y
I
E
R
N
ĆŚ

I
E
P
W

I
Ą
CZ

W
B
E
D
Y
A
I
U
Q
M

J
F
O
H
N
T
P
C

W
Z
L
A
F
C
Ł
KV

B
Ę
N
Ź
SJ

M
A
H

Z
N
Y
E
M

L
G
B
Ć
OF

R
T
SU

K
A
I

Polscy laureaci Nagrody Nobla

Maria

– Curie (1903, 1911)

Henryk

1
13

(1905)

ładys

ław

(1924)

Lech

(1983)

Wis
ława

(1996)

HAS

ŁO:

1234567

10
11
12
13

[Rozwi

ązanie: Sk

łodowska, Sienkiewicz, Reymont, W

ałę

sa, Szymborska. Has

ło: Czes

ław Mi

łosz.]

116

Za
łą

cznik nr 2

Ilustracja z elementami przedstawionymi w wierszu

Pracuj

ąc z
tekstem wiersza, wpisz w

szarych prostok

ątach podane rzeczow-

niki:

okno, stolik, s

ło

ńce, las, woda, pole, aleja, d

ąb, lipa

. Rzeczowników:

dą

b, okno, aleja

żyj dwukrotnie, a rzeczownika

pole

trzykrotnie.

117

www

.wsip.com.pl

Scenariusz nr 21. Anna Bernat, Krystyna Kwiatkowska Pięknie żyć

Temat: Pięknie żyć – co to znaczy?

Tok lekcji

Czynności ucznia:

Czynności

nauczyciela:

Potrzebne

materiały

Omówienie lekcji

Wprowa-

dzenie

– słucha nagrania piosenki
– czyta cicho ze zrozumieniem
– odczytuje pytania zawarte

w pierwszej zwrotce tekstu

– zapisuje Listę najważniejszych

pytań

– wyjaśnia, gdzie można by zna-

leźć odpowiedzi na zapisane
pytania

– wypowiada się na temat tego,

co to znaczy „pięknie żyć”

– włącza nagranie

piosenki

– poleca odczytanie

pytań z tekstu

– zachęca do poda-

wania własnych
najważniejszych
pytań

– prowadzi rozmowę

na temat „pięknego
życia”

odtwa-

rzacz CD

płyta CD

•

Na początku lekcji uczniowie słuchają nagrania pio-
senki w wykonaniu Ryszarda Rynkowskiego. Następ-
nie czytają tekst po cichu. Odczytują pytania zawarte
w pierwszej zwrotce, a później tworzą na tablicy własną
Listę najważniejszych pytań. Potem wypowiadają się na
temat możliwości znalezienia odpowiedzi na zapisane
pytania oraz na temat tego, co to znaczy pięknie żyć.

Realizacja

– zapisuje temat lekcji
– w toku gry w Pokera kryterial-

nego udziela odpowiedzi na
pytanie: Co to znaczy pięknie
żyć?, dokonując podziału pro-
pozycji na pierwszo-, drugo-
i trzeciorzędne

– prezentuje końcowy efekt gry

– podaje temat lekcji
– dzieli uczniów na

grupy

– wyjaśnia reguły gry

[Wskazówka nr 1]

– rozdaje plansze

i karty do gry

plansza

do gry Poker
kryterialny
(Zał. nr 1)

karty do

gry (Zał.
nr 2)

•

Po podaniu tematu lekcji nauczyciel dzieli uczniów
na grupy, wyjaśnia reguły gry w Pokera kryterialnego
i rozdaje plansze oraz karty. Po upływie określonego
czasu przedstawiciele grających prezentują końcowy
efekt gry, uzasadniając propozycje, które znalazły się
na polu z kryteriami pierwszorzędnymi. Nauczyciel
w razie potrzeby koryguje zasadność niektórych wy-
borów, a uczniowie zapisują do zeszytów propozycje
z kart, które znalazły się na polach z kryteriami pierw-
szorzędnymi.

118

Tok lekcji

Czynności ucznia:

Czynności

nauczyciela:

Potrzebne

materiały

Omówienie lekcji

– uzasadnia w imieniu grających

propozycje, które znalazły się
na polu z kryteriami pierwszo-
rzędnymi

– zapisuje do zeszytu propozy-

cje z pól z kryteriami pierw-
szorzędnymi

– ustosunkowuje się

do odczytywanych
propozycji

Zakoń-

czenie

– układa przysłowia z rozsypan-

ki wyrazowej

– wyjaśnia znaczenie ułożonych

przysłów

– zapisuje wybrane przysłowia
– wyjaśnia znaczenie słowa de-

kalog, korzystając ze słownika
języka polskiego

– zapisuje treść zadania domo-

wego

– rozdaje koperty

z pociętymi przysło-
wiami

– rozdaje słowniki

– wyjaśnia treść zada-

nia domowego

koperty

z pociętymi
przysłowia–
mi (Zał.
nr 3)

słowniki

języka pol-
skiego

•

Na zakończenie lekcji uczniowie układają przysłowia
z rozsypanki wyrazowej. Ochotnicy wyjaśniają ich zna-
czenia. Trzy z nich zapisują do zeszytów. Wyjaśniają
też znaczenie słowa dekalog, korzystając ze słownika
języka polskiego.

Zadanie

domowe

Mój dekalog pięknego życia.

119

www

.wsip.com.pl

W
skazówka nr 1

Regu

ły gry:

1. Uczniowie tasuj

ą karty

Ucze

ń rozpoczynaj

ący wyci

ąga kart

ę i

umieszcza j

ą na jednym z

trzech

pól pod warunkiem,

że uzyska zgod

ę co najmniej po

łowy graczy

. Swoj

propozycj

ę odpowiednio argumentuje, aby przekona

ć uczestników gry

3. K
olejni uczniowie post

ępuj
ą tak samo.

Zamiast ci

ągni
ęcia i dok

ładania kolejnej karty gracz mo

że zaproponowa

przesuni

ęcie u

ło

żonych ju

ż kart na poszczególnych polach planszy

. W
a-

runkiem przesuni

ęcia jest uzyskanie zgody graj

ących.

Istnieje równie

ż mo
żliwo
ść

zast

ąpienia le

żą

cej ju

ż karty inn

ą. W
arunkiem

wymiany jest uzyskanie zgody graj

ących.

żeli gracz nie uzyska zgody na umieszczenie karty w

którym

ś z

pól lub

zgody na jej zamian

ę z

inn
ą kart

ą, karta wypada z

gry
, nie bierze si

ę jej

ż pod uwag

ę.

Gra ko

ńczy si

ę, kiedy uczniowie u

ło

żą

15 kart spo

śród 24 w

ten sposób,

że w ka

żdym polu znajdzie si

ę po pi

ęć

kart.

Za
łą

cznik nr 3

Jakie

życie,

taki los,

jaka piecze

ń,
taki sos.

Lepiej by

ć poczciwym

ż urodziwym.

Życie sk

łada si

z drobiazgów

Nikt nie

żyje

bez k

łopotu.

Uczciwo

ść

i praca

ludzi wzbogaca.

ęsto pod zgrzebn

ą szat
ą

złote serce bije.

ługo

żyje,

kto poczciwie

żyje.

Dosy

ć ten bogaty

kto mi

ło

ść

posiada.

Kto ma pi

ękne obyczaje,

ten si

ę szlachetnym staje.

120

Za
łą

cznik nr 1

[Plansz

ę proponujemy powi

ększy
ć do formatu A-3.]

Plansza do gry

oker kryterialny

III

– pole z kryteriami pierwszorz

ędnymi

– pole z kryteriami drugorz

ędnymi

III

– pole z kryteriami trzeciorz

ędnymi

121

Za
łą

cznik nr 2

Karty do gry [z odpowiedzi

ą na pytanie

Co to znaczy pi

ęknie

ży

ć?

]

Mie
ć

przyjació

ł.

Nie robi

nikomu

krzywdy

Czyta

du
żo

ksi
ąż

ek.

Zwiedza

świat.

Dobrze

ę uczy

ć.

ocha

zwierz

ęta.

Mie
ć

szcz

ęś

liw
ą

rodzin

ę.

Przeciw-

stawia

ć si

przemocy

i agresji.

Cieszy

ć si

zaufaniem

rodziców

Nie pod-

dawa

ć si

w trudnych

sytuacjach.

Cieszy

ć si

dobrym

zdrowiem.

patriot

ą.

122

uczciwym.

Nie

kłama
ć.

Osi
ąga

sukcesy

w szkole.

Mie
ć du
żo

pieni

ędzy
.

Pomaga

innym.

Nie

plotkowa

na temat

rówie

śników

Rozwija

swoje

zaintere-

sowania.

Czu
ć si

bezpiecznie

w domu

i szkole.

Zajmowa

wysokie

stanowiska.

Nie k

łóci
ć

ę z rodze

stwem.

Cieszy

ć si

żdym

dniem.

Nie

zazdro

ści

nikomu

sławy

i bogactwa.

123

www

.wsip.com.pl

Scenariusz nr 22. Helena Adamczewska Wielka wojna w kosmosie

Temat: Jak zakończyła się wielka wojna w kosmosie?

Tok lekcji

Czynności ucznia:

Czynności

nauczyciela:

Potrzebne

materiały

Omówienie lekcji

Wprowa-

dzenie

– czyta informację na temat

mitu

– korzysta ze słownika wyrazów

bliskoznacznych

– zapisuje wyrazy bliskoznacz-

ne do wyrazu mit

– wyjaśnia polecenie
– rozdaje słowniki

wyrazów blisko-
znacznych

słowniki

wyrazów
bliskozna-
cznych

•

Na początku lekcji uczniowie odczytują z podręcznika
(s. 111) wyjaśnienie pojęcia mit. Następnie, korzysta-
jąc ze słownika wyrazów bliskoznacznych, zapisują sy-
nonimy do wyrazu mit.

Realizacja

– czyta cicho ze zrozumieniem
– opowiada o stworzeniu świata

przez bohaterów mitu

– ilustruje fragment mitu

– prezentuje efekt swojej pracy

– zapisuje temat lekcji
– udziela odpowiedzi na pytanie

zawarte w temacie lekcji

– prowadzi pogadan-

kę na temat tekstu

– poleca wykonanie

ilustracji

– zapisuje na tablicy

tytuły ilustracji (dba
o to, aby do każde-
go punktu powstała
ilustracja)

– ocenia ilustracje,

układa je chrono-
logicznie, tworząc
wystawkę

– podaje temat lekcji

kartki

z bloku

dowolne

materiały
plastyczne

•

Uczniowie czytają tekst po cichu. Następnie opowia-
dają o tym, jak był tworzony świat przez bohaterów
mitu. Potem nauczyciel zapisuje na tablicy tytuły ilu-
stracji, jakie mają powstać do mitu, a uczniowie wy-
konują pracę plastyczną dowolną techniką. Nauczyciel
tak dzieli klasę, aby na zakończenie lekcji można było
zaprezentować cały zilustrowany mit. [Ilustracje:
1. Stworzenie świata górnego przez Dobrotliwego.
2. Zanurzenie się Groźnego w odmętach oceanu.
3. Wyskrobanie ziarenek piasku spod paznokci.
4. Uformowanie ziemi.
5. Powstanie gór.
6. Rozciągnięcie ziemi przez Złego.
7. Wojna między braćmi.
8. Podział świata – niebo, ziemia, podziemie.
9. Symbol drzewa.]
Po upływie 20 minut nauczyciel ocenia ilustracje.
Dziewięć najlepiej wykonanych układa chronologicz-
nie, tworząc wystawkę. Podaje temat lekcji.

124

Tok lekcji

Czynności ucznia:

Czynności

nauczyciela:

Potrzebne

materiały

Omówienie lekcji

Zakoń-

czenie

– wypowiada się na temat róż-

nic między baśnią a mitem

– zapisuje treść zadania domo-

wego

– prowadzi pogadan-

kę na temat różnic
między baśnią a
mitem

– podaje treść zadania

domowego

Na zakończenie uczniowie wypowiadają się na temat
różnic między baśnią a mitem.

Zadanie

domowe

Ćwiczenie 1. ze s. 111 podręcznika.

125

www

.wsip.com.pl

Scenariusz nr 23. Helena Adamczewska P’an-ku – twórca kosmosu

Temat: Jak powstaï Ăwiat wedïug mitu chiñskiego „P’an-ku – twórca kosmosu”?

Tok lekcji

CzynnoĂci ucznia:

CzynnoĂci

nauczyciela:

Potrzebne

materiaïy

Omówienie lekcji

Wprowa-

dzenie

– wypowiada siÚ na temat zwy-

czajów i tradycji zwiÈzanych

z jajkiem

– prowadzi poga-

dankÚ na temat

zwyczajów i tradycji
zwiÈzanych z jaj-

kiem

Na poczÈtku lekcji uczniowie wypowiadajÈ siÚ na te-

mat zwyczajów zwiÈzanych z jajkiem (np. dzielenie siÚ

jajkiem podczas Ăniadania wielkanocnego; pisanki, kra-

szanki, ozdoby choinkowe z wydmuszek, turlanie jajka
w czasie ĂwiÈt wielkanocnych).

Realizacja

– sïucha czytania nauczyciela

– podkreĂla niezrozumiaïe

wyrazy

– wyjaĂnia znaczenia niezrozu-

miaïych wyrazów

– korzysta ze sïownika jÚzyka

polskiego

– okreĂla tematykÚ mitu

– wyjaĂnia znaczenie sïowa

p’an-ku

– porzÈdkuje chronologicznie

etapy tworzenia Ăwiata

– prezentuje efekt swojej pracy
– zapisuje temat lekcji
– wkleja kartÚ pracy do zeszytu

– czyta tekst

– rozdaje sïowniki

jÚzyka polskiego

– prowadzi pogadan-

kÚ na temat tekstu

– rozdaje karty pracy
– sprawdza popraw-

noĂÊ zapisów

– podaje temat lekcji

sïowniki

jÚzyka pol-

skiego

Karta

pracy indy-
widualnej
(ZaïÈcznik

nr 1)

•

Nauczyciel czyta tekst gïoĂno, a uczniowie podkreĂlajÈ

niezrozumiaïe wyrazy (np. byt, chaos, karzeï). NastÚp-

nie wyjaĂniajÈ ich znaczenia, korzystajÈc ze sïownika

jÚzyka polskiego. Po okreĂleniu tematyki mitu i wyjaĂ-

nieniu na podstawie tekstu znaczenia sïowa p’an-ku

uzupeïniajÈ kartÚ pracy – porzÈdkujÈ chronologicz-

nie kolejne etapy powstawania Ăwiata. Po prezenta-

cji i ewentualnych poprawkach zapisujÈ temat lekcji

i wklejajÈ kartÚ pracy do zeszytu.

126

Tok lekcji

Czynności ucznia:

Czynności

nauczyciela:

Potrzebne

materiały

Omówienie lekcji

Zakoń-

czenie

– czyta informacje na temat

symboliki jajka

– korzysta ze słownika języka

polskiego

i frazeologicznego

– odczytuje znaczenia związków

frazeologicznych z wyrazami:
jajo, jajko

– zapisuje wybrane związki

w zeszycie

– zapisuje treść zadania domo-

wego

– poleca przeczytanie

tekstu

– rozdaje słowniki

języka polskiego
i frazeologiczne

– podaje treść zadania

domowego

słowni-

ki języka
polskiego,
frazeolo-
giczne

•

Na zakończenie lekcji uczniowie czytają z podręcznika
(s. 115) informacje na temat symboliki jajka. Korzy-
stając ze słowników, odczytują znaczenia związków
frazeologicznych z wyrazami: jajo, jajko (np. podrzucić
komuś kukułcze jajo, obchodzić się z kimś jak z jajkiem,
siedzieć jak na jajach, jajko Kolumba, nosić się jak kura
z jajkiem, kura znosząca złote jajka). Zapisują znacze-
nia wybranych związków do zeszytu.

Zadanie

domowe

Polecenie 8. ze s. 115 podręcznika.

127

www

.wsip.com.pl

Za
łą

cznik nr 1

arta pracy indywidualnej

Na podstawie przeczytanego tekstu u

łó

ż chronologicznie etapy po-

wstawania kosmosu, wpisuj

ąc w kratki kolejne cyfry od 1 do 9.

Istnienie bytu.

Śmier
ć P

’an-ku.

Przebywanie P

’an-ku w wielkim kamiennym jaju.

Wydobywanie z chaosu ziemi i otaczaj

ącego

świata.

Wybicie otworów – widoczne s

ło

ńce, ksi

ęż

yc i gwiazdy

P
owi
ększanie si

ę ziemi.

P
owstanie nieba.

Powstanie

świata (góry

, chmury

, grzmoty

, rzeki, gleba,

gwiazdy

, ro
ślinno

ść

, ska

ły,

deszcze, ludzie).

śni

ęcie „cz

łowieka chaosu”.

[Prawid

łowa numeracja wydarze

ń: 1, 8, 2, 4, 3, 6, 5, 9, 7]

128

Scenariusz nr 24. Historia Ozyrysa

Temat: Jak powstało 5 dni z 365?

Tok lekcji

Czynności ucznia:

Czynności

nauczyciela:

Potrzebne

materiały

Omówienie lekcji

Wprowa-

dzenie

– prezentuje przyniesiony

kalendarz

– odczytuje z kalendarzy wybra-

ne informacje

– wypowiada się na temat roli

kalendarzy w życiu człowieka

– opowiada o podziale roku na

miesiące, tygodnie i dni

– prezentuje dostępne

kalendarze

– prowadzi poga-

dankę na temat
kalendarzy

różne

dostępne
kalendarze

•

Uczniowie prezentują przyniesione na lekcję róż-
ne kalendarze (np. kieszonkowy, ścienny, albumowy,
elektroniczny). Wyszukują i odczytują zawarte w nich
wybrane informacje (np. święta kościelne i narodowe,
rocznice ważnych wydarzeń, imieninowi solenizanci,
znaki zodiaku, horoskopy, złote myśli, przysłowia, prze-
pisy kulinarne, porady, opisy i fotosy ciekawych miejsc
na świecie). Wypowiadają się na temat roli kalenda-
rzy oraz podziału roku na miesiące (12), tygodnie (52)
i dni (365 lub 366).

Realizacja

– czyta cicho ze zrozumieniem
– określa tematykę mitu
– wyjaśnia, skąd wzięło się

dodatkowych 5 dni w roku

– opowiada o panowaniu

Ozyrysa

– zapisuje temat lekcji
– redaguje odpowiedź na pyta-

nie zawarte w temacie

– prezentuje zapis

– prowadzi pogadan-

kę na temat tekstu

– podaje temat lekcji

– sprawdza popraw-

ność zapisów

Uczniowie czytają egipski mit o Ozyrysie, a potem
określają jego tematykę i wyjaśniają, na czym polegał
podstęp boga Tota, który doprowadził do powstania
5 dodatkowych dni w roku. Następnie opowiadają
o panowaniu Ozyrysa. Po zapisaniu tematu lekcji re-
dagują w 2–3 zdaniach odpowiedź na pytanie w nim
zawarte. Później czytają tekst na temat różnych kalen-
darzy i na tej podstawie pod kierunkiem nauczyciela
redagują na tablicy (a potem przepisują do zeszytów)
notatkę grafi czną o kalendarzach.

129

www

.wsip.com.pl

Realizacja

– czyta tekst o różnych kalen-

darzach

– redaguje na podstawie tekstu

notatkę grafi czną o kalenda-
rzach

– zapisuje notatkę do zeszytu

– rozdaje teksty

– redaguje wspólnie

z uczniami notatkę
grafi czną [patrz
Wskazówka nr 1]

Kalenda-

rze, kalenda-
rze... (Zał.
nr 1)

•

Zakoń-

czenie

– wyjaśnia znaczenia przysłów
– zapisuje wybrane przysłowia

do zeszytu

– zapisuje treść zadania domo-

wego

– odsłania zapisane

na tablicy przysło-
wia

– udziela dodatko-

wych wyjaśnień

– objaśnia treść zada-

nia domowego

Na zakończenie lekcji uczniowie wyjaśniają znaczenia
przysłów zapisanych wcześniej przez nauczyciela na
tablicy. Trzy z nich (ich zdaniem najciekawsze, najmą-
drzejsze) zapisują do zeszytów.
[Przysłowia:
1. Czas – droga rzecz.
2. Każda rzecz ma swój czas.
3. Czasy się zmieniają, z czasami i ludzie.
4. Lepiej przed czasem niż po czasie.
5. Nie marnuj czasu dla próżnego hałasu.
6. Wszystko kupisz za pieniądze, oprócz czasu.
7. Piękne czasy rodzą róże, słabe zaś przynoszą

burze.]

Zadanie

domowe

Dla wszystkich: Polecenie 5. ze s. 118 podręcznika.
Dla chętnych: Zaprojektuj i wykonaj kartki z kalendarza na przyszły tydzień. Pamiętaj o ciekawej treści i formie plastycznej.

130

W
skazówka nr 1

Czas powstania:

chodzenie s

łowa:

KALENDARZ

Jaki?

Za
łą

cznik nr 1

alendarze, kalendarze...

Nazwa kalendarz pochodzi od

łaci
ńskiego s

łowa

calendarium.

Kalendy (

łac. Calen-

dae) – s

łowo to

oznacza

ło pierwszy dzie

ń ka
żdego miesi

ąca u

staro

żytnych Rzymian.

Pierwowzory wspó

łczesnego kalendarza powsta

ły przypuszczalnie ju

ż 30
000 lat

temu. W

wykopaliskach z

tego okresu archeologowie natra

fi aj

ą cz
ęsto na elementy

ści z
wyrytymi znakami, które wed

ług niektórych uczonych stanowi

ą zestawienie

dni miesi

ąca lub podobnego, d

łu

ższego okresu.

szystkie kalendarze oparte s

ą na obserwacjach zjawisk astronomicznych – cyklu

zmian pór roku (zwi

ązanych z obiegiem Ziemi dooko

ła S
ło

ńca) i zmian faz K

sięż

yca.

Znamy ró

żne rodzaje kalendarzy

Kalendarz gregoria

ski –

uż

ywany obecnie w

ększo
ści krajów

świata. Zosta

wprowadzony w

1582 roku przez papie

ża Grzegorza XII. Lata, wed

ług tego ka-

lendarza, dziel

ą si

ę na zwyczajne – trwaj

ące 365 dni i

przest

ępne – trwaj

ące 366

dni. Rok dzieli si

ę na 12 miesi

ęcy o d

ługo
ści 30 lub 31 dni (z wyj

ątkiem lutego).

Kalendarz julia

ski –

wprowadzony w

46 r

. p.n.e. przez Juliusza Cezara. Zosta

przyj

ęty przez ko

śció
ł i

rozpowszechniony w

średniowiecznej Europie. Dzieli

ł rok

na 12 miesi

ęcy i
365 dni (co czwarty rok by

ł rokiem przest

ępnym).

Średnia d

łu-

ść

roku kalendarzowego wynosi

ła 365 dni i ¼ doby

Kalendarz chi

ski
– znany w

Chinach od II w

. p.n.e. Dzieli

ł on rok na 12 miesi

ęcy

co pewien czas dodawano miesi

ąc trzynasty

. P

ocz
ątek roku przypada

ł w
styczniu

lub w

lutym. Miesi

ące nie mia

ły swoich nazw

, oznaczano je tylko numerami i

dzie-

lono na dekady

Kalendarz muzu

łma
ń

ski –

dzieli rok na 12 miesi

ęcy po 29 lub 30 dni – razem

354 dni. T

ydzie

ń rozpoczyna si

ę w niedziel

ę, doba – od zachodu s

ło

ńca.

Kalendarz

żydowski –

dzieli

ł rok na 12 miesi

ęcy po 29 lub 30 dni. Miesi

ące dziel

ę na siedmiodniowe tygodnie, których pierwszym dniem jest niedziela. Doba

zaczyna si

ę o zachodzie s

ło

ńca.

Bibliogra

fi a:

1. Historia. Encyklopedia szkolna PWN

, red. Bart

łomiej Kaczorowski, PWN, W

arszawa 2005.

2. Erich Übelacker

, Czas
, seria:

Co i jak

, t. 28, Wydawnictwo Atlas, Wroc

ław 1997.

131

www

.wsip.com.pl

Scenariusz nr 25. Jan Parandowski Powstanie człowieka

Temat: Jakich informacji o pochodzeniu człowieka dowiadujemy się z fragmentów Mitologii

Jana Parandowskiego?

Tok lekcji

Czynności ucznia:

Czynności

nauczyciela:

Potrzebne

materiały

Omówienie lekcji

Wprowa-

dzenie

– rozwiązuje krzyżówkę
– odczytuje odpowiedzi i hasło
– poprawia błędne zapisy
– wyjaśnia pojęcia mitologia,

mit

– rozdaje karty

z krzyżówką

– udziela dodatko-

wych wyjaśnień

karta

z krzyżówką
– dla każ-
dego ucznia
(Zał. nr 1)

•

Zajęcia rozpoczynamy od krzyżówki, którą ucznio-
wie rozwiązują samodzielnie. Odpowiedzi szukają
w poznanym już tekście Jana Parandowskiego Naro-
dziny świata (strona 122). Po upływie określonego cza-
su ochotnik odczytuje odpowiedzi i hasło. Pozostali
sprawdzają swoje zapisy, ewentualnie poprawiają je,
uzupełniają. W razie potrzeby nauczyciel udziela do-
datkowych wyjaśnień. [Krzyżówka zostaje wklejona do
zeszytu po zapisaniu tematu lekcji.] Następnie dzie-
ci przypominają znaczenia poznanych już terminów
– mitologia, mit. W razie trudności można odczytać
wyjaśnienia z podręcznika (strony: 111, 125).

Realizacja

– zapisuje temat lekcji
– słucha wzorcowego czytania

– zapisuje informacje na temat

pochodzenia człowieka
w formie notatki grafi cznej

– przerysowuje schemat do

zeszytu

– czyta cicho ze zrozumieniem

– podaje temat lekcji
– czyta tekst
– rysuje schemat

notatki grafi cznej
na tablicy (patrz:
Wskazówka nr 1)

– sprawdza popraw-

ność zapisu

Nauczyciel wyjaśnia, że na zajęciach uczniowie po-
znają kolejny fragment Mitologii Jana Parandowskie-
go, tym razem opowiadający o powstaniu człowieka
i podaje temat lekcji. Następnie czyta głośno tekst. Po
wysłuchaniu uczniowie uzupełniają na tablicy schemat
notatki grafi cznej, którą prowadzący zajęcia rysuje
zgodnie z podaną wskazówką. Ostateczną wersję no-
tatki dzieci przepisują do zeszytów, po czym przystę-
pują do cichego czytania tekstu i uzupełniania trzech

132

Tok lekcji

Czynności ucznia:

Czynności

nauczyciela:

Potrzebne

materiały

Omówienie lekcji

– uzupełnia tabelę odpowied-

nim słownictwem

– prezentuje zapis tabelaryczny
– uzupełnia zapis o pominięte

informacje

– rozdaje Karty pracy

indywidualnej

– pomaga w uzupeł-

nieniu zapisu

•Karta pracy
indywidu-
alnej (Zał.
nr 2)

pierwszych rubryk tabeli zamieszczonej na Karcie pra-
cy indywidualnej słownictwem (informacjami) z tekstu.
Po upływie określonego czasu następuje prezentacja
i ewentualne dopisanie brakujących informacji. Na-
uczyciel czuwa cały czas nad poprawnością zapisów
sporządzanych na tablicy i w zeszytach.

Zakoń-

czenie

– wyjaśnia, kim był Prometeusz
– opowiada o dokonaniach Pro-

meteusza i poniesionej przez
niego karze

– odczytuje informacje o Pro-

meteuszu

– zapisuje treść zadania domo-

wego

– prowadzi rozmowę

na temat postaci
Prometeusza i jego
dokonań dla ludz-
kości

– podaje i objaśnia

treść zadania domo-
wego

Na zakończenie uczniowie opowiadają o Prometeuszu
jako stwórcy człowieka – odpowiadają na pytania za-
mieszczone przy poleceniu drugim. Odczytują też in-
formacje zawarte w rubryczce „Dla ciekawych”.

Zadanie

domowe

Uzupełnię ostatnią rubrykę tabeli informacjami dotyczącymi współczesnych czasów.

133

www

.wsip.com.pl

Za
łą

cznik nr 1

Rozwi

ąż

krzy

żówk
ę. W
szystkie odpowiedzi znajdziesz w tek

ście Jana

Parandowskiego

Narodziny

świata

– strona 122.

karm bogów greckich zapewnia-

ją

cy im nie

śmiertelno

ść

2. Szczyt – siedziba bogów

3. Grecka bogini p

łodno

ści i rolnictwa.

4. Ojciec Zeusa.

5. Mia

ł jedno oko po

środku czo

ła.

6. Wielka otch

ła

ń, pe
łna si

ły twórczej.

Żona Uranosa.

8. Jedna z sióstr Zeusa.

Jedno z dwóch pierwszych pot

ę-

żnych bóstw – Niebo.

[Odpowiedzi: 1. Ambrozja, 2. Olimp, 3. Demeter

, 4. Kronos, 5. Cyklop, 6. Chaos, 7. Gaja,

8. Hestia, 9. Uranos. Has

ło: mitologia]

W
skazówka nr 1

Schemat notatki gra

fi cznej, jaka powinna powsta

ć na tablicy:

Podania o powstaniu rodu ludzkiego

Ulepi

ł go Prometeusz

z gliny

Wyszed

ł wprost

z ziemi rodzicielki

ąd wzi

ął

łowiek?

Wyda

ły go lasy i góry

na podobie

ństwo drzew i ska

Pochodzi

od bogów

Jego pojawienie si

ę t

łumaczy

ła

śń

o czterech wiekach ludzko

ści

134

Za
łą

cznik nr 2

Karta pracy indywidualnej

Uzupełnij trzy pierwsze kolumny tabeli informacjami z tekstu.

Cztery wieki ludzkości

Wiek złoty

Wiek srebrny

Wiek brązowy

Wiek żelazny

.................................................

135

www

.wsip.com.pl

Scenariusz nr 26. Kartka z kalendarza – 25 grudnia (Jan Twardowski Mamusia)

Temat: W przededniu świąt Bożego Narodzenia. Tworzymy ranking zwyczajów bożonarodzeniowych.

Tok lekcji

Czynności ucznia:

Czynności

nauczyciela:

Potrzebne

materiały

Omówienie lekcji

Wprowa-

dzenie

– rysuje przedmiot (postać)

kojarzący się z Bożym Naro-
dzeniem

– prezentuje wykonany rysunek

– opowiada o przeżyciach, uczu-

ciach związanych z Bożym
Narodzeniem

– wywiesza rysunki –

skojarzenia

– rozdaje czyste kartki

– przypina do tablicy

wykonane rysunki

– prowadzi rozmowę

na temat przeżyć,
jakie niosą ze sobą
święta

rysunki

– skojarze-
nia z Bożym
Narodzeniem,
np. św. Miko-
łaj z workiem
na plecach,
Dzieciątko Je-
zus na sianku

białe kartki,

kredki

•

Nauczyciel wywiesza rysunki-skojarzenia związane
z Bożym Narodzeniem, rozdaje czyste kartki i za-
chęca uczniów do narysowania własnych skojarzeń
z tym świętem – przedmiotu bądź postaci. Po upły-
wie określonego czasu dzieci wyjaśniają, co przed-
stawiły na rysunkach i mocują je magnesami do tab-
licy. Zilustrowane skojarzenia są punktem wyjścia
do swobodnych wypowiedzi na temat uczuć, przeżyć
związanych z Bożym Narodzeniem.

Realizacja

– słucha wzorcowego czytania
– czyta cicho ze zrozumieniem
– opowiada o sytuacji ukazanej

w wierszu

– wymienia elementy, które są

nowością w odniesieniu do
tradycji bożonarodzeniowej

– wyjaśnia związek tytułu

z treścią wiersza

– nazywa zwyczaj bożonarodze-

niowy związany z mędrcami

– opowiada o zwyczaju kolędo-

wania

– czyta tekst wiersza

– prowadzi ukierun-

kowaną rozmowę na
temat wiersza

Nauczyciel czyta wzorcowo wiersz, a potem ucznio-
wie ponownie czytają tekst po cichu. Następnie opo-
wiadają o sytuacji ukazanej w wierszu; wymieniają
elementy, które są nowością („całkiem inaczej”)
w odniesieniu do tradycji bożonarodzeniowej; wy-
jaśniają związek tytułu z treścią wiersza. Potem w
związku z informacją o mędrcach opowiadają o zwy-
czaju kolędowania. Po zapisaniu tematu lekcji reali-
zują zadanie w grupie. Rozważają zagadnienie: Które
zwyczaje (obyczaje, tradycje) bożonarodzeniowe do-
starczają najwięcej emocji, przeżyć? Każdy indywidu-
alnie zapisuje nazwy znanych mu zwyczajów na ko-
lorowych kwadratowych karteczkach (jedna nazwa

136

Tok lekcji

Czynności ucznia:

Czynności

nauczyciela:

Potrzebne

materiały

Omówienie lekcji

– zapisuje temat lekcji

– czyta zadanie
– rozważa zagadnienie: Które

zwyczaje (obyczaje, tradycje)
bożonarodzeniowe dostarczają
najwięcej emocji, przeżyć?,
współtworząc ranking dia-
mentowy.

W tym celu:
– zapisuje znane zwyczaje
– eliminuje powtarzające się

zapisy

– wybiera dziewięć zwyczajów

spośród zapisanych

– wartościuje podane zwyczaje
– prezentuje efekt pracy grupy

– podaje temat lekcji
– dzieli klasę na grupy
– rozdaje zadanie dla

grup, potrzebne za-
łączniki i materiały

– udziela dodatko-

wych wyjaśnień

– ocenia prezentacje

zadanie dla

grup (Załącz-
nik nr 1)

„plakat

– diament”
(Załącznik
nr 2)

kolorowe

kartki papieru
(pocięte na
kwadraty
odpowiada-
jące wielkoś-
cią polom
„diamentu”),
pisaki, klej

•

na jednej kartce). Potem cała grupa analizuje wszyst-
kie zapisy, jakie pojawiły się na kartkach, odrzucając
powtarzające się. Wreszcie dzieci wybierają dziewięć
spośród zaproponowanych zwyczajów, przyklejają
na plakacie, ustalając hierarchię związaną z emocja-
mi, przeżyciami. Sprawozdawcy przedstawiają efek-
ty pracy grup, a nauczyciel ocenia prezentacje.

Zakoń-

czenie

– zapisuje dyktowane wyrazy do

zeszytu

– sprawdza poprawność zapisu

w słowniku ortografi cznym

– podaje wyrazy,

których pisownię
uczniowie mają
sprawdzić w słowni-
ku ortografi cznym

– dba o poprawność

zapisu na tablicy

– udziela dodatko-

wych wyjaśnień
dotyczących pisowni

słowniki

ortografi czne
[uczniowie
przynoszą
z domu]

•

Na zakończenie wykonujemy ćwiczenie ortografi cz-
ne, które traktujemy jako przygotowanie do popraw-
nego odrobienia zadania domowego. Nauczyciel
podaje wyrazy. Uczniowie szukają ich w słownikach
ortografi cznych, ochotnicy zapisują je na tablicy,
a wszyscy do zeszytów. [Uwaga! Możemy też wyko-
rzystać płytę CD Kartki z kalendarza i zaprezento-
wać znajdujące się tam piosenki związane z Bożym
Narodzeniem. Np. nagranie 38. i 42.] ,

137

www

.wsip.com.pl

– zapisuje treść zadania

domowego

– podaje treść zadania

domowego

[Proponowany zestaw wyrazów: święta Bożego Naro-
dzenia, Nowy Rok, Wigilia, wigilia, bożonarodzeniowy,
bombka, choinka, żłóbek, kolęda, pasterka, pasterz,
obrus, życzenia, Betlejem, Jezus, dzieciątko, święty
Mikołaj, Trzech Króli, śnieżny, Kacper, Melchior, Bal-
tazar, Maryja, Józef, wieczerza wigilijna, kościół, pre-
zenty, kadzidło.]

Zadanie

domowe

Zredaguj oryginalny tekst życzeń świątecznych, które mógłbyś wysłać najserdeczniejszemu przyjacielowi. Tekst zapisz na samo-
dzielnie wykonanej kartce, którą poprawnie zaadresuj. Imię, nazwisko i adres przyjaciela mogą być zmyślone.

138

Za
łą

cznik nr 1

Zadanie

(czas na realizacj

ę 20 minut)

Rozwa

żcie zagadnienie:

Które zwyczaje (obyczaje, tradycje) bo

żonarodzeniowe dostarcza-

ją

najwi

ęcej emocji, prze

ży

ć?

•

W tym celu najpierw

niech ka

żdy z

was zapisze na oddzielnych kolo-

rowych kartkach pi

ęć

znanych mu zwyczajów bo

żonarodzeniowych.

•

Potem przedstawcie je sobie wzajemnie, przeanalizujcie wszystkie,

odrzu

ćcie powtarzaj

ące si
ę.

•

Nast

ępnie wybierzcie dziewi

ęć

najlepszych i

przyklejcie na plakacie,

pami

ętaj

ąc,

że numery pól odpowiadaj

ą randze (wa

żno

ści) zwyczaju.

• Sprawozdawca musi uzasadni

ć wasze wybory

Za
łą

cznik nr 2

[Plakat proponujemy powi

ększy
ć na ksero do formatu A-3.]

Ranking diamentowy

139

www

.wsip.com.pl

Scenariusz nr 27. Sat-Okh Powstanie człowieka

Temat: Dlaczego Wielki Duch postanowił stworzyć człowieka?

Tok lekcji

Czynności ucznia:

Czynności

nauczyciela:

Potrzebne

materiały

Omówienie lekcji

Wprowa-

dzenie

– czyta cicho ze zrozumieniem
– zaznacza właściwe odpowiedzi

– odczytuje rozwiązania

– rozdaje pytania do

sprawdzianu i karty
odpowiedzi

– zbiera karty odpo-

wiedzi

– sprawdza popraw-

ność podawanych
odpowiedzi

pytania

do tekstu
(Załącznik
nr 1)

karta od-

powiedzi
(Załącznik
nr 2)

•

Zajęcia rozpoczynamy od sprawdzianu ze znajomości
treści legendy. Praca z tekstem doskonali umiejętność
cichego czytania ze zrozumieniem. Dzieci miały prze-
czytać tekst w domu, dlatego na zadanie przeznaczamy
15 minut. Po zebraniu kart odpowiedzi kolejni chętni
uczniowie podają poprawne odpowiedzi.

Realizacja

– czyta zadanie
– bierze udział w przygotowaniu

scenki na podstawie fragmen-
tu poznanego tekstu

– wchodzi w rolę bohatera,

biorąc udział w przygotowanej
scence

– zapisuje temat lekcji
– odpowiada na pytanie zawarte

w temacie lekcji

– rysuje w zeszycie tabelę
– uzupełnia tabelę słownictwem

z tekstu

– dzieli uczniów na

grupy, rozdaje
zadanie dla grup

– udziela dodatko-

wych wyjaśnień

– ocenia zaprezento-

wane scenki

– podaje temat lekcji

zadanie

dla grup
(Załącznik
nr 3)

•

Uczniowie przygotowują na podstawie tekstu krótką
scenkę zgodnie z podaną instrukcją. Po prezentacjach
zapisują temat lekcji, a następnie odpowiadają na py-
tanie w nim zawarte. Potem przerysowują do zeszy-
tów tabelkę zamieszczoną przy poleceniu 2. na s. 145
podręcznika i uzupełniają ją słownictwem z tekstu.
Po prezentacji i ewentualnych poprawkach ochotni-
cy opowiadają, korzystając z zapisu tabelarycznego,
o stworzeniu poszczególnych ludzi przez Wielkiego
Ducha. Nauczyciel może ocenić wypowiedzi uczniów.

140

Tok lekcji

Czynności ucznia:

Czynności

nauczyciela:

Potrzebne

materiały

Omówienie lekcji

– prezentuje zapis tabelaryczny
– opowiada o stworzeniu po-

szczególnych ludzi, wykorzy-
stując sporządzony zapis

– sprawdza komplet-

ność zapisów

– ocenia uczniów

Zakoń-

czenie

– porównuje poznane opowieści

o powstaniu człowieka

– wybiera najciekawszą, uzasad-

niając wybór

– zapisuje treść zadania domo-

wego

– nawiązuje do

poznanych opo-
wieści o powstaniu
człowieka

– podaje treść zadania

domowego

Prowadzący zajęcia nawiązuje do wszystkich pozna-
nych do tej pory opowieści o powstaniu człowieka.
Uczniowie przypominają je sobie, następnie wybie-
rają najciekawszą, uzasadniając wybór.

Zadanie

domowe

Nauczę się opowiadać treść poznanej legendy indiańskiej.

Załącznik nr 3

Zadanie

(czas na realizację 15 minut)

• Na podstawie fragmentu poznanego tekstu przygotujcie krótką scen-

kę prezentującą zachowanie zwierząt w czasie ich obserwacji przez

Wielkiego Ducha.

• Weźcie pod uwagę tekst ze strony 140; od słów: Nie tylko oczy Wiel-

kiego Ducha... do słów: Westchnął głęboko Wielki Duch.

• W czasie odgrywania scenek możecie dosłownie przytaczać wypo-

wiedzi zwierząt.

141

Za
łą

cznik nr 1

PYT

ANIA

1.
Wielki Duch stwor

ł jako pier

wszego

łowieka

. bia

łego.

czarnego.

czer
wonego.

żó

łtego.

2. P

uma

zechwala

ła si
ę

. swoj
ą niezwyk

łą

tym,

że na jej widok wszyscy uciekaj

ą.

swoj
ą drapie

żno

ści

ą i zwinno

ści

ą.

tym,

że ma niezwykle pot

ęż

ne pazur

3.
Na ostateczny kolor skór

y drugiego

ulepionego cz

łowieka du

ży wp
ływ mia

ło

liś

ciaste dr

zewo

żywiczne.

świerkowe dr

zewo

żywiczne.

dę

bowe dr

zewo

żywiczne.

sosnowe

zewo

żywiczne.

4.
W czarnym cz

łowieku nie podoba

ł si

Wielkiemu Duchowi

zł

y charakter

słaby duch.

podwójny

język w

ęż

kolor

skór
y.

5.
Gichy Manitou ulepi

ł pier
wszego

łowieka z

. wapna.

piasku.

błota.

gliny
.

6.
Pier

wszy cz

łowiek odznacza

ł si

ę z

łym

charakterem z powodu

. zbyt
ma

łej ilo
ści opa

łu.

B.
zbyt krótkiego czasu wypalania.

C.
jadu i skór

y gr
zechotnika.

złej jako

ści gliny

7.
Fajka, któr

ą pali
ł Wielki Duch by

ła

ulepiona z

. czarnej

gliny
.

czer
wonej

gliny
.

żó

łtej gliny

ązowej gliny

8. Dumny

ło

ś –

ładca b

łot ukr

ywa
ł si

niedaleko jezior i bagien.

śród traw

niedaleko

lasów

śród wonnych stepów

9.
Z fajki Wielkiego Ducha unosi

ł si

ę dym

–

pukiel.

pukler

pukwana.

pukawka.

10.
Jakie drewno znalaz

ło si
ę w piecu

podczas wypalania tr

zeciego

łowieka?

Dą

b, modr

zew
, sosna.

zoza,

dą

b, modr

zew
.

C.
Br

zoza, sosna, modr

zew
.

D.
Modr

zew
, br
zoza, akacja.

11.
Wielki Duch po stwor

zeniu tr

zeciego

łowieka rozp

łyn

ął

ę w

dymie.

we
mgle.

wodzie.

par
ze.

12.
Wielki Duch obser

wowa

ł ca

ły

świat z

błę

kitnego ob

łoku.

wysokiego

zewa.

konaru

klonu.

wysokiej

ska
ły.

13. India

ński namiot w kszta

łcie sto

żka to

tinta.

tips.

tiul.

tipi.

14. Gichy

Manitou

zbiera

ł opa
ł pr

zez

czter

y noce i tr

zy dni.

B.
czter

y dni i czter

y noce.

czterna

ście nocy i dwa dni.

czterdzie

ści dni i tr

zy noce.

15.
Rozgniewany Manitou r

zuci
ł bia
łego

łowieka za

ałą

łodk
ą wod
ę.

wielk

ą s

łodk
ą wod
ę.

wielk

ą s

łon

ą wod
ę.

łą

łon

ą wod
ę.

16.
Ga

łę

zie d

ębu w
ło

żone do pieca

podczas wypalania tr

zeciego

łowieka mia

ły

ć si

łę

i moc jego cia

łu.

powi

ąza

ć mocno jego mi

ęś

nie.

uczyni

ć jego stopy lekkimi.

D.
ustr
zec go pr

zed zimnem.

[Odpowiedzi: 1A

, 2C, 3D, 4B, 5D, 6C, 7B, 8A

, 9C, 10B, 11A

, 12D, 13D, 14B, 15C, 16A

[Propozycja przeliczenia punktów na oceny: 15–16

→

5; 13–14

→

4; 11–12

→

3; 8–10

→

2.]

Za
łą

cznik nr 2

................................................., klasa V

.......

imi
ę i nazwisko

Instrukcja

1. P
racuj

ąc z
tekstem legendy india

ńskiej

Powstanie cz

łowieka

, wska

ż poprawne

odpowiedzi.

2. W

śród podawanych odpowiedzi poprawna jest

zawsze tylko jedna

. W
ybierz j

z rozwag

ą i zaznacz na

karcie odpowiedzi

, np. gdy wybra

łe

ś „A
”:

Staraj si

ę nie pope

łnia
ć b

łę

dów przy zaznaczaniu odpowiedzi, ale je

śli si
ę pomy-

lisz, b

łę

dne zaznaczenie otocz kó

łkiem i zaznacz inn

ą odpowied

ź.

KART
A ODPOWIEDZI

Nr zad.

Odpowiedzi

Nr zad.

Odpowiedzi

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

Liczba poprawnych odpowiedzi: ....... / 16

Ocena:

podpis nauczyciela

podpis rodzica

143

www

.wsip.com.pl

Scenariusz nr 28. Stanisław Srokowski Koń trojański

Temat: Skąd wziął się w języku polskim związek frazeologiczny koń trojański?

Tok lekcji

Czynności ucznia:

Czynności

nauczyciela:

Potrzebne

materiały

Omówienie lekcji

Wprowa-

dzenie

– rozwiązuje rebusy
– prezentuje rozwiązania
– wyjaśnia pojęcie frazeologizm
– klasyfi kuje rozwiązania jako

związki frazeologiczne

– wyjaśnia znaczenia związków

frazeologicznych

– korzysta ze słownika frazeolo-

gicznego języka polskiego

– zapisuje wyjaśnienia w ze-

szycie

– określa wspólny element

znaczeniowy dla wszystkich
związków

– rozdaje karty z rebu-

sami

– udziela dodatkowych

wyjaśnień

– rozdaje słowniki

– czuwa nad poprawnoś-

cią zapisów, udziela
dodatkowych wyjaśnień

•karty z re-
busami –
dla każdego
ucznia (Zał.
nr 1)

•słowniki
frazeolo-
giczne języ-
ka polskiego

Uczniowie rozwiązują rebusy. Ten, który upora się
z zadaniem najszybciej, prezentuje rozwiązania.
Pozostali sprawdzają swoje zapisy i ewentualnie
je uzupełniają, poprawiają. Następnie dzieci przy-
pominają znaczenie pojęcia frazeologizm (związek
frazeologiczny), a w razie problemów odczytują
wyjaśnienie zamieszczone w podręczniku na stro-
nie 170. Otrzymane rozwiązania rebusów klasyfi -
kują jako związki frazeologiczne i wyjaśniają ich
znaczenia, korzystając ze słowników. Sporządzają
notatkę w zeszytach. Nauczyciel udziela dodatko-
wych wyjaśnień. Na zakończenie tego etapu zajęć
uczniowie wskazują wspólny element dla wszyst-
kich wyjaśnionych związków – wyraz koń.

Realizacja

– zapisuje temat lekcji
– czyta cicho ze zrozumieniem
– podaje przyczyny wybuchu

wojny trojańskiej

– określa czas i miejsce wyda-

rzeń

– opowiada o podstępie Odyse-

usza i jego skutkach dla Troi

– przyporządkowuje frazeologi-

zmowi koń trojański odpowied-
nie znaczenie

– podaje temat lekcji

– prowadzi ukierunkowa-

ną pogadankę na temat
przeczytanego tekstu

– odwołuje się do polece-

nia 2. spod tekstu

Po zapisaniu tematu lekcji uczniowie czytają po
cichu tekst, a następnie podają przyczyny wybu-
chu wojny trojańskiej, określają czas i miejsce wy-
darzeń [mogą skorzystać z informacji zawartych
w rubryczce „Dla ciekawych”] oraz opowiadają
o podstępie Odyseusza, a także jego skutkach dla
Troi. Następnie dzieci wybierają spośród znaczeń
podanych przy poleceniu 2. to, które jest wyjaś-
nieniem frazeologizmu koń trojański. Na zakoń-
czenie tego etapu zajęć uczniowie redagują (w
parach, na brudno) 3–4 zdania notatki będącej
odpowiedzią na pytanie zawarte w temacie lekcji.

144

Tok lekcji

Czynności ucznia:

Czynności

nauczyciela:

Potrzebne

materiały

Omówienie lekcji

– redaguje notatkę będącą od-

powiedzią na pytanie zawarte
w temacie lekcji

– prezentuje efekt pracy
– zapisuje notatkę do zeszytu

– poleca zredagowanie

notatki w parach

– dyktuje notatkę do

zeszytów

Nauczyciel wybiera najlepszy (najpoprawniejszy)
zapis i dyktuje go do zeszytów.

Zakoń-

czenie

– wyjaśnia znaczenie słowa

pantomima

– czyta zadanie
– wchodzi w rolę bohatera,

biorąc udział w scence panto-
mimicznej

– zapisuje numery poleceń do

wykonania w domu

– nawiązuje do pojęcia

pantomima, udziela
dodatkowych wyjaśnień

– dzieli uczniów na grupy

(maksymalnie 3), rozda-
je zadanie dla grup

– ocenia występy uczniów
– podaje numery poleceń

do wykonania w domu

•zadanie
dla grup
(Zał. nr 2)

Na zakończenie uczniowie wyjaśniają znaczenie
słowa pantomima i przygotowują w grupach krót-
ką scenkę pantomimiczną zgodnie z podaną in-
strukcją. Po upływie określonego czasu następują
poszczególne prezentacje, które nauczyciel oce-
nia, np. przez wskazanie najlepiej zagranej scenki
i jej krótkie omówienie.

Zadanie

domowe

Polecenia z podręcznika: 4., 5. i 6. ze s. 170. podręcznika.

Załącznik nr 2

Zadanie

(czas na realizację 10 minut)

1. Przygotujcie krótką scenkę pantomimiczną pt. Wieszczka Kasandra po-

wstrzymuje Trojańczyków przed wprowadzeniem drewnianego konia

do miasta.

2. Ustalcie, kto będzie kim. Opracujcie przebieg przedstawienia (prze-

ćwiczcie gesty, mimikę, ruch).

Uwaga! Wszyscy musicie wziąć udział w scence.

145

www

.wsip.com.pl

Za
łą

cznik nr 1

Rozwi

ąż

rebusy:

cz
=

ć ek

e =

ę rp

i = e na

............................................................... – .............................................................

..................................

+ ny

s +

p = r ka

ść

=
ń

ka = y

sł = k

.......................................................................... ....................................

...................................

.......................................................................... ....................................

...................................

+ na z

n = m yce

o =

ś no

n = ni wka

ta =

ść

.............................................................. – ..............................................................

...................................

[I rebus; wyrazy: znaczek, sierp, kajak,

łysina, konie; rozwi

ązanie:

zna
ć si

ę jak
łyse konie

– „zna

ć si

ę bardzo dobrze”.

II rebus; wyrazy: czapka, ko

ść

; rozwi

ązanie:

czarny ko

ń – „kto

ś, kto oka

że si
ę niespodziewa-

nym zwyci

ęzc

ą czego

ś lub w decyduj

ący sposób wp

łynie na bieg jakich

ś wydarze

ń”.

III rebus; wyrazy: tarka, s

ło

ń; rozwi

ązanie:

stary ko

ń – „o dorastaj

ącym ch

łopcu lub o m

ęż

czy
źnie”.

IV rebus; wyrazy: no

życe, kimono, konewka, krata; rozwi

ązanie:

mo
żna z kim

ś konie kra

ść

– „kto

ś jest dobrym, wiernym koleg

ą, towarzyszem, do którego mo

żna mie

ć zaufanie”.]

146

Scenariusz nr 29. Jan Parandowski Przygody Odyseusza

Temat: Przedstawiamy przygody Odyseusza w formie komiksu.

Tok lekcji

Czynności ucznia:

Czynności

nauczyciela:

Potrzebne

materiały

Omówienie lekcji

Wprowa-

dzenie

– wymienia występujących

bohaterów

– wskazuje głównego bohatera
– określa czas i miejsce wyda-

rzeń

– redaguje plan wydarzeń
– zapisuje plan do zeszytu
– opowiada o przygodach

bohatera

– prowadzi pogadan-

kę na temat tekstu

– pomaga w redakcji

planu

– ocenia wypowiedź

ucznia

Uczniowie mieli przeczytać tekst w domu. Zajęcia
rozpoczynają się od pogadanki na jego temat. Dzieci
wymieniają występujące postacie, wyodrębniając głów-
nego bohatera; określają czas i miejsce wydarzeń. Na-
stępnie redagują w parach na brudno plan wydarzeń.
Po upływie określonego czasu najpoprawniej zreda-
gowane punkty planu zostają zapisane w zeszytach.
Na ich podstawie chętny uczeń opowiada o przygodach
Odyseusza. Nauczyciel może ocenić jego wypowiedź.

Realizacja

– zapisuje temat lekcji
– odczytuje wskazówki dla auto-

ra komiksu

– wyjaśnia pojęcia: wyraz dźwię-

konaśladowczy, wykrzyknik

– czyta zadanie
– tworzy komiks:

– dorysowuje brakujące

obrazki

– zapisuje w dymkach wypo-

wiedzi bohaterów

– prezentuje wynik pracy grupy

– podaje temat lekcji
– prowadzi rozmowę

na temat wskazówek
dla autora komiksu

– dzieli uczniów na

grupy, rozdaje
zadanie dla grup,
potrzebne materiały

– udziela dodatko-

wych wyjaśnień

– ocenia wykonane

komiksy

•zadanie
dla grup
(Załącznik
nr 1)
•materiał
ilustracyjny
(Zał. nr 2)

Po zapisaniu tematu lekcji uczniowie odczytują ze
strony 158 10 wskazówek dla autora komiksu, a na-
stępnie przypominają znaczenia pojęć: wyraz dźwięko-
naśladowczy, wykrzyknik. Później przystępują do rea-
lizacji zadania w grupach: tworzą komiks. Nauczyciel
koordynuje pracę zespołów, udziela dodatkowych wy-
jaśnień Po upływie określonego czasu sprawozdawcy
prezentują efekty pracy poszczególnych grup. Nauczy-
ciel ocenia wykonane komiksy.

147

www

.wsip.com.pl

•szary pa-
pier, klej,
nożyczki

Zakoń-

czenie

– słucha nagrania
– opowiada o najciekawszej

przygodzie bohatera

– zapisuje treść zadania domo-

wego

– włącza płytę

z nagraniem

– podaje treść zadania

domowego

•odtwarzacz
CD, płyta
z nagraniem
fragmentu
Odysei

Na zakończenie uczniowie słuchają fragmentów Ody-
sei zamieszczonych na płycie CD. Po wysłuchaniu
ochotnicy opowiadają o przygodzie, która zrobiła na
nich największe wrażenie, mając na uwadze tekst oraz
nagranie.

Zadanie

domowe

Nauczę się opowiadać o przygodach Odyseusza na podstawie zapisanego w zeszycie planu wydarzeń.

Załącznik nr 1

Zadanie

(czas na realizację 25 minut)

Przedstawcie w formie komiksu opowieść o przygodach Odyseusza.

W tym celu:

• Uporządkujcie zgodnie z tekstem gotowy materiał ilustracyjny.

• Narysujcie brakujące obrazki (przynajmniej sześć).

• Następnie zapiszcie w dymkach wypowiedzi bohaterów lub ich myśli. (Może-

cie wykorzystać wypowiedzi z tekstu lub wymyślić inne.)

Uwaga! Przy każdym obrazku musi się znajdować przynajmniej jeden „dymek”.

• W trakcie pracy wykorzystajcie też pewne podpowiedzi zawarte we Wskazów-

kach dla autora komiksu.

148

Za
łą

cznik nr 2

[Uwaga: proponujemy powi

ększy
ć obrazki podczas kserowania.]

149

www

.wsip.com.pl

150

Scenariusz nr 30. Kazimierz Wielki król Polski funduje w Krakowie Studium Powszechne,

Jak rządził Kazimierz królestwem i narodem?

Temat: „Zastał Polskę drewnianą, a zostawił murowaną”, czyli o dokonaniach Kazimierza Wielkiego.

Tok lekcji

Czynności ucznia:

Czynności

nauczyciela:

Potrzebne

materiały

Omówienie lekcji

Wprowa-

dzenie

– ogląda portret króla
– prezentuje informacje na

temat dokonań Kazimierza
Wielkiego

– prezentuje portret

Kazimierza Wiel-
kiego

– podaje daty pano-

wania króla Kazi-
mierza Wielkiego

– udziela dodatko-

wych wyjaśnień

– podaje przykładowe

zapisy ze statutów
Kazimierza Wielkie-
go [patrz: Wskazów-
ka nr 1]

– ocenia uczniów

•dostępny
portret
króla
Kazimierza
Wielkiego
(np. Jan
Matejko
Poczet kró-
lów i książąt
polskich)

Dwaj chętni uczniowie mieli zebrać w domu informa-
cje na temat działalności Kazimierza Wielkiego: jeden
na temat dokonań króla w zakresie polityki zewnętrz-
nej, a drugi – reform wewnętrznych. Zajęcia rozpo-
czynają się od krótkiej prezentacji przygotowanych
informacji. Przedtem nauczyciel pokazuje portret kró-
la i zapisuje na tablicy daty jego panowania, a potem
w miarę potrzeby udziela dodatkowych wyjaśnień oraz
podaje jako ciekawostkę trzy przykładowe zapisy ze
statutów Kazimierza Wielkiego.

Realizacja

– zapisuje temat lekcji
– słucha czytania nauczyciela
– czyta cicho ze zrozumieniem
– opowiada o działalności Kazi-

mierza Wielkiego

– wyjaśnia powiedzenie o królu,

cytując fragmenty tekstu

– podaje temat lekcji
– czyta teksty

– prowadzi ukierun-

kowaną pogadankę
na temat tekstów

– dzieli uczniów na

grupy

Nauczyciel po podyktowaniu tematu lekcji czyta głoś-
no teksty, a następnie robią to po cichu uczniowie. Po
przeczytaniu dzieci opowiadają o działalności króla,
o której jest mowa w tekstach i wyjaśniają powiedzenie
zawarte w temacie lekcji, cytując odpowiednie frag-
menty z drugiego tekstu. Potem nauczyciel dzieli ucz-
niów na grupy, wyjaśnia reguły gry w Pokera kryterial-
nego i rozdaje plansze oraz karty. Na grę przeznaczamy

151

www

.wsip.com.pl

– gra w Pokera kryterialnego,

dokonując podziału dokonań,
osiągnięć króla na pierwszo-,
drugo- i trzeciorzędne

– odczytuje kryteria, które gru-

pa uznała za pierwszorzędne

– zapisuje kryteria pierwszo-

rzędne do zeszytu

– wyjaśnia reguły gry

[Wskazówka nr 2]

– rozdaje plansze

i karty do gry

– ustosunkowuje się

do odczytywanych
propozycji

•plansza
do gry Poker
kryterialny
(Załącznik
nr 1 ze
s. 120 Prze-
wodnika)
•karty do
gry [z wypi-
sanymi
dokonania-
mi króla]
(Załącznik
nr 2)

15 minut. Po upływie określonego czasu przedstawi-
ciele grup odczytują dokonania króla z kart, które
znalazły się w polu z kryteriami pierwszorzędnymi.
Nauczyciel w razie potrzeby koryguje poprawność
pewnych propozycji, a uczniowie zapisują do zeszytów
najważniejsze, ich zdaniem, dokonania Kazimierza
Wielkiego.

Zakoń-

czenie

– wyjaśnia, dlaczego potomni

nadali królowi przydomek
„Wielki”

– opowiada o tym, jak współ-

cześni Polacy czczą pamięć
o ostatnim władcy z rodu
Piastów

– zapisuje treść zadania domo-

wego

– prowadzi rozmowę

na temat przydom-
ku króla i form
czczenia pamięci
o nim

– podaje i objaśnia

treść zadania domo-
wego

Na zakończenie dzieci wyjaśniają, dlaczego potomni
nadali królowi przydomek „Wielki”, a także opowia-
dają na podstawie zdjęć zamieszczonych w podręczni-
ku o tym, jak współcześni Polacy czczą pamięć o ostat-
nim władcy z rodu Piastów.

Zadanie

domowe

Wzorując się na osiach czasu zamieszczonych w podręczniku, wykonam (na przyszły tydzień) oś dotyczącą panowania Kazimie-
rza Wielkiego i jego epoki. [Polecenie 6. ze s. 185.]

Za
łą

cznik nr 2

[Uwaga: proponujemy powi

ększy
ć karty podczas kserowania]

Karty do gry [z wypisanymi dokonaniami króla]

Podpisanie

traktatów

pokojowych
z sąsiadami,

przymierze

z państwem

węgierskim

Założenie 100

nowych miast

Wybudowanie

53 zamków

i 27 muro-

wanych

fortyfi kacji

miejskich

Założenie

w Krakowie

pierwszego

w Polsce

uniwersytetu

Ustawa

o wydawaniu

panny za mąż

Uporządko-

wanie spraw

skarbca

państwowego

[wszyscy mieli płacić

podatki, zyski z żup

solnych w Wieliczce

i Bochni]

Zwolnienie

z ceł i opłat

uczniów

Akademii

Krakowskiej

Statut

o wyrębie

drzewa

w cudzym

lesie

Reforma

organizacyjna

w wojsku

[większa dbałość

o dyscyplinę]

Nadanie

przywilejów

handlowych

Krakowowi

Reorganizacja

sądownictwa

[zaczęły działać sądy

dla szlachty: ziemski

i grodzki]

Statut
o grze

w kości

Zapewnienie

chłopom

opieki przed

samowolą

panów

Wzmocnienie

centralnych

urzędów

państwowych

[marszałek,

podkanclerzy,

podskarbi]

Przeprowa-

dzenie

reformy

monetarnej

[Kazimierz Wielki

jako pierwszy władca

polski bił monetę

groszową]

153

www

.wsip.com.pl

W
skazówka nr 1

Materia

ły o statutach Kazimierza Wielkiego

Statuty K

azimierza Wielkiego:

81. O grze w ko

ści.

Zgubny na

łóg gry w

ści ukróci

ć chcemy

. Bowiem przez ko

ści nieraz, za d

łu-

gi swoich synów

, niewinni ojcowie trac

ą ca
łe mienie. Ustanawiamy wi

ęc, aby

gdy syn b

ęd

ąc pod w

ładz
ą ojca, w

ści gra i

jak
ąś

cz
ęść
pieni

ędzy albo in-

nego maj

ątku przegra, ojciec dopóki

żyje,
żadnej szkody z

tego tytu

łu nie ma

cierpie

ć, ani p

łaci
ć. P

odobnie, gdyby

Żyd takiemu synowi po

życzy
ł pieni

ądze,

za to te

ż ojciec nie powinien cierpie

ć, ani za syna p

łaci
ć. I tak

że gdyby syn nie-

wydzielony z

maj
ątku zawar

ł umowy o

rzecz lub dziedzin

ę, póki ojciec

żyje,

ani ojciec ani matka nie s

ą zobowi

ązani umowy takiej dotrzyma

ć.

86. O wyr

ąbaniu drzewa w cudzym lesie.

Niektórzy w

swej

śmia
ło

ści wjechawszy w

cudzy las albo gaj, jakiego

ś zie-

mianina, bez jego woli, drzewo wyr

ąbawszy z lasu wywioz

ą. Przeto uchwa-

lamy

, gdyby kto z

cudzego lasu d

ąb wyr

ąbawszy wywiezie, który nadawa

łby

ę na osie do wozu, albo gdyby wywióz

ł wóz zwyczajnego drewna wtedy

temu, czyje s

ą drzewa, ma zap

łaci
ć kar
ę […].

105. O wydaniu panny za m

ąż

. Ustawa.

Postanawiamy tak

że, aby gdy panna za m

ąż

ędzie wydawana, je

śli posag

w pieni

ądzach gotowych otrzyma, wystarczy je

śli w
gronie przyjació

ł si

ę to

dokona. Je

śli jednak dobra ziemskie dziedziczne ma dosta

ć, tylko w

obliczu

króla mo

że by
ć to uczynione.

W
skazówka nr 2

Regu

ły gry:

1. Uczniowie tasuj

ą karty

Ucze

ń rozpoczynaj

ący wyci

ąga kart

ę i

umieszcza j

ą na jednym z

trzech

pól pod warunkiem,

że uzyska zgod

ę co najmniej po

łowy graczy

. Swoj

propozycj

ę odpowiednio argumentuje, aby przekona

ć uczestników gry

3. K
olejni uczniowie post

ępuj
ą tak samo.

Zamiast ci

ągni
ęcia i dok

ładania kolejnej karty gracz mo

że zaproponowa

przesuni

ęcie u

ło

żonych ju

ż kart na poszczególnych polach planszy

. W
a-

runkiem przesuni

ęcia jest uzyskanie zgody graj

ących.

Istnieje równie

ż mo
żliwo
ść

zast

ąpienia le

żą

cej ju

ż karty inn

ą. W
arunkiem

wymiany jest uzyskanie zgody graj

ących.

żeli gracz nie uzyska zgody na umieszczenie karty w

którym

ś z

pól lub

zgody na jej zamian

ę z

inn
ą kart

ą, karta wypada z

gry
, nie bierze si

ę jej

ż pod uwag

ę.

Gra ko

ńczy si

ę, kiedy uczniowie u

ło

żą

12 kart spo

śród 15 w

ten sposób,

że w ka

żdym polu znajd

ą si

ę po cztery karty

154

Scenariusz nr 31. Cecylia Niewiadomska Kazimierz Wielki kumem

Temat: Wykonujemy plakat do klasowej inscenizacji utworu Kazimierz Wielki kumem.

Tok lekcji

Czynności ucznia:

Czynności

nauczyciela:

Potrzebne

materiały

Omówienie lekcji

Wprowa-

dzenie

– odczytuje scenariusz
– informuje o obsadzie ról
– przedstawia projekty rekwizy-

tów, dekoracji, kostiumów

– sprawdza stopień

realizacji przygoto-
wań do inscenizacji
utworu

– udziela dodatko-

wych wskazówek

Na poprzedniej lekcji uczniowie poznali tekst Kazi-
mierz Wielki kumem oraz zaczęli pracę w grupach nad
przygotowaniem prezentacji scenicznej na podstawie
utworu. Zajęcia rozpoczynamy od sprawozdań ze
stopnia realizacji zadania. Przedstawiciele poszczegól-
nych grup odczytują scenariusze, prezentują obsadę
ról oraz podają informacje na temat rekwizytów, de-
koracji i strojów (kto, za co odpowiada). Nauczyciel
udziela ewentualnie dodatkowych wskazówek, podpo-
wiedzi.

Realizacja

– zapisuje temat lekcji
– ogląda plakaty teatralne
– czyta zadanie
– projektuje, a następnie wyko-

nuje plakat do przedstawienia

– redaguje tekst zaproszenia
– wykonuje blankiet zaprosze-

nia

– podaje temat lekcji
– prezentuje plakaty
– rozdaje zadanie dla

grup

– udziela dodatko-

wych wyjaśnień

plakaty

teatralne

zadanie

dla grup
(Zał. nr 1)

duże

arkusze
brystolu,
kredki,
farby itp.

•

Nauczyciel po podaniu tematu lekcji prezentuje przy-
kładowe plakaty teatralne (jeżeli nie dysponuje ory-
ginalnymi, mogą to być dostępne zdjęcia plakatów),
następnie dzieli klasę na grupy i rozdaje instrukcje.
Uczniowie realizują zadanie: projektują i wykonują
plakaty do przedstawienia oraz redagują tekst za-
proszenia, który umieszczają na przygotowanym
blankiecie. Prowadzący zajęcia udziela dodatkowych
wyjaśnień. [Uwaga: uczniowie muszą być wcześniej
poinformowani o przyniesieniu potrzebnych materia-
łów.]

155

www

.wsip.com.pl

Zakoń-

czenie

– prezentuje efekt pracy grupy

– zapisuje treść zadania domo-

wego

– ocenia plakaty

i zaproszenia

– podaje treść zadania

domowego

wykonane

plakaty i za-
proszenia

•

Na zakończenie przedstawiciele grup prezentują wy-
konane plakaty i zaproszenia. Nauczyciel je ocenia.
Plakaty i zaproszenia powinny zostać wywieszone na
klasowej gazetce. [Uwaga: na ostateczne przygotowa-
nie inscenizacji dajemy dzieciom tydzień.]

Zadanie

domowe

Na przyszły tydzień: W zależności od zadania, jakie zostało przydzielone uczniowi w grupie:

Nauczę się roli na pamięć.
Przygotuję rekwizyty, dekoracje, stroje dla aktorów.
Nagram efekty dźwiękowe.

Na jutro: ćwiczenia 49–52 z Zeszytu ćwiczeń.

•
•
•

Załącznik nr 1

Zadanie

(czas na realizację 30 minut, podzielcie się realizacją zadania)

CZĘŚĆ PIERWSZA

• Zredagujcie tekst zaproszenia na klasową inscenizację według poleceń

47–48 z Zeszytu ćwiczeń.

• Przygotujcie z brystolu blankiet zaproszenia, ozdóbcie go, a następnie

umieśćcie na nim zredagowany tekst. Ozdoby powinny nawiązywać do

treści poznanego utworu. Zadbajcie o estetykę pracy.

CZĘŚĆ DRUGA

• Zaprojektujcie i wykonajcie plakat teatralny do waszego przedstawienia.

• Zaproponujcie oryginalne rozwiązanie.

• Zastosujcie ciekawą technikę realizacji.

• Zadbajcie o estetykę wykonania.

156

Scenariusz nr 32. Julian Ursyn Niemcewicz Zawisza Czarny

Temat: O najsłynniejszym rycerzu średniowiecza – Zawiszy Czarnym z Garbowa.

Tok lekcji

Czynności ucznia:

Czynności

nauczyciela:

Potrzebne

materiały

Omówienie lekcji

Wprowa-

dzenie

– czyta zadanie
– dzieli tekst na wyrazy, stosując

właściwą ortografi ę i inter-
punkcję

– prezentuje wynik pracy grupy

– ogląda materiał ilustracyjny
– określa wiek, w którym żył

i działał Zawisza Czarny

– oblicza upływ czasu od daty

urodzin i śmierci Zawiszy
Czarnego

– zaznacza na osi czasu II poł.

XIV wieku i I poł. wieku XV

– dzieli uczniów na

grupy

– rozdaje zadanie dla

grup

– udziela dodatko-

wych wyjaśnień

– sprawdza popraw-

ność wykonanego
zadania

– prezentuje portret

Zawiszy Czarnego

– pomaga określić

wiek, w którym
urodził się i zmarł
Zawisza Czarny

– wywiesza oś czasu

zadanie

dla grup – I
(Załącznik
nr 1)

reproduk-

cja portretu
Zawiszy
Czarnego
autorstwa
Konrada
Aleksandro-
wicza

oś czasu

•

Zajęcia rozpoczynamy od wykonania zadania gru-
powego: uczniowie dzielą tekst o Zawiszy Czarnym,
dbając podczas zapisu o poprawność ortografi czną
i interpunkcyjną. Po upływie określonego czasu spra-
wozdawca wybranej grupy odczytuje efekt pracy grupy.
Pozostałe zespoły sprawdzają własny zapis, korygują
ewentualne błędy. Następnie nauczyciel prezentuje
reprodukcję portretu Zawiszy Czarnego. Dzieci oglą-
dają też zdjęcie obrazu Jana Matejki Bitwa pod Grun-
waldem zamieszczone w podręczniku. Na zakończenie
tego etapu zajęć uczniowie określają wiek, w którym
żył rycerz. Obliczają, ile minęło czasu od jego urodzin
i śmierci.

Realizacja

– słucha wzorcowego czytania
– czyta głośno
– określa tematykę wiersza
– zapisuje temat lekcji
– wymienia i zapisuje cechy

charakteru oraz umiejętności
Zawiszy Czarnego

– czyta tekst wiersza

– podaje temat lekcji
– prowadzi rozmowę

na temat tekstu

Nauczyciel czyta głośno tekst wiersza, a następnie ro-
bią to wskazani kolejno 2–3 uczniowie. Po określeniu
tematyki utworu dzieci zapisują temat lekcji. Później,
wykorzystując wiersz i powstały podczas pracy w gru-
pach tekst, wymieniają i zapisują do zeszytu cechy
charakteru oraz umiejętności Zawiszy Czarnego; wy-
jaśniają, dlaczego postać rycerza przeszła do legendy,

157

www

.wsip.com.pl

– wyjaśnia, dlaczego postać

rycerza przeszła do legendy

– wyjaśnia znaczenie powie-

dzenia polegać na kimś jak na
Zawiszy

– opowiada o pasowaniu Zawi-

szy na rycerza

– czyta zadanie
– przygotowuje występ
– wykonuje rekwizyty potrzebne

do odegrania scenki

– rozdaje zadanie dla

grup

– udziela dodatko-

wych wskazówek

zadanie

dla grup – II
(Zał. nr 2)

materiały

do wykona-
nia rekwizy-
tów

•

a także tłumaczą znaczenie powiedzenia polegać na
kimś jak na Zawiszy. Próbują też na podstawie wiersza
odtworzyć przebieg uroczystości pasowania na ryce-
rza i o nim opowiedzieć. W dalszej części zajęć ucznio-
wie w grupach przygotowują scenkę pt. Pasowanie Za-
wiszy Czarnego na rycerza. Przedtem z przyniesionych
na lekcję materiałów (brystol, nożyczki, itp.) wyko-
nują niezbędne rekwizyty. [Uwaga: Dzieci muszą zo-
stać wcześniej poinformowane o przyniesieniu potrze-
bnych materiałów.]

Zakoń-

czenie

– uczestniczy w scence pt.

Pasowanie Zawiszy Czarnego
na rycerza

– opowiada o swoich wraże-

niach

– zapisuje treść zadania domo-

wego

– ocenia występy

uczniów

– podaje treść zadania

domowego

Po 30 minutach grupy prezentują przygotowane scen-
ki, wykorzystując wykonane rekwizyty. Nauczyciel oce-
nia poszczególne występy, a uczniowie grający Zawi-
szę Czarnego opowiadają o uczuciach towarzyszących
im podczas prezentacji.

Zadanie

domowe

Polecenie 4. ze s. 189 podręcznika.

158

Za
łą

cznik nr 1

Zadanie (I)

(czas na realizacj

ę 15 minut)

Podzielcie podany tekst na wyrazy

. Zadbajcie o

poprawno

ść

ortogra-

fi czn
ą. P

ostawcie odpowiednie znaki interpunkcyjne.

ZA
WISZACZARNYPRZY

SZED

ŁNA
Ś

WIA

TOK

ŁO1370ROK

WGARBOWIEPOCHODZI

ŁZES
ŁYNNEGORODUSULIMÓWPO

LUBIEZBARBAR

CÓRK

PIOTRARO

ENAZAMIESZKA

ŁWZ

AMK

UKTÓRY

OJCIECP

ANNYM

ŁODEJWYBUDOW

ŁWRO

OWIEJEGOPRZYDOMEK(CZARNY)POCHODZI

ŁPRA
WDOPO

DOBNIEODCIEMNY

CHW

ŁOSÓWIKARNACJIZA

WISZY

CZAR

NEMUS

ŁAW
Ę

PRZYNIOS

ŁYTURNIEJERY

CERSKIEDZI

KINI

MZDOB

MIANONIEZWY

ĘŻ
ONEGOIB

CH
Ę

TNIEWI

DZIANYNADWORACHMO

NY
CHÓWCZESNEGO

WIA

OK
ONANIEODPIERWSZEGOUDERZENIAK

PIINIEZWY

ONEGOW

WIECIEZACHODNIMWOJOWNIKAJANAZA

RAGONIIPRZYNIOS

ŁOMUPRA

WDZIW

AW
Ę

ITYTU

ERWSZEGORY

CERZAEUROPYZA

WISZA

WIETNIESPISA

WZACI

TEJW

ALCEPODGRUNW

ALDEMB

ŁONM

ĘŻ
E

MPRA

WYMIROZS

DNYMZDOLNYMDYPL

OMA

TĄ

SPRA

WIEDLIWYMST

AROST

JU
Ż

ZA
Ż

CIAST

ŁSI

LEGEND

ÓRAPRZETRW

APONADPÓ

ŁTY
SI

CALA

159

www

.wsip.com.pl

Za
łą

cznik nr 2

Zadanie (II)

(czas na realizacj

ę 30 minut)

•

Na podstawie informacji zawartych w

wierszu oraz dodatkowych

wiadomo

ści przygotujcie scenk

ę pt.

Pasowanie Zawiszy Czarnego

na rycerza

•

Przed odegraniem scenki zaprojektujcie i

wykonajcie z

przyniesionych

materia

łów niezb

ędne rekwizyty

Dodatkowe wiadomo

ści:

•

Pasowaniu na rycerza, czyli przyjmowaniu m

łodego m

ęż

czyzny do braci

rycerskiej, towarzyszy

ła najcz

ęś

ciej do

ść

rozbudowana ceremonia. Orga-

nizowano j

ą przewa

żnie w

Zielone

Świ

ątki dla podkre

ślenia jej religijne-

go charakteru. Nie istnia

ł jaki

ś ogólnie obowi

ązuj
ący ceremonia

ł, tote

przebieg przygotowa

ń do pasowania i

samo pasowanie mog

ło wygl

ąda

ró

żnie. Nie by

ło nawet ustalone, kto mo

że pasowa

ć na rycerza. Móg

ł tego

dokona

ć ka
żdy rycerz, ale tak

że osoba duchowna. Najcz

ęś

ciej pasowa-

ny m

łodzieniec zostawa

ł trzykrotnie uderzany p

łazem szabli po ramieniu,

a nast

ępnie otrzymywa

ł pas rycerski oraz ostrogi.

• Oto szczegó

łowy opis ceremonii z 1295 roku:

... Najpierw nast

ępowa

ło po

świ

ęcenie miecza, potem innych rodzajów

uzbrojenia. W

trakcie odmawiano modlitwy

, w
których przewija

ł si

ę wie-

lokrotnie zwrot: „

Panie, który raczy

łe

ś stworzy

ć stan rycerski dla obro-

ny T

wojego ludu”. W

reszcie po

świ

ęcony
, nagi miecz wr

ęczano rycerzowi,

który chowa

ł go do pochwy

. Miecz przypasywano u

boku nowego ryce-

rza. Nast

ępnie wymieniano poca

łunek pokoju i

wreszcie biskup uderza

lekko dotychczasowego giermka, mówi

ąc: „
Odrzu

ć wszelkie diabelskie

pokusy

, b

ąd

ź czujny i

wierny Chrystusowi oraz zawsze godny pochwa

ły”.

Tym samym wchodzi

ł on w

szeregi rycerzy

. Rycerze stoj

ący obok

świe
żo

pasowanego przypinali mu ostrogi. By

ł to jedyny w

łni

świecki element

ceremonii, bez udzia

łu duchownych. Na sam koniec pojawi

ła si
ę jeszcze

przestroga: „

Oby nigdy nie u

ży

ł tego miecza w

nies
łusznej sprawie i

ran

nikomu nie zada

ł”...

[Ź

ród
ło: internet]

160

Scenariusz nr 33. Maria Waldowa Pod żaglami „Zawiszy”

Temat: Czy wybrałbym się w rejs żaglowcem Zawisza Czarny?

Tok lekcji

Czynności ucznia:

Czynności

nauczyciela:

Potrzebne

materiały

Omówienie lekcji

Wprowa-

dzenie

– opowiada o swoich przygo-

dach związanych z żeglar-
stwem

– zachęca do wypo-

wiedzi na temat
żeglarstwa

Na początku uczniowie dzielą się swoją wiedzą (a także
ewentualnymi doświadczeniami) na temat żeglarstwa.
Wypowiedzi powinny dotyczyć niebezpieczeństw, tru-
dów oraz przyjemności związanych z pływaniem ża-
glówką, łodzią, kajakiem, pontonem itp. Jeżeli dzieci
nie dysponują taką wiedzą (i doświadczeniami), od
razu przechodzimy do drugiego etapu lekcji.

Realizacja

– ogląda zdjęcie statku
– słucha nagrania piosenki
– czyta cicho ze zrozumieniem
– podkreśla wyrazy, których

znaczenia nie rozumie

– odczytuje znaczenia wyrazów:

grot, ref ze słownika wyrazów
obcych

– nazywa uczucia wyrażone

w pieśni

– cytuje fragmenty tekstu
– opowiada o przygodach, jakie

można przeżyć w czasie rejsu

– zapisuje temat lekcji

– włącza kasetę

z nagraniem

– rozdaje słowniki
– pomaga wyjaśnić

znaczenia niezrozu-
mianych wyrazów

– prowadzi pogadan-

kę na temat utworu

– podaje temat lekcji

odtwa-

rzacz CD,
płyta z na-
graniem
pieśni

słowniki

wyrazów
obcych

•

Dzieci oglądają zdjęcie statku zamieszczone w pod-
ręczniku, po czym nauczyciel włącza płytę z nagra-
niem pieśni. Po jej wysłuchaniu uczniowie czytają
tekst po cichu, podkreślając niejasne słowa. Później
prowadzący zajęcia wyjaśnia znaczenia wszystkich nie-
zrozumianych wyrazów, a objaśnienia słów grot i ref
dzieci odczytują ze słownika wyrazów obcych. Następ-
nie uczniowie nazywają uczucia wyrażone w pieśni,
cytując odpowiednie fragmenty utworu (wymyślają
też inne określenia) oraz opowiadają na podstawie
tekstu o przygodach, jakie można przeżyć podczas
rejsu Zawiszą Czarnym. Potem nauczyciel podaje te-
mat lekcji, rysuje tabelę na tablicy: Czy wybrałbym się
w rejs Zawiszą Czarnym? Tak (dlaczego?). Nie (dlacze-
go?). Rozdaje kartki samoprzylepne, na których dzieci
zapiszą swój głos w debacie wraz z uzasadnieniem.

161

www

.wsip.com.pl

Realizacja

– bierze udział w debacie, zapi-

sując swój głos

– przykleja kartkę w odpowied-

nim miejscu tabeli

– redaguje kilkuzdaniowy wnio-

sek będący podsumowaniem
debaty

– zapisuje wniosek do zeszytu

– rysuje tabelę na

tablicy

– rozdaje kartki samo-

przylepne

– nadzoruje przykleja-

nie kartek na tablicy

– odczytuje zapisy

z kartek

– poleca zredagowa-

nie wniosku

– dyktuje wniosek do

zeszytu

kartki

samoprzy-
lepne

•

Po upływie określonego czasu uczniowie przykleja-
ją kartki w odpowiednie miejsca tabeli narysowanej
na tablicy, a prowadzący zajęcia odczytuje ich treść.
Na zakończenie tego etapu zajęć uczniowie zapisują
(w parach, na brudno) kilkuzdaniowy wniosek będący
podsumowaniem debaty – wypadkowa zapisu, jaki po-
wstał na tablicy. Po prezentacji najlepiej zredagowany
wniosek zostaje zapisany do zeszytów.

Zakoń-

czenie

– wykazuje związek ideałów

harcerskich z tradycją rycer-
ską

– śpiewa pieśń
– zapisuje treść zadania domo-

wego

– prowadzi rozmowę

na temat ideałów
harcerskich i ich
związku z tradycją
rycerską

– włącza kasetę

z nagraniem

– zachęca do śpiewu
– podaje treść zadania

domowego

Uczniowie wykonują polecenie 2. ze s. 191 – wykazują,
że istnieje związek ideałów harcerskich z tradycją ry-
cerską. Korzystają z podpowiedzi zawartych przy pole-
ceniu. Na zakończenie dzieci mogą zaśpiewać pieśń.

Zadanie

domowe

Nauczę się na pamięć tekstu pieśni.

162

Scenariusz nr 34. Panorama Racławicka

Temat: W muzeum pamiątek spod Racławic.

Tok lekcji

Czynności ucznia:

Czynności

nauczyciela:

Potrzebne

materiały

Omówienie lekcji

Wprowa-

dzenie

– wyjaśnia znaczenia podanych

wyrazów

– korzysta ze słownika języka

polskiego

– odgaduje słowo-klucz
– prezentuje efekt samodzielnej

pracy

– rozdaje karty pracy

i słowniki języka
polskiego

– sprawdza popraw-

ność podawanych
znaczeń, udziela
dodatkowych wyjaś-
nień

Karta pra-

cy indywidu-
alnej
(Załącznik
nr 1)

słowniki

języka pol-
skiego

•

Zajęcia rozpoczynamy od ćwiczeń słownikowych.
Uczniowie, korzystając ze słownika języka polskiego,
wyjaśniają znaczenia podanych wyrazów, a także od-
gadują słowo-klucz wspólne dla wszystkich wyrazów
i wpisują je do elipsy. Po upływie określonego czasu
następuje prezentacja. Nauczyciel sprawdza popraw-
ność podawanych znaczeń wyrazów oraz udziela do-
datkowych wyjaśnień.

Realizacja

– słucha czytania nauczyciela
– czyta głośno
– wyjaśnia, czym jest Panora-

ma Racławicka i gdzie się
znajduje

– ogląda zdjęcia Panoramy

Racławickiej

– wymienia twórców obrazu
– wyjaśnia, jakie wydarzenie

historyczne miało upamiętnić
odsłonięcie panoramy

– podaje informacje na temat

kolejnych udostępnień pano-
ramy

– czyta tekst

– prowadzi ukierun-

kowaną rozmowę na
temat przeczytane-
go tekstu, prezentu-
je dostępny materiał
ilustracyjny

dostępny

materiał
ilustracyjny
o Panora-
mie Racła-
wickiej

•

Nauczyciel czyta głośno tekst, a potem robi to ponow-
nie wskazany uczeń. Potem dzieci wyjaśniają, czym
jest Panorama Racławicka i gdzie się znajduje; oglą-
dają zdjęcia zamieszczone w podręczniku (dobrze by
było, aby prowadzący zajęcia dysponował dodatkowym
materiałem ilustracyjnym i go zaprezentował); wymie-
niają twórców panoramy; wyjaśniają, jakie wydarze-
nie historyczne miało upamiętnić odsłonięcie obrazu,
a także podają informacje na temat losów malowidła.
Następnie chętni uczniowie prezentują przygotowane
informacje oraz przyniesiony materiał ilustracyjny na
temat bitwy pod Racławicami. Należy zadbać, aby wy-
powiedzi uczniów były krótkie, rzeczowe. Po zapisaniu
tematu lekcji uczniowie realizują zadanie w grupach –

163

www

.wsip.com.pl

– podaje wiadomości na temat

bitwy pod Racławicami

– prezentuje zgromadzony

materiał ilustracyjny

– zapisuje temat lekcji

– czyta zadanie
– wykonuje eksponaty muze-

alne

– redaguje wypowiedzi

związane z wykonanymi
eksponatami

– czuwa nad spraw-

nym przebiegiem
prezentacji

– podaje temat lekcji
– dzieli uczniów na

grupy [nie więcej niż
cztery]

– rozdaje zadanie dla

grup

– udziela dodatko-

wych wskazówek

zadanie

dla grup
(Załącznik
nr 2)

materiały

potrzebne
do wykona-
nia ekspo-
natów

•

projektują i wykonują eksponaty muzealne oraz reda-
gują związane z nimi opowieści. Materiały potrzebne
do wykonania eksponatów dzieci przynoszą z domu.

Zakoń-

czenie

– występuje w roli przewodnika

muzealnego

– występuje w roli turysty zwie-

dzającego muzeum

– zapisuje treść zadania domo-

wego

– ocenia prezentacje,

wybiera najlepszego
przewodnika muze-
alnego

– podaje treść zadnia

domowego

wykonane

eksponaty

•

Po 30 minutach sala lekcyjna zamienia się w sale mu-
zealne. Grupy wystawiają swoje eksponaty w różnych
miejscach pomieszczenia, a wybrane osoby (przedsta-
wiciele zespołów) wcielają się w role przewodników.
Pozostali uczniowie stają się turystami zwiedzającymi
muzea. Nauczyciel ocenia prezentacje i wybiera naj-
lepszego przewodnika.

Zadanie

domowe

Zapisz jak najwięcej zasad, o których należy pamiętać podczas zwiedzania muzeum. W tym celu dokończ wypowiedzenie:
W muzeum nie można (nie powinno się) .............. .

Za
łą

cznik nr 1

arta pracy indywidualnej

orzystając ze słownika języka polskiego, wyjaśnij znaczenia podanych

wyrazów

, a następnie odgadnij słowo-klucz łączące wszystkie wyrazy

Wpisz je w elipsę.

skansen

falsy

fi kat

kopia

kustosz

eksponat

orygina

ekspozycja

gablota

................................................

skansen

–

...............................................................................................................

...............................................................................................................................

....................

kopia

–

...............................................................................................................

...............................................................................................................................

....................

falsy

fi kat

–

...............................................................................................................

...............................................................................................................................

....................

gablota

–

...............................................................................................................

...............................................................................................................................

....................

ekspozycja

–

...............................................................................................................

...............................................................................................................................

....................

orygina

–

...............................................................................................................

...............................................................................................................................

....................

eksponat

–

...............................................................................................................

...............................................................................................................................

....................

kustosz

–

...............................................................................................................

...............................................................................................................................

....................

165

www

.wsip.com.pl

Za
łą

cznik nr 2

Zadanie

(czas na realizacj

ę 30 minut)

•

Na podstawie zgromadzonych informacji oraz dost

ępnego materia

łu

ilustracyjnego zaprojektujcie, a nast

ępnie wykonajcie dwa dowolne

eksponaty

, które mo

żna by umie

ści

ć w
muzeum na wystawie pod

tytu
łem
Pami

ątki spod Rac

ławic

• Eksponaty wykonajcie z przyniesionych materia

łów
.

•

Zapiszcie kilkuzdaniowe wypowiedzi zwi

ązane z

przygotowanymi

eksponatami, które zaprezentuje zwiedzaj

ącym przewodnik. W

roli

przewodnika musi wyst

ąpi

ć jeden z was.

•

Przygotujcie si

ę równie

ż na ewentualne pytania zwiedzaj

ących doty-

ące wykonanych eksponatów

166

Scenariusz nr 35. Marian Orłoń O Lechu i białym orle

Temat: Jak powstała pierwsza stolica Polski? – na podstawie legendy O Lechu i białym orle.

Tok lekcji

Czynności ucznia:

Czynności

nauczyciela:

Potrzebne

materiały

Omówienie lekcji

Wprowa-

dzenie

– wypełnia ankietę
– prezentuje efekt pracy
– uzasadnia swoje propozycje

– pokazuje na mapie dawne

i obecną stolicę Polski

– odczytuje z encyklopedii in-

formacje na temat Gniezna

– poleca wypełnienie

ankiety

– ustosunkowuje się

do prezentacji

– rozwiesza mapę

– rozdaje encyklope-

die

– podaje dodatkowe

informacje

mapa

fi zyczna
Polski

dostępne

encyklope-
die

•

Na początku lekcji uczniowie uzupełniają ankietę „Wi-
zytówka Polski” (podręcznik – polecenie 5., s. 208).
Prezentują efekty pracy, uzasadniając swoje wybory.
Następnie pokazują na mapie: Gniezno, Kraków, War-
szawę i odczytują z encyklopedii informacje na temat
Gniezna. Nauczyciel może podać kilka dodatkowych
informacji na temat pierwszej stolicy Polski.

Realizacja

– czyta cicho ze zrozumieniem
– wyjaśnia pochodzenie godła

i nazwy pierwszej stolicy
Polski

– wypowiada się na temat

zmian w wizerunku godła

– zapisuje temat lekcji
– układa zdania z rozsypanki

wyrazowej, tworząc spójną
notatkę

– poprawia błędy
– zapisuje notatkę do zeszytu

– prowadzi pogadan-

kę

– nawiązuje do wize-

runku Orła Białego

– podaje temat lekcji
– rozdaje rozsypankę

wyrazową

– sprawdza popraw-

ność zapisu

rozsypan-

ka wyrazo-
wa
(Załącznik
nr 1)

•

Uczniowie czytają tekst po cichu i na jego podstawie
wyjaśniają pochodzenie godła Polski oraz nazwy pierw-
szej stolicy. Następnie porównują zmiany w wizerunku
Orła Białego (polecenie 2., s. 209 – podręcznik). Po-
tem układają zdania z rozsypanki wyrazowej, tworząc
spójną i logiczną notatkę na temat pochodzenia godła
Polski i nazwy pierwszej stolicy. Po zapisaniu notatki
do zeszytów zapoznają się z wyjaśnieniem terminu le-
genda (podręcznik, s. 210) i uzasadniają, że poznany
tekst jest legendą. Później na podstawie fragmentu
Konstytucji (podręcznik – polecenie 6., s. 211) wymie-
niają polskie symbole narodowe i podają dodatkowe
informacje na ich temat.

167

www

.wsip.com.pl

– odczytuje wyjaśnienie termi-

nu legenda

– uzasadnia, że czytany tekst

jest legendą

– słucha czytania nauczyciela

– wymienia polskie symbole

narodowe

– podaje dodatkowe informacje

na temat polskich symboli
narodowych

– udziela dodatko-

wych wyjaśnień

– czyta fragment

Konstytucji

– prowadzi poga-

dankę na temat
polskich symboli
narodowych

– uzupełnia wypowie-

dzi uczniów

Zakoń-

czenie

– ogląda fotografi e przedsta-

wiające najciekawsze miejsca
w Polsce

– wypowiada się na temat

miejsc w najbliższej okolicy,
które warto odwiedzić (zoba-
czyć)

– zapisuje treść zadania domo-

wego

– rozdaje albumy
– prowadzi poga-

dankę na temat
ciekawych miejsc

– podaje treść zadania

domowego

różne

publikacje
przedsta-
wiające
ciekawe
miejsca
w Polsce

•

Na zakończenie lekcji uczniowie oglądają fotografi e
zamieszczone w różnych publikacjach, przedstawiają-
ce ciekawe miejsca w Polsce – zabytki, przyrodę, kra-
jobrazy. Wypowiadają się na temat ciekawych miejsc
w najbliższej okolicy, które warto odwiedzić.

Zadanie

domowe

Dla wszystkich: polecenie 5. ze s. 210 podręcznika.
Dla chętnych: polecenie 9. ze s. 211 podręcznika.

Za
łą

cznik nr 1

łó

ż zdania z

wyrazów

. Zapisz je nast

ępnie w

zeszycie tak, aby stanowi

ły spój-

ną

notatk

ę na temat pochodzenia god

ła P
olski i nazwy pierwszej stolicy

długo

Lecha

bardzo

ędrowa

ła

Dru
żyna

...............................................................................................................................

............................

karmi

swoje

wielkim

gnie

ździe

piskl

ęta

...............................................................................................................................

............................

Lech

i
rozmy

śla

ł
Po

dczas

sta
ł
odpoczynku

puszczy

skraju

...............................................................................................................................

............................

Chcia

ła
miejsce

sta
łe

znale

źć

mog

łaby

gdzie

osi
ąść

...............................................................................................................................

............................

zbudowa

Na postoju

gród

Gniezdnem

miejscu

który

nazwa

pó

źniej

...............................................................................................................................

............................

nad

ujrza

ła

swoj

Nagle

głow
ą

...............................................................................................................................

............................

Lech

żeb

ędzie

dru
żyny

jego

postanowi

ł
znakiem

ten

ptak

...............................................................................................................................

............................

[tekst: Dru

żyna Lecha w

ędrowa

ła ju
ż bardzo d

ługo. Chcia

ła znale

źć

miejsce, gdzie mog

łaby osi

ąść

na sta

łe. P
odczas odpoczynku Lech sta

ł na skraju puszczy i

rozmy

śla

ł. Nagle nad swoj

ą g

łow
ą ujrza

ła. Karmi

ł on swoje piskl

ęta w

wielkim gnie

ździe. Lech postanowi

ł,

że ten ptak b

ędzie znakiem

jego dru

żyny
. Na miejscu postoju zbudowa

ł gród, który nazwa

ł pó
źniej Gniezdnem.]

169

www

.wsip.com.pl

Scenariusz nr 36. Kazimierz Przerwa-Tetmajer Pozdrowienie

Temat: Czy można przesłać pozdrowienia swojej miejscowości?

Tok lekcji

Czynności ucznia:

Czynności

nauczyciela:

Potrzebne

materiały

Omówienie lekcji

Wprowa-

dzenie

– redaguje notatkę grafi czną

będącą zapisem rozmowy na
temat przesyłania pozdrowień

– prowadzi rozmowę

na temat przesy-
łania pozdrowień,
tworząc z uczniami
notatkę grafi czną
[wzór zapisu patrz
Wskazówka nr 1]

Zajęcia rozpoczynamy od rozmowy na temat sposo-
bów przesyłania pozdrowień oraz tego, komu i skąd
można je przesłać. W trakcie ukierunkowanej rozmo-
wy uczniowie tworzą na tablicy i zapisują w zeszytach
notatkę grafi czną według wzoru podanego we Wska-
zówce nr 1.

Realizacja

– słucha wzorcowego czytania
– czyta cicho ze zrozumieniem
– wyjaśnia, do kogo zwraca się

postać mówiąca i o co prosi

– wylicza adresatów pozdrowień
– podkreśla w tekście epitety
– ustnie opisuje górski krajo-

braz zawarty w wierszu

– nazywa uczucia postaci mó-

wiącej

– zapisuje temat lekcji
– redaguje tekst pozdrowień do

swojej miejscowości (najbliż-
szej okolicy)

– adresuje kartkę pocztową
– prezentuje rezultat pracy

– czyta wzorcowo

tekst wiersza

– prowadzi ukierun-

kowaną pogadan-
kę na temat prze-
czytanego tekstu

– podaje temat lekcji
– wyjaśnia polece-

nie, rozdaje kartki
pocztowe

– udziela dodatko-

wych wyjaśnień

kartka

pocztowa
dla każdego
ucznia (kse-
ro z Zeszytu
ćwiczeń ze
s. 19)

•

Nauczyciel czyta wzorcowo tekst wiersza. Następnie
dzieci czytają ponownie utwór po cichu. Po przeczy-
taniu wyjaśniają, do kogo zwraca się postać mówiąca
i o co prosi; wyliczają adresatów pozdrowień; pod-
kreślają w tekście epitety. Następnie wybrany uczeń
ustnie, w kilku zdaniach, opisuje górski krajobraz wy-
łaniający się z analizy tekstu wiersza. Dzieci nazywają
też uczucia postaci mówiącej i zapisują temat lekcji.
Później otrzymują kartki, wyobrażają sobie sytuację,
w jakiej znajdowała się postać mówiąca z wiersza
(dawno nie była w swoich rodzinnych stronach i tęskni
za nimi) i redagują w parach tekst pozdrowień do
swojej miejscowości (najbliższej okolicy). Poprawnie
adresują kartki pocztowe. Po upływie określonego cza-
su uczniowie prezentują zredagowane pozdrowienia.

170

Tok lekcji

Czynności ucznia:

Czynności

nauczyciela:

Potrzebne

materiały

Omówienie lekcji

Zakoń-

czenie

– podaje zasadę dotyczącą

pisowni zwrotów grzecznoś-
ciowych w listach, na kart-
kach pocztowych

– zapisuje treść zadania domo-

wego

– udziela dodatko-

wych wyjaśnień

– podaje treść zadania

domowego

Zajęcia kończymy przypomnieniem zasady dotyczącej
pisowni zwrotów grzecznościowych w listach, na kart-
kach pocztowych.

Zadanie

domowe

Nauczę się wiersza na pamięć. Wykorzystam 10 wskazówek dla recytatora.

Wskazówka nr 1

Wzór notatki grafi cznej tworzonej na tablicy:

POZDROWIENIA

SPOSÓB

SKĄD?

DO KOGO?

[Przykładowe zapisy – SPOSÓB: widokówka, pocztówka, poczta elektroniczna (mejl), SMS, MMS, telegram, faks; SKĄD?: z wycieczki,
z obozu, z kolonii, z biwaku, z pielgrzymki, z rajdu, znad morza, z gór, z zagranicy; DO KOGO?: do znajomego, do przyjaciela, do
rodziców, do rodzeństwa, do cioci, do wujka, do koleżanki, do kolegi, do wychowawcy, do nauczyciela, do brata, do siostry, do rady
pedagogicznej.]

171

www

.wsip.com.pl

Scenariusz nr 37. Kazimierz Przerwa-Tetmajer Śpiący rycerze

Temat: Gwarą podhalańską o śpiących rycerzach.

Tok lekcji

Czynności ucznia:

Czynności

nauczyciela:

Potrzebne

materiały

Omówienie lekcji

Wprowa-

dzenie

– rozwiązuje krzyżówkę
– prezentuje rozwiązanie

– wyjaśnia znaczenie słowa

gwara, korzystając ze słowni-
ka języka polskiego

– rozdaje krzyżówki
– koryguje błędy

– rozdaje słowniki

języka polskiego

krzyżówki

dla każde-
go ucznia
(Załącznik
nr 1)

słowniki

języka pol-
skiego

•

Na początku lekcji uczniowie rozwiązują krzyżówkę
i odczytują hasło. Następnie, korzystając ze słownika
języka polskiego, wyjaśniają znaczenie słowa gwara.

Realizacja

– słucha nagrania legendy
– pokazuje na mapie Kościeli-

sko i Giewont

– opowiada o śpiących ryce-

rzach

– zapisuje temat lekcji
– streszcza tekst
– zapisuje streszczenie do

zeszytu

– podkreśla w tekście wyrazy

zaczerpnięte z gwary podha-
lańskiej

– objaśnia znaczenia podkreślo-

nych wyrazów

– wypowiada się na temat

trudności w odbiorze tekstu
napisanego gwarą

– prezentuje nagranie

legendy

– rozwiesza mapę
– prowadzi pogadan-

kę na temat tekstu

– podaje temat lekcji
– pomaga zredagować

krótkie streszczenie

– pomaga w wyjaś-

nieniu trudnych
wyrazów

– udziela dodatko-

wych wyjaśnień

odtwa-

rzacz CD

płyta CD
mapa

Polski

•

•
•

Uczniowie, patrząc na tekst w podręczniku, słucha-
ją nagrania legendy. Następnie pokazują na mapie
miejscowość Kościelisko, szczyt Giewont oraz opo-
wiadają o śpiących rycerzach. Potem zapisują temat
lekcji i streszczają (wspólnie z nauczycielem) w kilku
zdaniach treść legendy. Kolejne, proponowane zda-
nia mogą być zapisywane na tablicy, a po sprawdzeniu
przez nauczyciela przepisywane do zeszytów. Później
podkreślają w tekście wyrazy zaczerpnięte z gwary
podhalańskiej i wspólnie z nauczycielem objaśniają
ich znaczenia. Wypowiadają się też na temat trudno-
ści w odbiorze tekstu napisanego gwarą i podają przy-
kłady wyrazów gwarowych używanych w regionie (np.
drożdżówka – szneka, graca – haka, kuchenka – platka,
małe krzesełko – zydelek, pogrzebacz – haczyk).

172

Tok lekcji

Czynności ucznia:

Czynności

nauczyciela:

Potrzebne

materiały

Omówienie lekcji

– podaje przykłady wyrazów

z gwary używanych w regionie

– rozmawia na temat

wyrazów z gwary uży-
wanych w regionie

Zakoń-

czenie

– redaguje kartkę (zapis, ilu-

stracja) do Słowniczka gwary
uczniowskiej

– prezentuje efekt swojej pracy
– zapisuje treść zadania domo-

wego

– wyjaśnia polecenie,

udziela dodatko-
wych wskazówek

– ocenia kartki
– podaje treść zadania

domowego

materiały

plastyczne
(kolorowe
kartki, kred-
ki, pisaki)

•

Na zakończenie lekcji uczniowie w parach redagują
kartkę do Słowniczka gwary uczniowskiej (przygotowu-
ją ciekawy, staranny zapis i ilustrację). Wcześniej lo-
sują zagadnienia, nad którymi będą pracować: nazwy
przedmiotów (np. matematyka – matma, majfa, liczyd-
ło); nazwy ocen (np. niedostateczny – lufa, pała, kosa,
lacz, bomba); nazwy szkolnych sprzętów (np. dziennik
– wyrocznia, tablica – ściana strachu); określenia doty-
czące uczniów i nauczycieli (np. zdolni uczniowie – ku-
jony, dziobaki, stuki, dzięcioły; dyżurujący nauczyciel
– strażnik Teksasu). Prezentują efekty swojej pracy.

Zadanie

domowe

Polecenie 6. ze s. 215 podręcznika.

Załącznik nr 1

Rozwiąż krzyżówkę.
1. Pierwsza stolica Polski.

2. Miasto, którego herbem jest syrenka.

3. Można tam zwiedzić Świątynię Wang i muzeum zabawek.

4. Miasto – siedziba wawelskiego smoka.

5. Miasto trykających się koziołków.

[odpowiedzi: Gniezno, Warszawa, Karpacz, Kraków, Poznań; hasło: gwara]

1
2

3
4

173

www

.wsip.com.pl

Scenariusz nr 38. Ewa Szelburg-Zarembina Warszawa, stolica Polski

Temat: Jaki związek z herbem Warszawy ma poznana legenda?

Tok lekcji

Czynności ucznia:

Czynności

nauczyciela:

Potrzebne

materiały

Omówienie lekcji

Wprowa-

dzenie

– identyfi kuje Warszawę jako

stolicę Polski

– wskazuje Warszawę na mapie
– podaje informacje na temat

stolicy

– wymienia zabytki znajdujące

się w Warszawie

– ogląda dostępny materiał

ilustracyjny

– słucha odczytywanych infor-

macji

– prowadzi rozmowę

na temat Warszawy

– uzupełnia wypowie-

dzi uczniów

– prezentuje dostępny

materiał ilustracyjny

– odczytuje fragmenty

z encyklopedii

mapa

administra-
cyjna Polski

dostępny

materiał
ilustracyjny
dotyczący
Warszawy
(widokówki,
zdjęcia, al-
bumy itp.)

encyklo-

pedia

•

Zajęcia rozpoczynamy od rozmowy na temat stolicy.
Uczniowie przypominają, jaką funkcję pełni War-
szawa w życiu Polaków, wskazują ją na mapie, a na-
stępnie dzielą się swoją wiedzą na jej temat. Szcze-
gólną uwagę zwracamy na znane zabytki znajdujące
się w stolicy. W miarę potrzeby nauczyciel uzupełnia
wypowiedzi dzieci (nadmienia o zniszczeniach wojen-
nych i odbudowie stolicy po wojnie) i łączy rozmowę
z prezentacją dostępnego materiału ilustracyjnego.
Dla usystematyzowania informacji prowadzący zajęcia
może również odczytać wybrane fragmenty z dostęp-
niej encyklopedii.

Realizacja

– słucha czytania nauczyciela
– czyta głośno
– określa czas i miejsce wyda-

rzeń

– cytuje odpowiedni fragment

tekstu

– czyta tekst

– prowadzi ukierun-

kowaną pogadankę
na temat przeczyta-
nego tekstu

Nauczyciel czyta głośno tekst, a potem robią to po-
nownie kolejno wskazani 2–3 uczniowie. Następnie
dzieci określają czas i miejsce wydarzeń, przytacza-
jąc odpowiedni fragment tekstu oraz wymieniają
występujących bohaterów. Po odczytaniu informacji
z podręcznika na temat wyobrażeń literackich podają

174

Tok lekcji

Czynności ucznia:

Czynności

nauczyciela:

Potrzebne

materiały

Omówienie lekcji

– wymienia występujących

bohaterów

– odczytuje informacje na te-

mat wyobrażeń literackich

– wymienia wyobrażenia

realistyczne i fantastyczne
występujące w legendzie

– opowiada legendę o powsta-

niu Warszawy

– zapisuje temat lekcji
– określa związek legendy

z wyglądem herbu Warszawy

– odróżnia opis od opowiadania

– czyta zadanie
– ogląda uważnie herb stolicy
– redaguje opis herbu na pod-

stawie podanego planu

– prezentuje zredagowany opis

– podaje temat lekcji

– pomaga w podaniu

wyróżników opisu
jako formy wypo-
wiedzi

– dzieli uczniów na

grupy

– rozdaje zadanie dla

grup i potrzebne
materiały

– udziela dodatko-

wych wyjaśnień

– ocenia zaprezento-

wane opisy

zadanie

dla grup
(Zał. nr 1)

kolorowa

fotografi a
herbu War-
szawy

encyklo-

pedie

kredki,

•

przykłady wyobrażeń realistycznych i fantastycznych
występujące w poznanej legendzie, a chętny uczeń
opowiada na podstawie przeczytanego tekstu jej treść.
Później zapisują temat lekcji, określają związek legen-
dy z wyglądem herbu Warszawy, przypominają przy
pomocy nauczyciela podstawowe wyróżniki opisu jako
formy wypowiedzi i przystępują do realizacji zadania
w grupie zgodnie z podaną instrukcją: oglądają herb
stolicy oraz redagują jego opis na podstawie podanego
planu. Po 25 minutach sprawozdawcy odczytują zreda-
gowane opisy, a nauczyciel je ocenia.

175

www

.wsip.com.pl

Zakoń-

czenie

– zapisuje do zeszytu wybrany

opis herbu

– opowiada (inną znaną) legen-

dę o powstaniu Warszawy

[– słucha opowiadania nauczy-

ciela]

– zapisuje treść zadania domo-

wego

– dyktuje najlepiej

zredagowany opis
do zeszytu

[– opowiada inną zna-

ną legendę o po-
wstaniu Warszawy]

– podaje treść zadania

domowego

kartki do
zredagowa-
nia opisu

Najlepiej (najbarwniej, najpoprawniej) zredagowany
opis nauczyciel dyktuje do zeszytów. Na zakończenie
chętni uczniowie opowiadają inną, znaną im opowieść
na temat powstania Warszawy. Jeżeli takiej nie znają,
może to zrobić nauczyciel.

Zadanie

domowe

Opiszę herb wybranego miasta. Będę pamiętał o trójdzielności wypowiedzi, poprawności ortografi cznej, językowej i interpunk-
cyjnej. Zadbam o czytelność i estetykę zapisu.

Załącznik nr 1

Zadanie

(czas na realizację 25 minut)

1. Znajdźcie w encyklopedii herb Warszawy.

Uważnie mu się przyjrzyjcie.

2. Następnie opiszcie herb stolicy na pod-

stawie podanego planu. Zadbajcie o po-

prawność ortografi czną, językową i inter-

punkcyjną, a także o czytelność i estetykę

zapisu.

Plan opisu herbu Warszawy

I WSTĘP

[ 3–4 zdania na temat pochodzenia nazwy

stolicy i tego, co znajduje się w jej herbie]

II ROZWINIĘCIE:

– wygląd tarczy herbowej

– opis korony

– opis syreny:

• tułów

• głowa

• ręce (tarcza, miecz).

III ZAKOŃCZENIE

[własne zdanie na temat wyglądu herbu]

176

Scenariusz nr 39. Kartka z kalendarza – Wielkanoc

(Konstanty Ildefons Gałczyński Wróbla Wielkanoc)

Temat: Wielkanocna radość wśród ćwierkania i świergotania.

Tok lekcji

Czynności ucznia:

Czynności

nauczyciela:

Potrzebne

materiały

Omówienie lekcji

Wprowa-

dzenie

– słucha nagrania wiersza
– określa tematykę utworu
– wyjaśnia sens słów: Nie będzie-

my się bać nigdy niczego, bo
jest po życiu życie

– ponownie słucha nagrania

– zapisuje wyrazy związane

ze świętami

występujące

w wierszu

– opowiada o uczuciach wywo-

ływanych przez Wielkanoc

– włącza nagranie
– przytacza słowa,

których sens mają
wyjaśnić uczniowie

– ponownie włącza

nagranie

– rozmawia o wyra-

zach związanych ze
świętami

– prowadzi pogadan-

kę na temat uczuć
związanych z Wiel-
kanocą

płyta CD

[Kartki z ka-
lendarza]

odtwa-

rzacz CD

•

Na początku lekcji uczniowie słuchają nagrania wier-
sza Joanny Kulmowej Kiedy radość nie może się w ser-
cach pomieścić. Następnie określają tematykę wiersza
i wyjaśniają sens słów: Nie będziemy bać się nigdy nicze-
go, bo jest po życiu życie. Podczas ponownego słuchania
nagrania dzieci zapisują na brudno wyrazy związane
ze świętami wielkanocnymi występujące w wierszu
(np. dzwony, radość, straż, świt, hiacynty, krokusy, sa-
sanki, baranek). Wypowiadają się też na temat uczuć,
jakie wywołuje Wielkanoc (radość, nadzieja, powaga,
zaduma).

Realizacja

– słucha wzorcowego czytania

tekstu

– czyta cicho ze zrozumieniem
– określa tematykę wiersza

– tytułuje kolejne zwrotki

– czyta tekst wiersza

– prowadzi ukierun-

kowaną analizę
tekstu wiersza

– zapisuje najcie-

kawsze propozycje
tytułów na tablicy

Nauczyciel czyta tekst głośno, a następnie uczniowie
czytają go po cichu, określają jego tematykę i nadają
tytuły kolejnym zwrotkom (np. Zebranie czeredy wróbli.
Wielkanocna lekkość. Radosna wiadomość – od wróbla
do wróbla. Taniec w takt świergotów. Rozśpiewane drze-
wo. Radosne Alleluja!). Najciekawsze propozycje na-
uczyciel zapisuje na tablicy, a uczniowie, po zapisaniu
tematu lekcji, przepisują do zeszytów. Potem dzieci
wyjaśniają, korzystając ze słownika języka polskiego,

177

www

.wsip.com.pl

– zapisuje temat lekcji
– zapisuje najciekawsze propo-

zycje tytułów w zeszycie

– wyjaśnia znaczenie słowa al-

leluja, korzystając ze słownika
języka polskiego

– porównuje wiersze

– podaje temat lekcji

– rozdaje słowniki

– poleca porównanie

poznanych wierszy

słowniki

języka pol-
skiego

•

znaczenie słowa alleluja oraz porównują wiersze Joan-
ny Kulmowej i Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego.

Zakoń-

czenie

– wykonuje ortografi czną pisan-

kę wielkanocną

– podczas pracy korzysta ze

słownika ortografi cznego
języka polskiego

– prezentuje efekt swojej pracy

– zapisuje treść zadania domo-

wego

– wyjaśnia polecenie
– udziela dodatko-

wych wyjaśnień

– rozdaje słowniki

– ocenia pisanki
– tworzy Klasową ga-

lerię ortografi cznych
pisanek

– podaje treść zadania

domowego

materiały

plastyczne

słowniki

ortografi cz-
ne

•

Na zakończenie każdy uczeń wykonuje ortografi czną
pisankę wielkanocną, ozdabiając ją trudnymi wyra-
zami (np. Wielkanoc, alleluja, święconka, straż, grób,
hiacynty, krokusy, żonkile, bukszpan, rzeżucha, rózgi,
śnieżnobiały obrus). Podczas pracy dzieci korzystają ze
słowników ortografi cznych. Potem prezentują efekty
swojej pracy, a nauczyciel ocenia prace i tworzy Klaso-
wą galerię ortografi cznych pisanek.

Zadanie

domowe

Dla wszystkich: Wypiszę z wiersza pięć epitetów i dwa porównania.
Dla chętnych: Zwyczaje wielkanocne w moim domu – kilkuzdaniowa ustna wypowiedź.

178

Scenariusz nr 40. Adam Mickiewicz Pani Twardowska

Temat: Zabawa w teatr, czyli przygotowujemy przedstawienie kukiełkowe na podstawie Pani Twardowskiej

Adama Mickiewicza.

Tok lekcji

Czynności ucznia:

Czynności

nauczyciela:

Potrzebne

materiały

Omówienie lekcji

Wprowa-

dzenie

– rozwiązuje rebus
– prezentuje rozwiązanie

– rozdaje kartki

z rebusem

karty

z rebusem –
dla każdego
ucznia
(Załącznik
nr 1)

•

Zajęcia rozpoczynamy od rozwiązania rebusu. Po
upływie określonego czasu chętny uczeń podaje roz-
wiązanie – autora i tytuł utworu, który będzie omawia-
ny na lekcji.

Realizacja

– słucha nagrania
– czyta cicho ze zrozumieniem
– podkreśla wyrazy, których

znaczenia nie rozumie

– wyjaśnia znaczenia niezrozu-

miałych wyrazów

– określa czas i miejsce wyda-

rzeń

– wypisuje postacie występu-

jące w utworze, dzieląc je na
prawdopodobne i nieprawdo-
podobne

– redaguje plan wydarzeń
– prezentuje zredagowany plan

– włącza płytę

z nagraniem

– pomaga wyjaśnić

znaczenia niejas-
nych słów

– prowadzi ukierun-

kowaną analizę
utworu

odtwa-

rzacz CD

płyta CD

•

Nauczyciel włącza płytę z wzorcową recytacją utwo-
ru, po wysłuchaniu której dzieci czytają samodziel-
nie tekst po cichu, a później wyjaśniają wspólnie
z nauczycielem znaczenia wszystkich niezrozumiałych
(nieobjaśnionych w przypisach) wyrazów. Następnie
uczniowie określają czas i miejsce wydarzeń, wypisu-
ją postacie, dzieląc je na prawdopodobne i niepraw-
dopodobne. Później pracują w parach, redagując na
brudno plan wydarzeń. Najlepszy plan zostaje zapisa-
ny do zeszytów.

179

www

.wsip.com.pl

– podkreśla punkty planu,

w których przedstawione są
wydarzenia fantastyczne,
nieprawdopodobne

– zapisuje temat lekcji

– wykonuje kukiełkę
– przygotowuje wspólnie

z rówieśnikami przedstawie-
nie kukiełkowe

– bierze udział w przedstawie-

niu kukiełkowym

– ocenia występy rówieśników,

uzasadniając swoją wypo-
wiedź

– podaje temat lekcji
– dzieli uczniów na

grupy, rozdaje zada-
nie dla grup

– udziela dodatko-

wych wyjaśnień,
koordynuje pracę
grup

– przygotowuje miej-

sce do występu

– czuwa nad spraw-

nym przebiegiem
poszczególnych
prezentacji

– ocenia występy po-

szczególnych grup

zadanie

dla grup
(Zał. nr 2)

brystol,

klej, nożycz-
ki, kijki

zasłony,

stojaki po-
trzebne do
wykonania
sceny

•

Dzieci podkreślają w nim punkty dotyczące wydarzeń
nieprawdopodobnych. Nauczyciel podaje temat lekcji,
dzieli uczniów na grupy, rozdaje potrzebne materiały.
Uczniowie przystępują do realizacji zadania grupo-
wego: rysują postaci (narratora, pana Twardowskie-
go, Mefi stofelesa, żołnierza, adwokata, szewca, pani
Twardowskiej, psa, zająca), naklejają je na sztywny
brystol, kolorują i mocują na kijkach, tworząc postacie
do teatrzyku kukiełkowego. Po wykonaniu kukiełek
zespoły ćwiczą czytanie tekstu z podziałem na role,
a następnie podchodzą do przygotowanej przez na-
uczyciela sceny, aby tam przeprowadzić całościową
próbę. Po upływie określonego w instrukcji czasu gru-
py kolejno prezentują przygotowane przedstawienia,
a potem oceniają własne występy: wskazują najlep-
szych aktorów, wyliczają minusy i plusy poszczegól-
nych prezentacji. Uzasadniają swoje opinie. Nauczy-
ciel również ocenia występy grup.

Zakoń-

czenie

– czyta informacje na temat

cech gatunkowych ballady

– uzasadnia, że poznany utwór

jest balladą, odwołuje się do
tekstu

– zapisuje treść zadania domo-

wego

– udziela dodatko-

wych wyjaśnień

– podaje treść zadania

domowego

Na zakończenie uczniowie zapoznają się z cechami
gatunkowymi ballady podanymi na stronie 246, a na-
stępnie uzasadniają, że poznany utwór jest balladą.

Zadanie

domowe

Dla wszystkich: Przypomnę sobie 10 wskazówek dla recytatora (zob. s. 213). Na tej podstawie przygotuję recytację wybranego
fragmentu ballady Pani Twardowska.
Dla chętnych: Na podstawie zapisanego w klasie planu wydarzeń narysuję komiks. W dymki wpiszę wyrazy dźwiękonaśladow-
cze i najważniejsze fragmenty dialogów. (Zobacz 10 wskazówek dla autora komiksu, s. 158.)

Za
łą

cznik nr 1

Rozwi

ąż

rebus:

p = m ter

e z

ro n a = z

lec

m = w

[wyrazy: adapter

, miecz, kierownica, palec, ni

ć, twarz, dom]

[rozwi

ązanie: Adam Mickiewicz

Pani T

wardowska

]

Za
łą

cznik nr 2

Zadanie

(czas na realizacj

ę 45 minut)

Przygotujcie przedstawienie kukie

łkowe na podstawie poznanej balla-

dy Adama Mickiewicza.

W tym celu:

•

podzielcie si

ę rolami (narrator

, pan T

wardowski, Me

fi stofeles,

żo

ł-

nierz – po zamianie zaj

ąc, adwokat – po zamianie pies, szewc, pani

Twardowska)

•

wykonajcie kontury postaci (kontury nale

ży wyci

ąć

, naklei

ć na kar

ton, pokolorowa

ć, umocowa

ć na kijku)

•

osoby

, które nie b

ęd

ą czyta

ć tekstu, a jedynie porusza

ć kukie

łkami

(ż

ołnierz, adwokat, szewc, pani T

wardowska), niech zaprojektuj

i wykonaj

ą elementy scenogra

fi i, które wykorzystacie podczas pre-

zentacji

•

prze

ćwiczcie czytanie tekstu z podzia

łem na role, a nast

ępnie prze-

prowad

źcie prób

ę za przygotowan

ą kurtyn

ą.

+ska

181

www

.wsip.com.pl

Scenariusz nr 41. Tadeusz Różewicz Oblicze ojczyzny

Temat: O postawach młodych Polaków wyrażających szacunek do ojczyzny – nasze rozważania zainspirowane

wierszem Tadeusza Różewicza.

Tok lekcji

Czynności ucznia:

Czynności

nauczyciela:

Potrzebne

materiały

Omówienie lekcji

Wprowa-

dzenie

– wyjaśnia znaczenie słowa

ojczyzna

– korzysta ze słownika języka

polskiego

– rozwiązuje szyfrogram
– wyjaśnia, jak rozumie senten-

cję odczytaną z szyfrogramu

– wkleja szyfrogram do zeszytu

– prowadzi pogadan-

kę na temat znacze-
nia słowa ojczyzna

– rozdaje słowniki

języka polskiego

– rozdaje szyfrogramy
– prowadzi poga-

dankę o znaczeniu
sentencji odczytanej
z szyfrogramu

słowniki języ-

ka polskiego

szyfrogram dla

każdego ucz-
nia (Załącznik
nr 1)

•

Na początku zajęć uczniowie wyjaśniają, jak rozu-
mieją znaczenie słowa ojczyzna. Po swobodnych
wypowiedziach odczytują defi nicję wyrazu ze
słownika języka polskiego. Następnie rozwiązują
samodzielnie szyfrogram. Po upływie określonego
czasu ochotnik podaje rozwiązanie, a pozosta-
li wyjaśniają, jak rozumieją sentencję odczytaną
z szyfrogramu.

Realizacja

– słucha wzorcowego czytania
– czyta cicho ze zrozumieniem
– rysuje w zeszycie tabelkę
– uzupełnia tabelę słownictwem

z wiersza

– prezentuje zapis tabelaryczny
– wyjaśnia na podstawie uzu-

pełnionej tabeli, czym jest dla
postaci mówiącej ojczyzna

– wyjaśnia sens przenośni:

ojczyzna się śmieje; ojczyzna
rośnie, krwawi, boli

– opowiada o uczuciach postaci

mówiącej zawartych w zakoń-
czeniu wiersza

– czyta tekst wiersza

– sprawdza popraw-

ność zapisu

– prowadzi ukierun-

kowaną rozmowę
na temat wiersza

Nauczyciel czyta wzorcowo wiersz, a potem ucz-
niowie ponownie czytają tekst po cichu. Następnie
przerysowują do zeszytów tabelkę zamieszczoną
przy poleceniu 1. na s. 256, uzupełniają ją słow-
nictwem z wiersza. Po prezentacji i ewentualnych
uzupełnieniach wyjaśniają, czym jest dla postaci
mówiącej w wierszu ojczyzna. Tłumaczą sens prze-
nośni: ojczyzna się śmieje; ojczyzna rośnie, krwawi,
boli. Druga przenośnia jest podstawą do wypowie-
dzi na temat uczuć postaci mówiącej. Z kolei roz-
mowa na temat postaw, zachowań młodych ludzi
wyrażających szacunek, przywiązanie do ojczyzny
jest podstawą do zapisania tematu lekcji. Dalsza
część zajęć prowadzona jest metodą metaplanu.

182

Tok lekcji

Czynności ucznia:

Czynności

nauczyciela:

Potrzebne

materiały

Omówienie lekcji

– wypowiada się na temat

postaw, zachowań młodych
ludzi wyrażających szacunek,
przywiązanie do ojczyzny

– zapisuje temat lekcji

– czyta zadanie

– współtworzy plakat będący

zapisem rozważań prowadzo-
nych w grupie nad przedsta-
wionym zagadnieniem

– prezentuje wynik pracy grupy

– rozmawia na temat

postaw młodych
ludzi wyrażających
szacunek, przywią-
zanie do ojczyzny

– podaje temat lekcji
– dzieli uczniów na

grupy

– rozdaje zadanie dla

grup, potrzebne
materiały

– udziela dodatko-

wych wyjaśnień

– ocenia efekty prac

grup

zadanie dla

grup (Zał. nr 2)

wzór zapisu na

arkuszu szarego
papieru (Załącz-
nik nr 3)

szary

papier, kolorowe
paski papieru
(szer. ok. 2 cm,
dł. ok. 10 cm),
pisaki, klej

•

Nauczyciel dzieli uczniów na grupy, rozdaje in-
strukcje i materiały potrzebne do wykonania pla-
katu. Zespoły realizują zadanie zgodnie z podaną
instrukcją. Po 25 minutach sprawozdawcy oma-
wiają wykonane plakaty, a nauczyciel ocenia ich
wypowiedzi.

Zakoń-

czenie

– wybiera najistotniejsze wnio-

ski spośród zapisanych na
plakatach

– zapisuje wnioski do zeszytu
– zapisuje treść zadania domo-

wego

– prowadzi rozmowę

na temat wniosków
zapisanych na pla-
katach

– objaśnia treść zada-

nia domowego

Lekcja kończy się wybraniem i zapisaniem naji-
stotniejszych wniosków, jakie pojawiły się podczas
prezentacji. Nauczyciel pomaga w ich wyborze.

Zadanie

domowe

Porozmawiaj z rodzicami lub dziadkami na temat tego, jak rozumieją słowa Cypriana Norwida Ojczyzna to wielki zbiorowy
obowiązek. Zanotuj w kilku zdaniach wypowiedzi swoich rozmówców.

183

www

.wsip.com.pl

Za
łą

cznik nr 1

Poni
ższa tabliczka z

cyframi i

literami to rodzaj klucza do odczytania za-

szyfrowanej informacji. Ustal sposób post

ępowania i

odczytaj z

łot

ą my
śl

na temat ojczyzny wypowiedzian

ą przez Cypriana Kamila Norwida.

6789

i
k

t
z

g
e

f
ą

16
26
38
29
56
29
17
46

28
16

37
18
49
39
19
18

29
57
18
16
27
16
37
56

16
57
16
37
18
59
29
49
19

[Rozwi

ązanie:

Ojczyzna to wielki zbiorowy obowi

ązek
. Sposób post

ępowania – wpisujemy lite-

ry znajduj

ące si
ę „na skrzy

żowaniu” cyfr

. Np. „na skrzy

żowaniu” 2 i 8 znajduje si

ę litera „t”.]

Za
łą

cznik nr 2

Zadanie

(czas na realizacj

ę 25 minut)

Rozwa

żcie zagadnienie:

Co mo

żemy powiedzie

ć o

zachowaniu m

łodych ludzi podczas uro-

czysto

ści (akademii) organizowanych z okazji

świ

ąt narodowych?

Podczas rozwa

ża

ń zapisujcie:

–

na niebieskich paskach papieru odpowiedzi na pytanie:

Jak si

ę zacho-

wuj
ą / zachowujemy?

–

na zielonych paskach papieru zanotujcie odpowiedzi na pytanie:

Jak

powinni si

ę /

powinni

śmy si

ę zachowywa

ć?

–

na bia

łych paskach papieru napiszcie odpowiedzi na pytanie:

Dlacze-

go zachowuj

ą si

ę / zachowujemy

ę tak, a nie inaczej?

–

na czerwonych paskach papieru zapiszcie

Wnioski

Zapisane kartki przyklejcie w odpowiednich miejscach plakatu.

Za
łą

cznik nr 3

Zapis na arkuszu szarego papieru powinien wygl

ąda

ć nast

ępuj
ąco:

Co mo

żemy powiedzie

ć o zachowaniu m

łodych ludzi podczas uro-

czysto

ści (akademii) organizowanych z okazji

świ

ąt narodowych?

Jak si

ę zachowuj

ą /

zachowujemy?

Jak powinni si

ę / powinni

śmy

ę zachowywa

ć?

niebieskie paski papieru

zielone paski papieru

Dlaczego zachowuj

ą si

ę /

zachowujemy si

ę tak, a nie inaczej?

bia
łe paski papieru

Wnioski:

czerwone paski papieru

185

www

.wsip.com.pl

Scenariusz nr 42. Ewa Skarżyńska Teatr

Temat: Tworzymy Dekalog kulturalnego widza teatralnego i kinowego.

Tok lekcji

Czynności ucznia:

Czynności

nauczyciela:

Potrzebne

materiały

Omówienie lekcji

Wprowa-

dzenie

– rozwiązuje krzyżówkę
– korzysta ze słownika języka

polskiego

– odczytuje odpowiedzi i hasło
– poprawia błędne zapisy
– wkleja krzyżówkę do zeszytu

– rozdaje karty z krzy-

żówką i słowniki
języka polskiego

– udziela dodatko-

wych wyjaśnień

karta

z krzyżówką
– dla każ-
dego ucznia
(Załącznik
nr 1)

słowniki

języka pol-
skiego

•

Zajęcia rozpoczynamy od krzyżówki, którą uczniowie
rozwiązują samodzielnie. Uczeń, który rozwiąże ją
jako pierwszy, odczytuje odpowiedzi i hasło. Pozostali
sprawdzają swoje zapisy, ewentualnie poprawiają je,
uzupełniają. Podczas pracy uczniowie mogą korzy-
stać ze słownika języka polskiego. W razie potrzeby
nauczyciel udziela dodatkowych wyjaśnień. Krzyżów-
ka zostaje wklejona do zeszytu po zapisaniu tematu
lekcji.

Realizacja

– słucha wzorcowego czytania
– czyta głośno
– opowiada o sytuacji ukazanej

w utworze

– określa nastrój, jaki wywołuje

u czytelnika wiersz

– wyjaśnia znaczenie słowa

dekalog

– korzysta ze słownika języka

polskiego

– zapisuje temat lekcji

– czyta tekst wiersza

– prowadzi ukierun-

kowaną pogadankę
na temat przeczyta-
nego wiersza

– podaje temat lekcji

Nauczyciel czyta głośno tekst wiersza, a następnie ro-
bią to wskazani kolejno 2–3 uczniowie. Potem dzieci
opowiadają o sytuacji ukazanej w utworze, określają
nastrój, jaki wywołuje u czytelnika wiersz i przypomi-
nają, korzystając ze słownika języka polskiego, zna-
czenie słowa dekalog. (Chodzi o książkowe, przenośne
znaczenie wyrazu: zbiór obowiązujących przepisów, za-
sad.) Następnie nauczyciel podaje temat lekcji, dzieli
uczniów na cztery grupy, rozdaje instrukcje, arkusze
szarego papieru i pisaki. Uczniowie realizują zadanie

186

Tok lekcji

Czynności ucznia:

Czynności

nauczyciela:

Potrzebne

materiały

Omówienie lekcji

– czyta zadania
– opracowuje Dekalog kul-

turalnego widza teatralnego
(uczniowie z grupy 1. i 2.)

– opracowuje Dekalog kultural-

nego widza kinowego (ucznio-
wie z grupy 3. i 4.)

– prezentuje efekt pracy grupy

– dzieli uczniów na

grupy, rozdaje zada-
nia dla grup

– koordynuje pracę

grup

– ocenia prezentacje

zadania

dla grup
(Załącznik
nr 2)

szary pa-

pier, pisaki

•

w grupach: dwie pierwsze wymyślają i zapisują w for-
mie dekalogu zasady dotyczące ubioru i zachowania
się w teatrze, a dwie następne robią to samo w odnie-
sieniu do kina. Po upływie określonego czasu następu-
je prezentacja i ocena efektów pracy zespołowej.

Zakoń-

czenie

– porównuje zasady dotyczące

ubioru oraz zachowania się
w teatrze i kinie

– wnioskuje na temat różnic

w ubiorze i zachowaniu się
w odniesieniu do kina i teatru

– zapisuje treść zadania domo-

wego

– prowadzi pogadan-

kę na temat różnic
między sposobem
ubierania się
i zachowania w kinie
oraz teatrze

– objaśnia treść zada-

nia domowego

Na zakończenie uczniowie porównują przygotowane
zestawy zasad dotyczących ubioru oraz zachowania się
w teatrze i kinie. Następnie wyciągają wnioski na te-
mat tego, jakie zachowanie jest dopuszczalne w kinie,
a niedopuszczalne w teatrze oraz różnic w sposobie
ubrania się przed pójściem do kina i teatru.

Zadanie

domowe

Przedstawię w formie grafi cznej (na wzór tabliczek informujących o tym, że się czegoś zabrania lub coś się nakazuje) wybraną
zasadę z opracowanego na lekcji Dekalogu kulturalnego widza teatralnego lub Dekalogu kulturalnego widza kinowego. Zadanie
wykonam na kartce z bloku.

187

www

.wsip.com.pl

Za
łą

cznik nr 1

Rozwi

ąż

krzy

żówk
ę:

Widowisko, w którym tre

ść

przekazywana jest przez aktorów wy

łą

cznie

za pomoc

ą ruchów cia

ła, gestów

, mimiki.

2. Widoczna dla publiczno

ści przestrze

ń, na której graj

ą aktorzy

3. Przerwa mi

ędzy aktami przedstawienia, cz

ęś

ciami koncertu itp.

Ruchoma zas

łona (podnoszona lub rozsuwana) oddzielaj

ąca scen

od widowni.

Lalka poruszana z góry za pomoc

ą nitek lub drutów przyczepionych

do jej ko

ńczyn i g

łowy
.

[Odpowiedzi: 1. P

antomima, 2. Scena, 3. Antrakt, 4. K

urtyna, 5. Marionetka; has

ło: teatr]

Za
łą

cznik nr 2

Zadanie dla grup 1 i 2

(czas na realizacj

ę 15 minut)

•

W co ubra

ć si

ę przed pój

ściem do teatru?

• Jak

zachowywa

ć si

ę w teatrze?

Opracujcie

Dekalog kulturalnego widza teatralnego

, czyli zbiór zasad

dotycz

ących ubioru i zachowania si

ę w teatrze.

Zadanie dla grup 3 i 4

(czas na realizacj

ę 15 minut)

•

W co ubra

ć si

ę przed pój

ściem do kina?

• Jak

zachowywa

ć si

ę w kinie?

Opracujcie

Dekalog kulturalnego widza kinowego

, czyli zbiór zasad

dotycz

ących ubioru i zachowania si

ę w kinie.

188

Scenariusz nr 43. Konstanty Ildefons Gałczyński Rozmowa z aktorem

Temat: O jakich marzeniach aktora dowiadujemy się z wiersza Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego?

Tok lekcji

Czynności ucznia:

Czynności

nauczyciela:

Potrzebne

materiały

Omówienie lekcji

Wprowa-

dzenie

– opowiada o ulubionym akto-

rze

– prezentuje wycinki z gazet

i czasopism

– wylicza cechy dobrego aktora
– zapisuje temat lekcji
– wypisuje ze słownika wyrazów

bliskoznacznych synonimy
wyrazu aktor

– prowadzi poga-

dankę na temat
aktorów

– podaje temat lekcji
– rozdaje słowniki

wyrazów blisko-
znacznych

wycinki

z gazet
i czasopism
dotyczące
ulubionych
aktorów

słowniki

wyrazów
bliskoznacz-
nych

•

Na początku lekcji ochotnicy opowiadają o swoim
ulubionym aktorze (prezentują ciekawostki, odczytują
fragmenty z gazet i czasopism, pokazują fotografi e).
Następnie dzieci wymieniają cechy dobrego aktora
i zapisują temat lekcji. Korzystając ze słownika wyra-
zów bliskoznacznych, wypisują synonimy wyrazu ak-
tor.

Realizacja

– słucha wzorcowego czytania
– czyta cicho ze zrozumieniem
– podaje informacje na temat

postaci mówiącej

– nazywa uczucia, które towa-

rzyszą postaci mówiącej

– wyjaśnia sens tytułu
– opowiada o marzeniach

aktora

– wyjaśnia znaczenie słów:

chciałby (...) widownię stroić,
jak skrzypce się stroi

– wyjaśnia, dlaczego jeden

wers został zapisany wielkimi
literami

– czyta tekst wiersza

– prowadzi pogadan-

kę na temat tekstu

Uczniowie słuchają wiersza czytanego przez nauczy-
ciela, następnie czytają go ponownie po cichu. W trak-
cie pogadanki: podają informacje na temat postaci
mówiącej; nazywają uczucia, które jej towarzyszą;
wyjaśniają sens tytułu, opowiadają o marzeniach ak-
tora; wyjaśniają znaczenie słów: chciałby (...) widownię
stroić, jak skrzypce się stroi oraz powód, dla którego
jeden wers został zapisany wielkimi literami. Cytują
też fragment wiersza będący wyjaśnieniem, czym jest
sztuka i próbują wyjaśnić jego sens. Następnie uzupeł-
niają w zeszycie zapisane wcześniej przez nauczyciela
na tablicy zdania (nie cytują).
Wiersz jest rozmową .......................................................
z ............................... .
Aktor marzy o ...................................................................
....................................................................................... .

189

www

.wsip.com.pl

– cytuje fragment wiersza

będący wyjaśnieniem, czym
jest sztuka

– wyjaśnia sens przytoczonych

słów

– uzupełnia zdania
– uzupełnia kartę pracy

• wyjaśnia znaczenia słów:

garderoba, kurtyna, aplauz,
antrakt, sufl er, kulisy

• korzysta ze słownika języka

polskiego

• korzysta ze słownika wyra-

zów obcych

– prezentuje efekt samodzielnej

pracy

– wkleja kartę pracy do zeszytu

– zapisuje na tablicy

niedokończone
zdania

– rozdaje karty pracy

i słowniki

– udziela dodatko-

wych wyjaśnień

– sprawdza popraw-

ność zapisu

Karta

pracy indy-
widualnej
(Załącznik
nr 1)

słowni-

ki języka
polskiego
i wyrazów
obcych

•

[Sztuka to ................................................................... .]
Potem dzieci uzupełniają kartę pracy, korzystając ze
słowników języka polskiego i wyrazów obcych, wyjaś-
niają znaczenia słów: garderoba, kurtyna, aplauz, an-
trakt, sufl er, kulisy. Po prezentacji i ewentualnych po-
prawkach wklejają kartę pracy do zeszytu.

Zakoń-

czenie

– losuje kartkę z nazwą pracow-

nika teatru

– uczestniczy w zabawie „Na

scenie”

– zapisuje treść zadania domo-

wego

– organizuje zabawę

– podaje treść zadania

domowego

kartki do

losowania

•

Na zakończenie nauczyciel organizuje zabawę pt. „Na
scenie”. Zasady: uczniowie losują kartki z nazwami
pracowników teatru, np. aktor, sufl er, scenograf, ko-
stiumolog, charakteryzator. (Nauczyciel wcześniej
przygotowuje tyle losów, ilu jest uczniów w klasie,
dzieląc mniej więcej równo liczbę osób, np. aktor –
4 losy, scenograf – 4 losy itd.). Uczniowie siedzą w krę-
gu, nauczyciel, siedząc w środku, wypowiada słowa:
Reżyser pracuje nad spektaklem i potrzebuje: ...............
............. . Wszystkie wymienione osoby muszą szybko
zmienić miejsce. Kto nie zdąży, zajmuje miejsce na-
uczyciela i dalej prowadzi zabawę.

Zadanie

domowe

Dla chętnych: polecenie 4. ze s. 268 podręcznika.

190

Za
łą

cznik nr 1

arta pracy indywidualnej

orzystaj

ąc ze s

łownika j

ęzyka polskiego lub s

łownika wyrazów obcych,

wyja

śnij znaczenia nast

ępuj
ących wyrazów:

garderoba, kurtyna, aplauz, antrakt, su

fl er

, kulisy

kurtyna

–

...............................................................................................................

...............................................................................................................................

....................

fl er

–

...............................................................................................................

...............................................................................................................................

....................

garderoba

–

...............................................................................................................

...............................................................................................................................

....................

kulisy

–

...............................................................................................................

...............................................................................................................................

....................

aplauz

–

...............................................................................................................

...............................................................................................................................

....................

antrakt

–

...............................................................................................................

...............................................................................................................................

....................