blacharz 721[01] z1 02 u

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

bvbhg

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Radosław Krzyżanowski

Wykonywanie elementów i przedmiotów z blach
z zastosowaniem narzędzi ręcznych 721[01]Z1.02

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:

mgr inż. Bartłomiej Marcinkiewicz

mgr inż. Teresa Traczyk

Opracowanie redakcyjne:

mgr inż. Radosław Krzyżanowski

Konsultacja:

mgr inż. Jolanta Skoczylas

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 721[01].Z1.02
Wykonywanie elementów i przedmiotów wykonywanych z blachy z zastosowaniem narzędzi
ręcznych, zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu blacharz.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Pomiary warsztatowe

4.1.1 Materiał nauczania
4.1.2 Pytania sprawdzające
4.1.3 Ćwiczenia
4.1.4 Sprawdzian postępów

7
8
8
9

4.2. Trasowanie na płaszczyźnie

4.2.1 Materiał nauczania
4.2.2 Pytania sprawdzające
4.2.3 Ćwiczenia
4.2.4 Sprawdzian postępów

10
11
11
14

4.3. Prace wykonywane narzędziami ręcznymi

4.3.1 Materiał nauczania
4.3.2 Pytania sprawdzające
4.3.3 Ćwiczenia
4.3.4 Sprawdzian postępów

15
22
23
26

4.4. Zapotrzebowanie na materiały do wykonania elementu lub przedmiotu

4.4.1 Materiał nauczania
4.4.2 Pytania sprawdzające
4.4.3 Ćwiczenia
4.4.4 Sprawdzian postępów

27
28
29
31

4.5. Kontrola jakości wykonanych elementów

4.5.1 Materiał nauczania
4.5.2 Pytania sprawdzające
4.5.3 Ćwiczenia
4.5.4 Sprawdzian postępów

32
33
33
34

4.6. Bezpieczeństwo i higiena pracy, ochrona przeciwpożarowa i ochrona

środowiska

4.6.1 Materiał nauczania
4.6.2 Pytania sprawdzające
4.6.3 Ćwiczenia
4.6.4 Sprawdzian postępów

35
36
36
37

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o wykonywaniu elementów oraz

przedmiotów z blach, narzędziach stosowanych do ich wykonywania.

W poradniku zamieszczono:

–

Wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które powinieneś
mieć opanowane, aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej.

–

Cele kształcenia tej jednostki modułowej.

–

Materiał nauczania (rozdział 4), który umożliwia samodzielne przygotowanie się
do wykonania ćwiczeń i zaliczenia sprawdzianów. Obejmuje on również ćwiczenia,
które zawierają wykaz materiałów, narzędzi i sprzętu potrzebnych do realizacji ćwiczeń.
Przed ćwiczeniami zamieszczono pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do ich
wykonania.
Po ćwiczeniach zamieszczony został sprawdzian postępów. Wykonując sprawdzian
postępów powinieneś odpowiadać na pytania tak lub nie, co oznacza, że opanowałeś
materiał albo nie.

–

Sprawdzian osiągnięć, w którym zamieszczono instrukcję dla ucznia oraz zestaw zadań
testowych sprawdzających opanowanie wiedzy i umiejętności z zakresu całej jednostki.
Zamieszczona została także karta odpowiedzi.

–

Wykaz literatury obejmujący zakres wiadomości dotyczących tej jednostki modułowej,
która umożliwi Ci pogłębienie nabytych umiejętności.

Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela

lub instruktora o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną
czynność.

Jednostka modułowa: Wykonywanie elementów i przedmiotów wykonywanych z blachy

z zastosowaniem narzędzi ręcznych, której treści teraz poznasz stanowi jeden z elementów
modułu 721[01].Z1 „Technologia robót blacharskich” i jest oznaczona na zamieszczonym
schemacie na stronie 4.

Bezpieczeństwo i higiena pracy

W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów

bezpieczeństwa i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych, wynikających z rodzaju
wykonywanych prac. Przepisy te poznasz podczas trwania nauki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

721[01].Z1.01

Posługiwanie się podstawowymi

pojęciami z zakresu blacharstwa

721[01].Z1

Technologia robót blacharskich

Schemat układu jednostek modułowych.

Schemat układu jednostek modułowych

721[01].Z1.02

Wykonywanie elementów i przedmiotów

z blachy z zastosowaniem narzędzi ręcznych

721[01].Z1.05

Wykonywanie elementów

i przedmiotów z blachy metodami

obróbki plastycznej i cieplnej

721[01].Z1.03

Wykonywanie elementów

i przedmiotów z blachy

z zastosowaniem maszyn

i urządzeń

721[01].Z1.04

Wykonywanie elementów

i przedmiotów z blachy

z zastosowaniem operacji

mechanicznej obróbki skrawaniem

721[01].Z1.06

Wykonywanie nierozłącznych połączeń blach

721[01].Z1.08

Wykonywanie konserwacji i naprawy

elementów i konstrukcji z blachy

721[01].Z1.07

Wykonywanie montażu i demontażu elementów

i zespołów blacharskich

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

rozpoznawać podstawowe materiały,

−

posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu blacharstwa,

−

wykonywać szkice podstawowymi technikami rysunkowymi,

−

dobierać materiały narzędzia i sprzęt do pracy,

−

stosować podstawowe przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy,

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

odczytywać i interpretować rysunki techniczne,

−

posługiwać się dokumentacją,

−

wykonywać pomiary i rysunki,

−

dobierać i zastosować odzież ochronną oraz środki ochrony osobistej, w zależności od
prowadzonych prac,

−

przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przewidywać i zapobiegać zagrożeniom,

−

oceniać własne możliwości w działaniach indywidualnych i zespołowych,

−

stosować zasady współpracy w grupie,

−

uczestniczyć w dyskusji, prezentacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

–

scharakteryzować proces technologiczny z wykorzystaniem narzędzi ręcznych,

–

zaplanować proces ręcznego kształtowania blach,

–

zorganizować stanowisko do wykonywania robót zgodnie z wymaganiami ergonomii,

–

dobrać metalowe i niemetalowe materiały konstrukcyjne oraz materiały pomocnicze
do wykonania zadania,

–

przygotować blachę do obróbki ręcznej,

–

dobrać narzędzia ręczne i przyrządy pomiarowe, do wykonywanych prac blacharskich,

–

wykonać pomiary warsztatowe,

–

wytrasować kształt wykonywanego elementu zgodnie z rysunkiem,

–

wykonać prace blacharskie narzędziami ręcznymi,

–

wykonać proste operacje ręcznego tłoczenia blach,

–

dokonać konserwacji narzędzi do obróbki ręcznej blachy,

–

sporządzić zapotrzebowanie na materiały do wykonania elementu lub przedmiotu
z blachy,

–

ocenić jakość i prawidłowość prac wykonanych narzędziami ręcznymi,

–

dobrać środki ochrony indywidualnej do pracy wykonywanej narzędziami ręcznymi,

–

zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej
i ochrony środowiska.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Pomiary warsztatowe

4.1.1. Materiał nauczania

Pomiarem nazywamy czynności na podstawie, których można określić wartości

wymiarów (np. szerokości, długości) przedmiotu. Celem pomiarów warsztatowych jest
sprawdzenie poprawności wykonania przedmiotu, który to porównuje się z dokumentacją
techniczną. Oto przykładowe czynności, które należy wykonać podczas dokonywania
pomiarów:
–

przygotowanie wyrobu do mierzenia (np. zdemontowanie),

–

oczyszczenie powierzchni mierzonego wyrobu,

–

ustawienie przyrządu pomiarowego (np. kątomierza uniwersalnego),

–

dokonanie pomiaru,

–

odczytanie wyników pomiaru,

–

ustalenie wielkości błędu wykonanego pomiaru.

Sprawdzenie kształtu wyrobu polega z reguły na pomiarze kątów, długości krawędzi,

wielkości średnicy oraz na określeniu chropowatości powierzchni. Dokładność pomiaru
powinna być jak największa. Jednakże większość pomiarów obarczona jest pewnym błędem.
Błąd ten może powstać wskutek np. niedokładności narzędzi. Inną przyczyną może być
temperatura, w jakiej dokonuje się pomiaru. Powinna ona wynosić ok. 20°C. Jeszcze inną
przyczyną powstania błędu jest niedoskonałości wzroku ludzkiego.

W celu dokonania pomiaru należy posługiwać się odpowiednimi narzędziami. Do

pomiarów mniej dokładnych używa się przymiaru kreskowego z podziałką milimetrową.
Mierzenie polega na przyłożeniu przymiaru do krawędzi mierzonego przedmiotu w taki
sposób, aby zero podziałki pokrywało się z początkiem krawędzi przedmiotu, a następnie
odczytuje się liczbę odpowiadającą krańcowej krawędzi przedmiotu. W celu określenia np.
grubości blachy musimy posłużyć się suwmiarką. Pomiaru suwmiarką dokonuje się
w następujący sposób: pomiędzy rozsunięte szczęki suwmiarki wkłada się mierzony
przedmiot i dosuwa się suwak do zetknięcia szczęk z krawędzią przedmiotu. Następnie
dokonuje się odczytu. Suwmiarką możemy również dokonać pomiaru średnicy i głębokości
otworów. Do pomiarów głębokości służy wysuwka głębokościomierza, wysuwka z korpusu
prowadnicy. Aby dokonać pomiaru średnicy otworu umieszcza się szczęki suwmiarki do
pomiarów wewnętrznych wewnątrz otworu i dokonuje odczytu. Z reguły suwmiarka ma
dokładność pomiaru do 0,1 mm, jednakże niekiedy używa się suwmiarek o większej
dokładności pomiaru (0,05 mm i 0,02 mm). Te dwie suwmiarki różnią się nacięciami
noniusza. Bardzo ważne jest, aby oko podczas odczytu znajdowało się na wprost podziałki,
ponieważ w przeciwnym razie odczyt nie będzie dokładny. Jednym z prostszych pomiarów
warsztatowych jest sprawdzenie kąta prostego danego elementu. Czynność taką wykonuje się
przy użyciu kątownika, bądź poprzez sprawdzenie przekątnych. Określenie zaś innego kąta
niż 90

można dokonać kątomierzem. W pracach warsztatowych używa się zazwyczaj

kątomierzy zwykłych i uniwersalnych. Kątomierz zwykły ma wartość podziałki wynoszącą
1

. Mierzenia kąta dokonuje się poprzez przystawienie kątomierza do mierzonego kata

ustawieniu rozwartości ramion tak, aby krawędzie pomiarowe przylegały do powierzchni
tworzących kąt mierzony; między ramionami a przedmiotem nie powinno być prześwitów.
Kątomierz uniwersalny służy do pomiarów kątów z dokładnością do 10 lub 15 minut. Składa
się z dwóch współśrodkowo osadzonych podzielni. W celu określenia mierzonego kąta
odczytuje się na podziałce głównej stopnie, a na podziałce noniusza minuty.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sprawdzenia płaskości powierzchni dokonuje się za pomocą liniałów kontrolnych.

Najbardziej pospolity to liniał krawędziowy ze skosem dwustronnym. Jeden koniec takiego
liniału jest ścięty pod kątem 45°, co umożliwia sprawdzenie prostoliniowości powierzchni
schodzących się pod kątem ostrym. W celu sprawdzenia prostoliniowości, na przedmiocie
umieszcza się liniał i obserwuje pod światło szczelinę między liniałem a przedmiotem. Nie
należy przesuwać liniału z jednego miejsca na drugie, ponieważ wtedy krawędź szybko się
zużywa.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Co nazywamy pomiarem?
2. Jakie są przyczyny powstawania błędów pomiarowych?
3. Co jest celem pomiarów warsztatowych?
4. Jakie czynności należy wykonać w celu dokonania pomiarów?
5. Jakie pomiary wykonuje się podczas sprawdzania kształtu wyrobu?
6. Jakie mogą być przyczyny powstania błędów podczas pomiarów?
7. Jakich narzędzi używa się do wykonania pomiarów mniej dokładnych?
8. Jakim narzędziem sprawdza się grubość blachy?
9. Jakie narzędzie służy do sprawdzania kątów prostych w danym elemencie?

10. Jaką dokładność pomiaru uzyskuje się mierząc kąty kątomierzem uniwersalnym?
11. Z jaka dokładnością można wykonywać pomiary suwmiarką?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dokonaj sprawdzenia poprawności wykonania trasowania prostokąta na blasze,

porównując z dokumentacją techniczną, którą dostaniesz od nauczyciela. Po zakończeniu
ć

wiczenia sporządź notatkę.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zorganizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy,

zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia – plan zapisać w notatniku,

przygotować narzędzia pomiarowe,

sprawdzić rozmieszczenia prostokąta na blasze,

sprawdzić długości boków prostokąta,

sprawdzić przekątne w prostokącie,

sporządzić w notatniku notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,

sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia w formie ustnej,

zaprezentować efekt wykonanego ćwiczenia,

10)

dokonać samooceny wykonanego ćwiczenia pod względem prawidłowości sprawdzenie
trasowania.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

blacha płaska z wytrasowanym prostokątem,

–

kątownik,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

liniał,

–

przymiar kreskowy,

–

przybory do pisania,

–

notatnik,

–

literatura z rozdziału 6 dotycząca trasowania.

Ćwiczenie 2

Sprawdź poprawność trasowania pięciu otworów na arkuszu blachy płaskiej, porównując

z rysunkiem technicznym, który dostaniesz od nauczyciela. Po zakończeniu ćwiczenia
sporządź notatkę.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zorganizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy,

zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia – plan zapisać w notatniku,

oczyścić powierzchnię blachy,

przygotować narzędzia pomiarowe,

sprawdzić poprawność trasowania koła,

sprawdzić średnicę otworów,

sprawdzić rozmieszczenie otworów,

sporządzić w notatniku notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,

sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia w formie ustnej,

10)

zaprezentować efekt wykonanego ćwiczenia,

11)

dokonać samooceny wykonanego ćwiczenia pod względem prawidłowości sprawdzenie
trasowania.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

blacha płaska,

–

cyrkiel,

–

przymiar kreskowy,

–

literatura z rozdziału 6 dotycząca trasowania.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) zdefiniować co nazywamy pomiarem?

2) określić, co jest celem pomiarów warsztatowych?

3) omówić czynności jakie należy wykonać w celu dokonania pomiaru?

4) omówić rodzaje pomiarów wykonywanych podczas sprawdzania

kształtu wyrobu?

5) omówić jakie mogą być przyczyny powstawania błędów podczas

pomiarów?

6) wymienić narzędzia, którymi mierzy się grubość blachy?

7) wymienić narzędzia służące do sprawdzania kątów prostych

w danym elemencie?

8) posługiwać się narzędziami pomiarowymi?

9) wykonywać pomiary kątów?

10) wykonywać pomiary liniowe?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Trasowanie na płaszczyźnie

4.2.1. Materiał nauczania

Trasowaniem nazywamy naniesienie na blachę zarysów rozwinięć, całości lub

poszczególnych elementów składowych wyrobów blacharskich. Trasowanie wykonujemy
zawsze w skali 1:1. Od dokładności trasowania zależy dokładność wykonania wyrobu
blacharskiego. Trasowanie wykonujemy na podstawie dokumentacji technicznej: rysunku
technicznego, karty technologicznej lub szkicu wykonanego na podstawie obmiaru.
Przenoszenie zarysów elementu na blachę może się odbywać na trzy sposoby:
1. Przenoszenie poszczególnych linii tworzących zarys. Tworzenie rysunku od podstaw.
2. Przyłożenie do blachy rysunku warsztatowego wykonanego na papierze w skali 1:1

i zapunktownie charakterystycznych miejsc, tworzących zarys elementu. Połączenie
zaznaczonych punktów liniami.

3. Jeżeli zachodzi potrzeba wytrasowania większej ilości danych wyrobów lub trasowanie

jakiegoś elementu jest uciążliwe, należy przygotować szablon z blachy lub tektury i po
przyłożeniu do blachy starannie odrysowywać. Wzorcowy wykrój powinien być
przygotowany szczególnie precyzyjnie, aby uniknąć sumowania się błędów wykroju
i odrysowania.
Jeżeli trasujemy z gotowego wyrobu, wykonujemy najpierw dokładny obmiar, a wymiary

nanosimy na szkic roboczy. Szkic należy wykonać bardzo uważnie, uwzględniając naddatki
materiału na połączenia, zawinięcia, żłobienia itp. Wymiary zdejmowane bezpośrednio
z wyrobu należy dokładnie kontrolować. Pozwoli to uniknąć strat materiału i czasu pracy.

Przygotowanie do trasowania polega na sprawdzeniu stanu powierzchni blachy

a w szczególności stopnia oczyszczenia i wyprostowania. Szczególnie dokładnie należy
sprawdzić zgodność wymiarów z uwzględnieniem naddatków na łączenia, zakłady, obróbkę,
zawinięcia itp. Dodatkowo, jeżeli zachodzi konieczność trasowania skomplikowanych
zarysów, blachę można pokryć za pomocą pędzla roztworem kredy z dodatkiem oleju
lnianego. Zwiększa to wyrazistość trasowanych linii.

Trasowanie rozpoczyna się od nakreślenia bazy traserskiej. Może ją stanowić oś

przedmiotu, lub linia podstawowa umiejscowiona możliwie blisko brzegu arkusza. Bazę
traserską może stanowić również sama krawędź blachy, pod warunkiem, że jest równa bez
falistości, zadri załamań. Bazę traserską zawsze należy obierać tak, aby straty materiału były
jak najmniejsze, a pozostały po wycięciu elementu materiał był możliwie jednym zwartym
kawałkiem.

Po obraniu bazy traserskiej wystawiamy proste prostopadłe, odnosimy cyrklem odległości

itp. Punkty przecięcia, środki okręgów i wierzchołki kątów punktujemy punktakiem.
Trasowanie na cienkich i miękkich blachach aluminiowych, białych stalowych, cynkowych
i miedzianych wykonuje się miękkim ołówkiem lub mosiężnym rysikiem, ponieważ blachy te
są czułe na uszkodzenie. Zbyt głębokie zarysowanie twardym rysikiem spowodować może
złamanie blachy przy gięciu.

Podstawowe narzędzia traserskie pokazano na rysunkach nr 1 i 2.

Rys. 1. a) rysik traserski, b) punktak [2, s. 29]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 2. Liniały: a) o zukosowanej krawędzi, b) przymiar, c) z rysikiem do kreślenia łuków, d) z ołówkiem do

kreślenia linii równoległych, e) z rysikiem do kreślenia linii równoległych [2, s. 28]

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Co nazywamy trasowaniem?
2. Jaką skale stosujemy podczas trasowania?
3. Na podstawie, czego wykonujemy trasowanie?
4. Jakie znasz metody trasowania?
5. Kiedy wykonujemy obmiar podczas trasowania?
6. W jakim celu pokrywa się blachę roztworem kredy?
7. Co to jest baza traserska?
8. Jakie miejsca zaznaczamy dodatkowo punktakiem?
9. Czym nanosimy trasowane linie na blachy miękkie?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przygotuj blachę do trasowania, poprzez czyszczenie i pokrycie powierzchni farbą

traserską. Po zakończeniu ćwiczenia sporządź notatkę.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zorganizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy,

zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia – plan zapisać w notatniku,

przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,

pobrać arkusz blachy ze składowiska,

ocenić stan blachy,

wykonać czynności przygotowawcze,

sporządzić w notatniku notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,

sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia w formie ustnej,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

zaprezentować efekt wykonanego ćwiczenia,

10)

dokonać

samooceny

wykonanego

wiczenia

pod

względem

prawidłowości

przygotowania blachy do trasowania.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

blacha stalowa czarna (zanieczyszczona w różnym stopniu),

–

farba traserska (kreda, woda, olej lniany),

–

notatnik,

–

przybory do pisania,

–

papier ścierny 100,

–

pędzel płaski,

–

rękawice ochronne,

–

literatura z rozdziału 6 dotycząca przygotowywania blach do trasowania.

Ćwiczenie 2

Wytrasuj na blasze przedstawione na rysunku technicznym figury płaskie. Po

zakończeniu ćwiczenia sporządź notatkę.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zorganizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy,

zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia – plan zapisać w notatniku,

przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,

pobrać arkusz blachy ze składowiska,

zapoznać się z dokumentacją,

wytrasować zarysy obiektów zgodnie z dokumentacją,

sporządzić w notatniku notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,

sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia w formie ustnej,

zaprezentować efekt wykonanego ćwiczenia,

10)

dokonać samooceny wykonanego ćwiczenia pod względem prawidłowości i dokładności
trasowania.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

blacha stalowa ocynkowana,

–

dokumentacja techniczna (rysunek przedstawiający zarys obiektów o różnym stopniu
trudności),

–

farba traserska (kreda, woda, olej lniany),

–

notatnik,

–

przybory do pisania,

–

liniał,

–

punktak,

–

kątownik,

–

miara,

–

rysik traserski,

–

cyrkiel traserski,

–

młotek pobijak,

–

pędzel płaski,

–

rękawice ochronne,

–

literatura z rozdziału 6 dotycząca trasowania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 3

Wytrasuj na blasze stalowej ocynkowanej rozwinięcie przedmiotu na podstawie

otrzymanego wzoru.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zorganizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy,

zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia – plan zapisać w notatniku,

przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,

pobrać arkusz blachy ze składowiska,

wykonać obmiar przedmiotu,

wykonać wg obmiaru szkic z naniesieniem wymiarów,

wytrasować zarysy przedmiotu zgodnie ze szkicem,

sporządzić w notatniku notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,

sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia w formie ustnej,

10)

zaprezentować efekt wykonanego ćwiczenia,

11)

dokonać samooceny wykonanego ćwiczenia pod względem prawidłowości i dokładności
trasowanego przedmiotu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

blacha stalowa ocynkowana,

–

przedmiot do obmiaru (np. fragment rury spustowej, pojemnik itp.),

–

notatnik,

–

przybory do pisania,

–

liniał,

–

punktak,

–

kątownik,

–

miara,

–

rysik traserski,

–

cyrkiel traserski,

–

młotek pobijak,

–

rękawice ochronne,

–

literatura z rozdziału 6 dotycząca trasowania.

Ćwiczenie 4

Wytrasuj na blasze stalowej czarnej rozwinięcie walca o wysokości 200 mm i średnicy

100 mm. Po zakończeniu ćwiczenia sporządź notatkę.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy,
2) zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia – plan zapisać w notatniku,
3) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
4) pobrać arkusz blachy ze składowiska,
5) obliczyć wymiary arkusza blachy potrzebnej do wytrasowania walca,
6) wykonać wg obliczeń trasowanie kształtu rozwinięcia walca,
7) sporządzić w notatniku notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,
8) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia w formie ustnej,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9) zaprezentować efekt wykonanego ćwiczenia,

10) dokonać samooceny wykonanego ćwiczenia pod względem prawidłowości i dokładności

trasowanego przedmiotu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

blacha stalowa czarna,

–

notatnik,

–

przybory do pisania,

–

liniał,

–

punktak,

–

kątownik,

–

miara,

–

rysik traserski,

–

młotek pobijak,

–

rękawice ochronne,

–

literatura z rozdziału 6 dotycząca trasowania

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) omówić proces trasowania?

2) przygotowywać farbę traserską?

3) przygotowywać blachę do trasowania?

4) posługiwać się narzędziami przeznaczonymi do trasowania?

5) wykonać

operacje

trasowanie

zgodnie

dokumentacją

technologiczną?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Prace wykonywane narzędziami ręcznymi

4.3.1. Materiał nauczania

Wszystkie prace wykonywane narzędziami ręcznymi wymagają dużej dokładności oraz

wprawy. Do czynności wykonywanych narzędziami ręcznymi zaliczamy: cięcie, gięcie,
zwijanie, wciąganie, wgłębianie.

Cięcie
Operację cięcia można wykonać kilkoma metodami przy pomocy narzędzi ręcznych.
Jednym z najprostszych sposobów cięcia blach cienkich jest cięcie przy pomocy

przecinaka blacharskiego oraz młotka. Przecinak blacharski różni się od przecinaka
ś

lusarskiego, ma dłuższe ostrze i kat krawędzi tnącej 30°. Aby ciąć blachę cienką należy

ułożyć ja na metalowym podkładzie z blachy ołowianej, cynkowej bądź miękkiej stalowej
ułożonej na kowadle lub na nie hartowanym elemencie, na przykład kawałku szyny kolejowej
rysunku nr 3.

Rys. 3. Cięcie za pomocą przecinaka oraz młotka na szynie i na kowadle [1, s. 56]

Następnie uderzając w przecinak młotkiem przecina się blachę. Ostrze przecinaka należy

prowadzić po wytrasowanej linii cięcia.

Za pomocą nożyc ręcznych można ciąć blachę stalową o grubości do 1 mm. Przy pomocy

nożyc ręcznych dokonuje się bardziej precyzyjnego cięcia blach. Podczas cięcia nożycami
ręcznymi należy pamiętać o tym, aby noże nożyc były ustawione prostopadle do płaszczyzny
ciętej blachy a rękojeść nożyc trochę uniesiona. Odcięty fragment blachy powinien znajdować
się poniżej ręki rysunek nr 4.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 4. Prawidłowy sposób cięcie nożycami ręcznymi [1, s. 62]

Jeśli ten warunek nie zostanie zachowany nastąpi odkształcenie brzegów ciętej blachy

a także linia ciecia zostanie odchylona od linii cięcia wytrasowanej na ciętym materiale.
W trakcie cięcia należy cały czas widzieć wytrasowana linię, po której następuje cięcie
w związku z tym nożyce należy tak ustawiać, aby było to możliwe.

Cięcie do momentu zamknięcia się ostrzy nożyc spowoduje zerwanie oraz pęknięcie

poprzeczne ciętej blachy w stosunku do linii cięcia. Na rysunku nr 5 przedstawiono
nieprawidłowy sposób cięcia nożycami ręcznymi.

Rys. 5. Niewłaściwy sposób cięcie nożycami ręcznymi [1, s. 62]

Blacha jest materiałem sztywnym i do wycinania różnych kształtów w blasze używa się

odpowiednich nożyc przedstawionych na rysunku nr 6.

a) nożyce proste stosowane najczęściej w zakładach blacharskich,
b) nożyce stosowane do cięcia prostoliniowego, przelotowego,
c) nożyce do wycinania otworów,
d) nożyce do wycinania w trudnodostępnych miejscach oraz do wycinania krzywizn

o małych promieniach,

e) nożyce do wycinania po łuku,
f) nożyce wygięte pod kątem do cięcia twardszych i sztywniejszych blach,
g), h) nożyce mocowane do kowadła lub stołu, posiadają przedłużone dźwignie służą

do cięcia blach o grubości do 1,5 mm.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 6. Rodzaje nożyc ręcznych [1, s. 59]

Gięcie
Cienkie blachy można zaginać: na desce obitej kątownikiem, za pomocą kleszczy

blacharskich, rysików. Zaginanie blach przy pomocy rysika odbywa się w sposób
następujący: układamy blachę na miękkim materiale np. tekturze, następnie tępym rysikiem
zamoczonym w oliwie przesuwamy po wytrasowanej linii, blacha unosi się do góry, następnie
doginamy ją ręcznie. Przy pomocy rysika możemy zaginać blachy tylko do grubości 0,3 mm.
Gięcie przy pomocy rysika przedstawiono na rysunku nr 7.

Rys. 7. Gięcie cienkich blach rysikiem [1, s. 76]

Gięcie blach można wykonywać także w imadle rysunek nr 8. Pamiętać jednak należy

o zabezpieczeniu blachy przed porysowaniem w szczękach imadła. Zabezpieczeniem może
być przekładka z miękkiej blachy lub kątownik. Przed rozpoczęciem gięcia należy sprawdzić

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

czy wytrasowana linia gięcia wystaje ponad krawędź szczęk imadła. Zaginanie blach
polegające na bezpośrednim uderzaniu młotkiem ślusarskim w kształtowaną blachę
spowoduje uszkodzenie blachy, dlatego należy stosować klocek z twardego drewna i przez
niego uderzać młotkiem w blachę. Wygodniejszy w użyciu do gięcia blachy jest młotek
wykonany z drewna, gumy lub tworzyw sztucznych, nie rozciąga i nie zgniata on blach
w trakcie kształtowania.

Rys. 8. Gięcie blach zamocowanych w imadle młotkiem [1, s. 75]

Na rysunku nr 9 przedstawiono niewłaściwy sposób gięcia blachy w imadle przy pomocy

młotka ślusarskiego.

Rys. 9. Niewłaściwy sposób gięcia blachy zamocowanej w imadle młotkiem [1, s. 75]

Gięcie blach przez uderzanie młotkiem można wykonywać także na zaginadłach rysunek

nr 10, kowadełkach, deskach obitych kątownikiem.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 10. Gięcie blachy młotkiem na zaginadle [1, s. 76]

Do gięcia stosowane są też kleszcze blacharskie. Przy pomocy kleszczy można zaginać

blachy tylko do pewnej odległości od krawędzi arkusza. Odległości ta nie może przekraczać
długości szczęk kleszczy. Zaginanie blachy kleszczami należy wykonywać stopniowo.
Odgięcie blachy od razu do żądanego kąta, spowoduje jej uszkodzenie w miejscu gdzie
kończą się szczęki kleszczy. Należy kilkukrotnie zaginać kleszczami blachę wzdłuż krawędzi
gięcia stopniowo zwiększając kąt zagięcia. Tak kształtowany element nie ulegnie
uszkodzeniu.

Zwijanie
Ręczne zwijanie blachy można przeprowadzić na: rurze, okrągłej belce drewnianej,

dwurogu blacharskim, drewnianych podkładkach. Zwijanie pokazano na rysunku nr 11.

Rys. 11. zwijanie ręczne blachy [1, s. 79]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zwijanie na rurze lub belce drewnianej składa się z dwóch etapów. Etap pierwszy

podwijanie brzegów arkusza na belce lub rurze. Etap drugi właściwe zwijanie. Średnica rury,
na której dokonuje się operacji zwijania musi być trochę mniejsza od średnicy zwijanego
płaszcza. Rura średnicy 200 mm ma zastosowanie dla płaszcza średnicy 220 mm.

Wciąganie
Wciąganie blach nazywa się także spęczaniem stosowane jest w blacharstwie do:

−

ręcznego wykonywania naczyń walcowych z płaskich krążków blach,

−

zwijania kątowników z blach rysunki nr 12 i 13,

−

pasowania średnic dwóch rur zwiniętych z blachy rysunek nr 14.

Rys. 12. zwijanie ręczne kątownika [1, s. 85]

Rys. 13. zwijanie ręczne kątownika [1, s. 85]

Rys. 14. pasowanie rury [1, s. 86]

Ręczne wykonywanie naczyń walcowych z płaskich krążków blach.
Po wycięciu krążka z blachy, następuje pochylenie krawędzi na określonej szerokości.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Kolejną czynnością jest wykonanie fałdowania pochylonej części. Fałdowanie wykonuje

się przy pomocy szczypiec o okrągłych szczękach, należy zwrócić uwagę, aby wszystkie
fałdy były wykonane do wewnątrz lub na zewnątrz. Kolejną czynnością jest rozklepanie fałd
na obrzeżu.

Operację rozklepania należy wykonać na dwurogu blacharskim lub na szynie kolejowej.
Rozklepywanie należy wykonać przy pomocy młotka obrębiaka. Obrębiakiem należy

uderzać tylko w fałdę, uderzenie obok fałdy spowoduje zgniecenie blachy, utwardzenie jej
oraz ścienienie a to może prowadzić do pęknięć.

Fałdowanie wykonywane za pomocą szczypiec okrągłych wykonuje się na blachach

z metali lekkich jak aluminium czy cynk o grubości do 1 mm. Fałdowanie można wykonać
także na klocu drewnianym odpowiednio wyżłobionym przy pomocy młotka obrębiaka
rysunek nr 15. Na klocu drewnianym fałduje się blachy stalowe o grubości do 1 mm, a także
blachy z metali lekkich o grubości w zakresie 1–1,5 mm.

Rys. 15. Fałdowanie na klocku [1, s. 85]

Blachy stalowe grubsze od 1mm zazwyczaj fałduje się z wyżarzaniem. Blachy z metali

lekkich fałduje się zazwyczaj bez wyżarzania.

Zwijanie kątownika giętego z blachy oraz pasowanie rur zwijanych z blachy można

fałdować przy pomocy przyrządów pokazanych na rysunku nr 16.

Rys. 16. Przyrządy do fałdowania [1, s. 86]

Wgłębianie
Wgłębianie blach nazywane jest także puklowaniem rysunek nr 17. Za pomocą operacji

wgłębiania można otrzymać z płaskiej blachy przedmioty o kształcie: półkolistym (czasza),

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

elipsoidy i inne. Aby otrzymać przedmioty o żądanym kształcie najpierw należy wykonać
wzornik. Wzornik najczęściej wykonuje się z twardego drewna, żeliwa szarego, ewentualnie
odlewu cynkowego.

Rys. 17. Puklowanie blachy [1, s. 87]

Blachy cienkie do 2 mm wgłębia się na zimno, grubsze na gorąco, podgrzewając

w trakcie wgłębiania. Do wgłębiania ręcznego stosowane są młotki klepaki. Podczas operacji
wgłębiania blacha utwardza się, więc jeśli wgłębiamy blachę na zimno należy stosować
wyżarzanie międzyoperacyjne. Zabieg wyżarzania międzyoperacyjnego ma za zadanie
zapobiegać powstawaniu rys na powierzchni kształtowanego elementu. Wgłębianie należy
rozpocząć od wyklepywania od zewnątrz do wewnątrz, schemat pokazano na rysunku nr 18.
Podczas operacji wgłębiania blacha w części środkowej elementu zostaje pocieniona, a na
zewnątrz zgrubiona, lub nawet sfałdowana. Pod koniec wgłębiania ewentualne fałdy należy
wyklepać.

Rys. 18. Kolejność klepania podczas wgłębiania [1, s. 92]

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie znasz techniki ręcznego cięcia blach?
2. Jakie znasz rodzaje nożyc do cięcia blach?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. Jak należy posługiwać się nożycami, aby prawidłowo dokonać operacji cięcia?
4. Za pomocą, jakich narzędzi ręcznych dokonuje się operacji gięcia blach?
5. Do czego służą kowadełka?
6. W jaki sposób mocuje się kowadełka i klepadła?
7. Jakie operacje wykonuje się na dwurogach?
8. Za pomocą, jakich przyrządów zwija się blachę?
9. Do jakich operacji stosowane jest wciąganie blach?

10. W jaki sposób dokonuje się fałdowania blach?
11. Jak inaczej nazywamy wgłębianie?
12. Za pomocą, jakich narzędzi dokonuje się operacji wgłębiania?
13. W jakim celu wykonuje się wyżarzanie międzyoperacyjne?
14. Od którego miejsca na blasze rozpoczyna się wgłębianie?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj ze wskazanego arkusza blachy stalowej ocynkowanej rurę o długości 300 mm

i średnicy 180 mm. Po zakończeniu ćwiczenia sporządź notatkę.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy,
2) zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia – plan zapisać w notatniku,
3) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
4) przygotować materiały,
5) przygotować narzędzia do wykonania ćwiczenia,
6) wytrasować rozwinięcie rury,
7) wyciąć rozwinięcie rury,
8) dokonać wstępnego podwijania brzegów,
9) wykonać właściwe zwijanie,

10) sporządzić w notatniku notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,
11) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia w formie ustnej,
12) zaprezentować efekt wykonanego ćwiczenia,
13) dokonać samooceny wykonanego ćwiczenia pod względem dokładności i jakości

wykonania rury.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

blacha stalowa ocynkowana,

–

stół traserski,

–

cienkopis,

–

liniał,

–

kątownik,

–

przymiar metrowy,

–

nożyce lewe,

–

nożyce prawe,

–

rura stalowa średnicy 160 mm,

–

klocki drewna,

–

młotek drewniany,

–

przybory do pisania,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

notatnik,

–

literatura z rozdziału 6 dotycząca wykonywania rur z blachy.

Ćwiczenie 2

Wykonaj naczynie walcowe o średnicy 300mm i wysokości 50 mm ze wskazanego

arkusza blachy. Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia dobierz wszystkie potrzebne
narzędzia. Po zakończeniu ćwiczenia sporządź notatkę.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy,
2) zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia – plan zapisać w notatniku,
3) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
4) przygotować materiały
5) wytrasować na blasze kształt naczynia,
6) wyciąć wytrasowane naczynie,
7) zagiąć obrzeże,
8) przeprowadzić fałdowanie,
9) rozklepać fałdy,

oraz jakości wykonanego naczynia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

blacha stalowa ocynkowana,

–

narzędzia traserskie dostępne w pracowni szkolnej,

–

narzędzia blacharskie dostępne w pracowni szkolnej,

–

literatura z rozdziału 6 dotycząca wykonywania naczyń.

Ćwiczenie 3

Wykonaj z arkusza blachy stalowej kątownik o wymiarach 35x35 mm i długości

400 mm. Po zakończeniu ćwiczenia sporządź notatkę.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy,
2) zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia – plan zapisać w notatniku,
3) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
4) przygotować materiały,
5) przygotować narzędzia do wykonania ćwiczenia,
6) wytrasować element,
7) wyciąć element,
8) wygiąć element,
9) sporządzić w notatniku notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,

10) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia w formie ustnej,
11) zaprezentować efekt wykonanego ćwiczenia,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12) dokonać samooceny wykonanego ćwiczenia pod względem dokładności wykonania

kątownika.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

blacha stalowa czarna,

–

stół traserski,

–

liniał,

–

kątownik,

–

rysik,

–

płyta z grubej blachy do zamocowania kowadełka,

–

kowadełko,

–

młotek drewniany,

–

przybory do pisania,

–

notatnik,

–

literatura z rozdziału 6 dotycząca wykonywania kątowników blachy stalowej.

Ćwiczenie 4

Wytnij ze wskazanego przez nauczyciela arkusza blachy stalowej czarnej kwadrat

o bokach 200 mm. Jako narzędzi do cięcia użyj młotka i przecinaka. Po zakończeniu
ć

wiczenia sporządź notatkę.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy,
2) zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia – plan zapisać w notatniku,
3) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
4) przygotować materiały,
5) przygotować narzędzia do wykonania ćwiczenia,
6) wytrasować kwadrat,
7) wyciąć kwadrat z blachy,
8) sporządzić w notatniku notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,
9) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia w formie ustnej,

10) zaprezentować efekt wykonanego ćwiczenia,
11) dokonać samooceny wykonanego ćwiczenia pod względem dokładności cięcia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

blacha stalowa czarna,

–

stół traserski,

–

rysik,

–

liniał,

–

kątownik,

–

przymiar metrowy

–

przecinak,

–

młotek ślusarski 1kg,

–

odcinek szyny kolejowej,

–

przybory do pisania,

–

notatnik,

–

literatura z rozdziału 6 dotycząca cięcia blach.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 5

Wytnij ze wskazanego arkusza blachy stalowej ocynkowanej półkole o średnicy 250 mm.

Po zakończeniu ćwiczenia sporządź notatkę.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy,
2) zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia – plan zapisać w notatniku,
3) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
4) przygotować materiały,
5) przygotować narzędzia do wykonania ćwiczenia,
6) wytrasować półkole,
7) wyciąć półkole,
8) sporządzić w notatniku notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,
9) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia w formie ustnej,

10) zaprezentować efekt wykonanego ćwiczenia,
11) dokonać samooceny wykonanego ćwiczenia pod względem dokładności cięcia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

blacha stalowa ocynkowana,

–

stół traserski,

–

cienkopis,

–

liniał,

–

cyrkiel,

–

przymiar metrowy,

–

nożyce lewe,

–

nożyce prawe,

–

nożyce do ciecia po łuku,

–

przybory do pisania,

–

notatnik,

–

literatura z rozdziału 6 dotycząca cięcia.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wskazać narzędzia do ręcznego cięcia blach?

2) wymienić ręczne narzędzia do kształtowania blach?

3) wykonać operacje cięcia narzędziami ręcznymi?

4) giąć blachy przy pomocy ręcznych narzędzi?

5) dobrać narzędzia do zawijania blach?

6) wykonywać operacje zawijania blach?

7) opisać operację wciągania?

8) wykonywać operacje wciągania zgodnie z dokumentacją?

9) scharakteryzować operacje wgłębiania?

10) wykonywać wgłębianie zgodnie z dokumentacją?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Zapotrzebowanie na materiały do wykonania elementu lub

przedmiotu

4.4.1. Materiał nauczania

Główny materiał w blacharstwie stanowią różnego rodzaju blachy. Dlatego też, mówiąc

o zapotrzebowaniu na materiał będziemy mieć na myśli właśnie blachę.

Ilość materiału niezbędna do wykonania danego wyrobu wynika z kształtu jego

rozwinięcia.

Ustalając rozwinięcie wyrobu należy uwzględnić wszystkie naddatki na połączenia,

podgięcia, przeżłobienia i zawinięcia.

Trasując wyrób składający się z oddzielnych elementów należy zawsze robić to w taki

sposób, aby zajmowały one możliwie najmniej miejsca na arkuszu. Pozwoli to na znaczną
oszczędność blachy poprzez zminimalizowanie bezużytecznych odpadów. Prawidłowe oraz
błędne rozmieszczenie poszczególnych elementów na arkuszu przedstawia rysunek nr 19.

Rys. 19. Przykład prawidłowego i błędnego usytuowania wyrobu w obszarze arkusza [opracowanie własne]

Znając wymiary gabarytowe rozwinięcia możemy łatwo ustalić niezbędne, minimalne

wymiary arkusza blachy, lub (gdy elementów jest więcej) ile danych elementów zmieści się
na jednym arkuszu.

W przypadku wykonywania operacji usztywnienia obrzeży (np. naczynia) drutem, należy

obliczyć długość usztywnionego obwodu.

Długość płaskownika podaje się w metrach bieżących [mb] uwzględniając długość

rozwinięcia elementu i ewentualną ilość wyrobów, lub ilość płaskownika przewidzianą na
jeden wyrób z podaniem ich ilości. Śruby, nity, gwoździe itp. wylicza się w sztukach lub
kilogramach na wyrób z podaniem rodzaju (średnicy, materiału, długości).

W zakładach pracy, gdzie wykonuje się produkcję seryjną, proces technologiczny

dokumentowany jest odpowiednimi kartami technologicznymi. Zapotrzebowanie na materiał
określa karta-kwit pobrania materiału, która dotyczy przede wszystkim blach. Na karcie
pobrania materiału widnieją takie informacje, jak:

−

rodzaj i wymiary materiału,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

nazwa wyrobu,

−

norma zużycia materiału na jedną sztukę wyrobu,

−

ilość sztuk wyrobu do wykonania,

−

miejsce pobrania materiału (przeważnie magazyn).
Zapotrzebowanie na materiał ustalić można również na podstawie karty rozkroju. Główną

jej częścią jest rysunek przedstawiający usytuowanie wycinanych elementów na arkuszu
blachy.

Karta rozkroju podaje:

−

wymiary arkusza blachy,

−

ilość sztuk przypadającą na jeden arkusz,

−

sposób ułożenia wycinanych elementów względem arkusza,

−

ilość odpadu wykorzystywanego do dalszej produkcji.
Przykładową kartę rozkroju pokazano na rysunku nr 20.

Rys. 20. Karta rozkroju [1, s. 302]

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Z czego wynika ilość blachy niezbędna do wykonania wyrobu?
2. Co należy uwzględnić ustalając rozwinięcia wyrobu?
3. Jak należy umieszczać trasowane wyroby na arkuszu?
4. Jak podaje się zapotrzebowanie na nity?
5. Jakie dokumenty opisują proces technologiczny przy produkcji seryjnej?
6. Jakie informacje zawiera karta-kwit pobrania materiału?
7. Jakie informacje podaje karta rozkroju?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Obliczyć minimalną, wystarczającą wielkość arkusza blachy do wycięcia elementu

przedstawionego na rysunku. Po zakończeniu ćwiczenia sporządź notatkę.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy,
2) zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia – plan zapisać w notatniku,
3) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
4) zapoznać się z dokumentacją (rysunkiem przedstawiającym rozwinięcie wyrobu),
5) obliczyć gabaryty arkusza blachy (dodając 10 mm marginesy z każdej strony wyrobu),
6) sporządzić w notatniku notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,
7) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia w formie ustnej,
8) zaprezentować efekt wykonanego ćwiczenia,
9) dokonać

samooceny

wykonanego

wiczenia

pod

względem

prawidłowości

zaproponowanych rozwiązań.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

notatnik,

–

przybory do pisania,

–

dokumentacja techniczna (rysunek przedstawiający rozwinięcie wyrobu),

–

literatura z rozdziału 6 dotycząca zapotrzebowania materiałów.

Ćwiczenie 2

Sporządź kartę rozkroju dla wyrobu przedstawionego na rysunku. Po zakończeniu

wiczenia sporządź notatkę.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy,
2) zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia – plan zapisać w notatniku,
3) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
4) zapoznać się z dokumentacją (rysunkiem przedstawiającym rozwinięcie wyrobu),
5) ustalić rodzaj materiału (blachy),
6) ustalić ułożenie elementów na arkuszu,
7) wypełnić kartę rozkroju,
8) sporządzić w notatniku notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,
9) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia w formie ustnej,

10) zaprezentować efekt wykonanego ćwiczenia,
11) dokonać samooceny wykonanego ćwiczenia pod względem prawidłowości wykonania

karty rozkroju.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

notatnik,

–

przybory do pisania,

–

dokumentacja techniczna (rysunek przedstawiający rozwinięcie wyrobu),

–

literatura z rozdziału 6 dotycząca zapotrzebowania materiałów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 3

Na udostępnionym arkuszu blachy rozplanuj ułożenie wyrobu do wycięcia tak, aby

zmieściło się jak najwięcej elementów. Po zakończeniu ćwiczenia sporządź notatkę.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy,
2) zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia – plan zapisać w notatniku,
3) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
4) pobrać arkusz blachy z miejsca składowania,
5) zapoznać się z rysunkiem technicznym przedstawiającym wyrób,
6) ustalić ułożenie elementów na arkuszu,
7) sporządzić w notatniku notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,
8) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia w formie ustnej,
9) zaprezentować efekt wykonanego ćwiczenia,

10) dokonać

samooceny

wykonanego

wiczenia

pod

względem

prawidłowość

zaproponowanych rozwiązań.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

notatnik,

–

przybory do pisania,

–

dokumentacja techniczna (rysunek przedstawiający rozwinięcie wyrobu),

–

rysik,

–

liniał,

–

kątownik,

–

miara,

–

cyrkiel traserski,

–

arkusz blachy stalowej czarnej lub ocynkowanej (wymiary arkusza powinny pozwolić
na wytrasowanie kilku elementów przedstawionych w dokumentacji).

–

literatura z rozdziału 6 dotycząca zapotrzebowania materiałów.

Ćwiczenie 4

Oblicz zapotrzebowanie na materiały do wykonania 350 szt. wyrobów, jeżeli na jeden

wyrób norma zużycia przewiduje: 0,5 m

blachy stalowej ocynkowanej, 3 mb drutu stalowego

4 mm, 0,1 l kwasu solnego 2% oraz 30 dkg lutu LC60.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy,
2) zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia – plan zapisać w notatniku,
3) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
4) obliczyć ilość blachy,
5) obliczyć ilość drutu,
6) obliczyć ilość kwasu i cyny,
7) sporządzić w notatniku notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,
8) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia w formie ustnej,
9) zaprezentować efekt wykonanego ćwiczenia,

10) dokonać

samooceny

wykonanego

wiczenia

pod

względem

prawidłowość

zaproponowanych rozwiązań.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

notatnik,

–

przybory do pisania,

–

kalkulator,

–

literatura z rozdziału 6 dotycząca zapotrzebowania materiałów.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić z czego wynika ilość blachy potrzebnej do wykonania

danego wyrobu?

2) obliczyć długość rozwinięcia giętego wyrobu z blachy?

3) sporządzić kartę rozkroju?

4) rozplanować ułożenie elementów do wycięcia na arkuszu?

5) obliczyć minimalne wymiary arkusza blachy potrzebnego do

wycięcia wyrobu?

6) wyszczególnić, jakie dane zawiera karta-kwit pobrania materiału?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5. Kontrola jakości wykonanych elementów

4.5.1. Materiał nauczania

Wszystkie elementy wykonywane narzędziami ręcznymi należy wykonać zgodnie

z dokumentacją techniczną. Kontrolę jakości wykonuje się na podstawie kart instrukcyjnych
dla kontroli jakości. Na rysunku nr 21 pokazano przykładową kartę instrukcyjną dla kontroli
jakości.

Rys. 21. Karta instrukcyjna dla kontroli jakości [1, s. 299]

W karcie instrukcyjnej dla kontroli jakości podane są wymiary podlegające kontroli oraz

narzędzia, jakimi należy się posłużyć w trakcie dokonywania kontroli. Ponadto instrukcja
zawiera rysunek warsztatowy kontrolowanego elementu oraz, informacje, które nie
są zaznaczone na rysunku. Należy zwrócić na zachowanie wymiarów zgodnych
z dokumentacją.

Szczególnie dokładnie należy dokonać kontroli przedmiotów wykonywanych ręcznie.

Związane jest to z tym, że, prace wykonywane ręcznie są bardzo trudne i wymagają dużych
umiejętności oraz dokładności. Elementy, które zostały wykonywane przy pomocy operacji
wciągania i wgłębiania należy bardzo dokładnie sprawdzać. Dokładność sprawdzania jest
wymagana, ponieważ w trakcie kształtowania mogą powstać rysy, które nie zostaną
zauważone przez osobę wytwarzającą. Dodatkowe utrudnienie sprawia światło, które na
powierzchniach kulistych często uniemożliwia sprawdzenie czy nie powstały rysy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczenia.

1. Na podstawie, jakiego dokumentu należy dokonać sprawdzenia prawidłowości

wykonanych przedmiotów?

2. Co zawiera karta instrukcyjna dla kontroli jakości?
3. Jakie uszkodzenia mogą powstać podczas wykonywania przedmiotów przy pomocy

wciągania i wgłębiania?

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie dokumentacji procesu technologicznego dobierz niezbędne narzędzia do

wykonania kontroli jakości wykonanego przedmiotu. Po zakończeniu ćwiczenia sporządź
notatkę.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy,
2) zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia – plan zapisać w notatniku,
3) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
4) przeczytać dokumentacje,
5) dobrać narzędzia kontrolno-pomiarowe,
6) sporządzić w notatniku notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,
7) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia w formie ustnej,
8) zaprezentować efekt wykonanego ćwiczenia,
9) dokonać samooceny wykonanego ćwiczenia pod względem prawidłowości doboru

narzędzi.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

dokumentacja procesu technologicznego,

–

narzędzia kontrolno pomiarowe znajdujące się w pracowni szkolnej,

–

notatnik,

–

przybory do pisania,

–

literatura z rozdziału 6 dotycząca kontroli jakości.

Ćwiczenie 2

Na podstawie dokumentacji procesu technologicznego dokonaj kontroli jakości

wskazanego przez nauczyciela kątownika wygiętego ręcznie z blachy. Po zakończeniu
ć

wiczenia sporządź notatkę.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6) dokonać kontroli jakości,
7) sporządzić w notatniku notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,
8) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia w formie ustnej,
9) zaprezentować efekt wykonanego ćwiczenia,

10) dokonać

samooceny

wykonanego

wiczenia

pod

względem

poprawności

przeprowadzenia kontroli jakości.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

kątownik wygięty ręcznie z blachy,

–

dokumentacja procesu technologicznego,

–

suwmiarka,

–

przymiar metrowy,

–

kątownik,

–

literatura z rozdziału 6 dotycząca kontroli jakości.

4.5.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić na podstawie jakiego dokumentu dokonuje się kontroli

jakości wykonanych przedmiotów?

2) dobrać narzędzia do kontroli na podstawie dokumentacji?

3) dokonać kontroli jakości wykonanych przedmiotów na podstawie

dokumentacji?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6. Przepisy bhp ochrony przeciwpożarowej i ochrony

środowiska

4.6.1. Materiał nauczania

Zgodnie z klasyfikacją zawodów i specjalności blacharze wykonują prace produkcyjne,

remontowo-modernizacyjne oraz prototypowe w zakresie obróbki i kształtu elementów
z blachy i profili kształtowych, na potrzeby ogólne przemysłu i budownictwa, a także
lotnictwa, wyposażenie statków, przemysłu samochodowego, renowacji zabytków oraz
codziennego użytku. Większość prac wykonywanych jest w warsztatach. Wobec tego
wymagania ogólne dla pomieszczeń, stanowiska pracy blacharza są następujące:

−

wysokość – minimum 3,0 m,

−

rozmieszczenie stołów i innych urządzeń, maszyn, szaf – takie, aby przejścia między
nimi wynosiły: 75 cm – w przypadku jednego pracownika (w uzasadnionych
przypadkach dopuszcza się 50 cm); 100 cm – w przypadku konieczności jednoczesnego
poruszania się osób w przeciwnych kierunkach,

−

drogi transportowe w warsztacie powinny być:
b = a + 30 cm – dla ruchu pieszego jednokierunkowego,
b = 2a + 60 cm – dla ruchu pieszego dwukierunkowego,
gdzie a – szerokość ładunku niesionego przez pracownika,
b – szerokość drogi transportowej.

−

podłoga – równa , nieśliska, niepyląca bez progów pomiędzy pomieszczeniami.

Prawidłowa organizacja stanowiska roboczego blacharza powinna zapewniać bezpieczne

i łatwe wykonywanie pracy w wyniku stosowania odpowiedniej ochrony przed czynnikami
niebezpiecznymi (urazami), szkodliwymi i uciążliwymi (hałas, wibracje, duże i zbędne
obciążenie pracownika). Na każdego z pracowników jednocześnie zatrudnionych
w pomieszczeniach stałej pracy powinno przypadać 13 m

wolnej objętości pomieszczenia

oraz co najmniej 2 m

wolnej powierzchni podłogi.

Stół warsztatowy powinien spełniać poniższe wymagania:

wysokość 80–90 cm,

mieć mocną konstrukcję,

blat odporny na uderzenia.

Narzędzia blacharskie powinny być utrzymywane w dobrym stanie technicznym.

Bezpieczeństwo pracy blacharza w dużej mierze zależy od jakości narzędzi. Wszelkiego typu
sprzęt pomocniczy powinien być również utrzymywany w dobrym stanie technicznym.
Zabrania się używania narzędzi i sprzętu uszkodzonego.

Podczas pracy na stole powinny znajdować się tylko te narzędzia, które są niezbędne

do wykonania pracy. Jeżeli jest to możliwe, powinny być one poukładane na stole w zasięgu
ręki blacharza.

Roboty blacharskie stwarzają możliwość skaleczenia blachą. Z tego też względu zaleca

się, aby pracownik podczas przenoszenia, układania czy cięcia lub kształtowani blachy
używał rękawic ochronnych. Blacharze powinni być zaopatrzeni w podręczną apteczkę ze
ś

rodkami dezynfekującymi i opatrunkowymi.

W miejscu pracy nie wolno gromadzić zbędnych materiałów łatwo palnych. Powinny być

one składowane w miejscu przeznaczonym do tego celu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jaka powinna być minimalna wysokość w pomieszczeniach, w których znajdują się

stanowiska pracy blacharza?

2. Jaka powinna być minimalna szerokość przejścia pomiędzy stołami warsztatowymi

w przypadku pracy jednego pracownika?

3. Ile wynosi szerokość drogi transportowej w warsztatach dla ruchu pieszego

jednokierunkowego?

4. Jakie wymogi musi spełniać podłoga w pomieszczeniach blacharskich?
5. Ile wynosi powierzchnia wolnej przestrzeni podłogi na jednego pracownika

w pomieszczeniu stałej pracy?

6. Jaką wysokość powinien mieć stół warsztatowy?
7. Kiedy wolno pracownikowi pracować uszkodzonymi narzędziami?
8. Jakie środki ochrony indywidualnej powinien stosować pracownik podczas przenoszenia

blach?

4.6.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dobierz środki ochrony indywidualnej do pracy wykonywanej narzędziami ręcznymi.

Po zakończeniu ćwiczenia sporządź notatkę.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy,
2) zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia – plan zapisać w notatniku,
3) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
4) dobrać środki ochrony indywidualnej,
5) sporządzić w notatniku notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,
6) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia w formie ustnej,
7) zaprezentować efekt wykonanego ćwiczenia,
8) dokonać samooceny wykonanego ćwiczenia pod względem prawidłowości dobrania

rodków ochrony osobistej.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

instrukcja do zadania,

–

rodki ochrony indywidualnej dostępne w pracowni szkolnej,

–

notatnik,

–

przybory do pisania,

–

literatura z rozdziału 6 dotycząca środków ochrony osobistej.

Ćwiczenie 2

Podczas wykonywania pracy zastosuj przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.

Po zakończeniu ćwiczenia sporządź notatkę.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

czynności,

5) sporządzić w notatniku notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,
6) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia w formie ustnej,
7) zaprezentować efekt wykonanego ćwiczenia,
8) dokonać samooceny wykonanego ćwiczenia pod względem prawidłowości przestrzegania

przepisów bhp.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

instrukcja do zadania,

–

notatnik,

–

przybory do pisania,

–

literatura z rozdziału 6 dotycząca przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

4.6.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić minimalną wysokość w pomieszczeniach, w których

znajduje się stanowisko pracy blacharza?

2) określić

minimalną

szerokość

przejść

pomiędzy

stołami

warsztatowymi?

3) określić wymogi jakie musi spełniać podłoga w pomieszczeniach

blacharskich?

4) określić wysokość stołu warsztatowego?

5) omówić, jakie środki ochronne powinien posiadać pracownik

podczas transportu ręcznego blachy?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań o różnym stopniu trudności. Są to zadania wielokrotnego wyboru.
5. Za każdą poprawną odpowiedź możesz uzyskać 1 punkt.
6. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi. Dla każdego zadania podane

są cztery możliwe odpowiedzi: a, b, c, d. Tylko jedna odpowiedź jest poprawna; wybierz
ją i zaznacz kratkę z odpowiadającą jej literą znakiem X.

7. Staraj się wyraźnie zaznaczać odpowiedzi. Jeżeli się pomylisz i błędnie zaznaczysz

odpowiedź, otocz ją kółkiem i zaznacz ponownie odpowiedź, którą uważasz za poprawną.

8. Test składa się z dwóch części. Część I zawiera zadania z poziomu podstawowego,

natomiast w części II są zadania z poziomu ponadpodstawowego i te mogą przysporzyć Ci
trudności, gdyż są one na poziomie wyższym niż pozostałe (dotyczy to pytań od 15 do
20).

9. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

10. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż rozwiązanie

zadania na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.

11. Po rozwiązaniu testu sprawdź czy zaznaczyłeś wszystkie odpowiedzi na KARCIE

ODPOWIEDZI.

12. Na rozwiązanie testu masz 45 min.

Powodzenia

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Celem pomiarów warsztatowych jest

a) obejrzenie materiału.
b) przeliczenie ilości zużytego materiału.
c) sprawdzenie, czy wyrób nie ma usterek.
d) sprawdzenie poprawności wykonania przedmiotu.

2. Pomiarem nazywamy czynności

a) dążące do określenia kształtu wyrobu.
b) na podstawie, których można określić wielkość materiału.
c) na podstawie, których można określić wartości wymiaru przedmiotu.
d) mające na celu określenie materiału z jakiego został wykonany przedmiot.

3. Podczas pomiarów warsztatowych dokładność pomiaru powinna być

a) umiarkowana.
b) jak największa.
c) mało dokładna.
d) jak najmniejsza.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. Minimalna wysokość stołu warsztatowego to

a) 65 cm.
b) 70 cm.
c) 75 cm.
d) 85 cm.

5. Czy pracownikowi wolno pracować uszkodzonymi narzędziami?

a) Nie.
b) Tak, zawsze.
c) Tak, ale po obejrzeniu narzędzi przez pracownika bhp.
d) Tylko wtedy gdy, narzędzia nadają się jeszcze do użytku.

6. Czy podczas przenoszenia blach pracownik musi mieć założone rękawice ochronne?

a) nie.
b) tak.
c) tylko wtedy gdy blacha jest ostra.
d) tylko wtedy gdy blacha ma grubość 0,5 mm.

7. Wielkość arkusza blachy przeznaczonej do wykonania jednego egzemplarza wyrobu

wynika z
a) rodzaju blachy.
b) sposobu wycinania.
c) ilości egzemplarzy wyrobu.
d) wielkości rozwinięcia wyrobu.

8. W produkcji seryjnej, sposób ułożenia wycinanych elementów względem arkusza podaje

a) karta rozkroju.
b) karta-kwit pobrania materiału.
c) instrukcja wykonania wyrobu.
d) dokumentacja techniczna wyrobu.

12. W zakładach pracy, gdzie wykonuje się produkcję seryjną, proces technologiczny

dokumentowany jest
a) instrukcjami wykonania.
b) kartami technologicznymi.
c) opisami technicznymi wyrobu.
d) dokumentami wydania materiału.

10. W przecinaku blacharskim kąt krawędzi tnącej wynosi?

a) 20°.
b) 25°.
c) 30°.
d) 35°.

11. Przy pomocy nożyc ręcznych można ciąć blachę stalową o grubości do

a) 0,5 mm.
b) 1,0 mm.
c) 1,5 mm.
d) 2,0 mm.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12. Przy pomocy kowadełka można przeprowadzać operację

a) gięcia.
b) wgłębiania.
c) fałdowania.
d) puklowania.

13. Fałdowanie można wykonać za pomocą?

a) rysika.
b) imadła.
c) szczypiec.
d) kombinerek.

14. Wgłębianie inaczej nazywamy

a) zaginaniem.
b) trasowaniem.
c) puklowaniem.
d) punktowaniem.

15. Wzornik do wgłębiania nie może być wykonany z

a) żeliwa białego.
b) żeliwa szarego.
c) twardego drewna.
d) odlewu cynkowego.

16. Karty instrukcyjne dla kontroli jakości zawierają

a) wykaz stali.
b) wykaz narzędzi.
c) wykaz materiałów.
d) wykaz narzędzi pomiarowych.

17. Gięcia nie wykonuje się na

a) klepadle.
b) zaginadle.
c) kowadełku.
d) desce z krawędzią obitą kątownikiem.

18. Na jeden wyrób z blachy potrzeba 13 szt. nitów zrywanych oraz 1,05 mb drutu Φ3 mm,

ile nitów i drutu potrzeba do wykonania 25 szt. wyrobów?
a) 13 szt. nitów i 25 mb drutu.
b) 23 szt. nitów i 1,05 mb drutu.
c) 25 szt. nitów i 26,25 mb drutu.
d) 325 szt. nitów i 26,25 mb drutu.

19. Jakie wymiary posiadał będzie arkusz blachy potrzebny do wycięcia dwóch okręgów

o średnicy 235 mm z marginesami 10 mm z każdej strony okręgu?
a) 231x501 mm.
b) 235x502 mm.
c) 240x518 mm.
d) 255x510 mm.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20. Ile potrzeba drutu do usztywnienia obrzeża prostokątnego naczynia o wymiarach

150x230 mm?
a) 314 mm.
b) 471 mm.
c) 523 mm.
d) 760 mm.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ……………………………………………………..

Wykonywanie elementów i przedmiotów z blach z zastosowaniem narzędzi
ręcznych

Zakreśl poprawną odpowiedź

Numer

pytania

ODPOWIEDŹ

Punkty

Razem:

„

Projekt współfinansowany ze

rodków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

1. Kawecki J., Świdziński J., Zgorzelski S .Technologia Blacharstwo WSiP Warszawa 1991
2. Martinek W. Michnikowski Z. Dekarstwo i blacharstwo budowlane. WSiP Warszawa 1999
3. Stojanowski J. Blacharstwo karoseryjne. WSiP, Warszawa 1978
4. Szenejko W. Blacharstwo samochodowe. WKŁ Warszawa 1967

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
blacharz 721[01] z1 02 n
blacharz 721[01] z1 07 u
blacharz 721[01] z1 05 n
blacharz 721[01] z1 03 u
blacharz 721[01] z1 08 u
blacharz 721[01] o1 02 n
blacharz 721[01] z1 04 n
blacharz 721[01] z1 03 n
blacharz 721[01] z1 01 u
blacharz 721[01] z1 06 u
blacharz 721[01] z1 07 n
blacharz 721[01] z1 08 n
blacharz 721[01] o1 02 u
blacharz 721[01] z1 05 u
blacharz 721[01] z1 06 n
blacharz 721[01] z1 04 u
blacharz 721[01] z1 01 n

więcej podobnych podstron