W

W

Ł

Ł

ADZA USTAWODAWCZA

ADZA USTAWODAWCZA

FUNKCJE PARLAMENTU WE

FUNKCJE PARLAMENTU WE

WSP

WSP

Ó

Ó

Ł

Ł

CZESNYM PA

CZESNYM PA

Ń

Ń

STWIE

STWIE

(UJ

(UJ

Ę

Ę

CIE NORMATYWNE)

CIE NORMATYWNE)

funkcja ustawodawcza

funkcja ustawodawcza

–

–

prawo podejmowania decyzji

prawo podejmowania decyzji

o okre

o okre

ś

ś

lonej mocy prawnej (uchwalanie bud

lonej mocy prawnej (uchwalanie bud

ż

ż

etu oraz

etu oraz

ustanawianie podatk

ustanawianie podatk

ó

ó

w)

w)

funkcja kreacyjna

funkcja kreacyjna

–

–

tworzenie i likwidacja

tworzenie i likwidacja

konstytucyjnych organ

konstytucyjnych organ

ó

ó

w pa

w pa

ń

ń

stwa po

stwa po

ł

ą

ł

ą

czona niekiedy z

czona niekiedy z

powo

powo

ł

ł

ywaniem i odwo

ywaniem i odwo

ł

ł

ywaniem ich obsady personalnej

ywaniem ich obsady personalnej

(funkcja realizowana m.in. poprzez wotum zaufania, czy

(funkcja realizowana m.in. poprzez wotum zaufania, czy

wyb

wyb

ó

ó

r g

r g

ł

ł

owy pa

owy pa

ń

ń

stwa)

stwa)

funkcja kontrolna

funkcja kontrolna

–

–

realizowana poprzez interpelacje i

realizowana poprzez interpelacje i

zapytania poselskie, udzielenie absolutorium (funkcja

zapytania poselskie, udzielenie absolutorium (funkcja

realizowana m.in. poprzez mechanizm politycznej

realizowana m.in. poprzez mechanizm politycznej

odpowiedzialno

odpowiedzialno

ś

ś

ci rz

ci rz

ą

ą

du przed parlamentem)

du przed parlamentem)

funkcja s

funkcja s

ą

ą

dowa

dowa

–

–

s

s

ą

ą

dzenie g

dzenie g

ł

ł

owy pa

owy pa

ń

ń

stwa; postawienie

stwa; postawienie

g

g

ł

ł

owy pa

owy pa

ń

ń

stwa w stan oskar

stwa w stan oskar

ż

ż

enia; procedura

enia; procedura

impeachmentu

impeachmentu

FUNKCJE PARLAMENTU WE

FUNKCJE PARLAMENTU WE

WSP

WSP

Ó

Ó

Ł

Ł

CZESNYM PA

CZESNYM PA

Ń

Ń

STWIE

STWIE

(ANALIZA POLITOLOGICZNA)

(ANALIZA POLITOLOGICZNA)

funkcja

funkcja

legitymizacyjna

legitymizacyjna

–

–

parlament w imieniu

parlament w imieniu

obywateli wyra

obywateli wyra

ż

ż

a zgod

a zgod

ę

ę

na podj

na podj

ę

ę

cie wi

cie wi

ążą

ążą

cych

cych

dzia

dzia

ł

ł

a

a

ń

ń

funkcja artykulacji interes

funkcja artykulacji interes

ó

ó

w grupowych

w grupowych

–

–

ujawnianie potrzeb, opinii i roszcze

ujawnianie potrzeb, opinii i roszcze

ń

ń

poszczeg

poszczeg

ó

ó

lnych

lnych

ś

ś

rodowisk

rodowisk

rozwi

rozwi

ą

ą

zywanie konflikt

zywanie konflikt

ó

ó

w mi

w mi

ę

ę

dzygrupowych

dzygrupowych

STRUKTURA WSP

STRUKTURA WSP

Ó

Ó

Ł

Ł

CZESNYCH

CZESNYCH

PARLAMENT

PARLAMENT

Ó

Ó

W

W

Podzia

Podzia

ł

ł

ze wzgl

ze wzgl

ę

ę

du na organizacj

du na organizacj

ę

ę

wewn

wewn

ę

ę

trzn

trzn

ą

ą

:

:

parlamenty jednoizbowe (

parlamenty jednoizbowe (

unikameralizm

unikameralizm

)

)

parlamenty dwuizbowe (

parlamenty dwuizbowe (

bikameralizm

bikameralizm

)

)

izba wy

ż

sza, z jednym wyj

ą

tkiem (brytyjska Izba Lordów)

jest mniej liczna, ani

ż

eli izba ni

ż

sza

kadencja izby wy

ż

szej nie musi pokrywa

ć

si

ę

z kadencj

ą

izby ni

ż

szej (Czechy, Francja)

cz

ęść

członków izby wy

ż

szej jest wymieniana

cze

ść

lub wszyscy członkowie izby wy

ż

szej nie pochodzi z

wyborów powszechnych
(Francja, Austria, RFN, Włochy, Irlandia, W. Brytania)

jaki jest sens funkcjonowania drugiej izby, kiedy obie izby
s

ą

wybierane w tym samym czasie, na ten sam okres,

przez tych samych wyborców i w tym samym trybie

STRUKTURA WSP

STRUKTURA WSP

Ó

Ó

Ł

Ł

CZESNYCH

CZESNYCH

PARLAMENT

PARLAMENT

Ó

Ó

W

W

Wyst

Wyst

ę

ę

powanie poszczeg

powanie poszczeg

ó

ó

lnych modeli:

lnych modeli:

parlamenty jednoizbowe

parlamenty jednoizbowe

:

:

Bu

Bu

ł

ł

garia, Cypr, Dania, Finlandia, Grecja,

garia, Cypr, Dania, Finlandia, Grecja,

Portugalia, Szwecja, W

Portugalia, Szwecja, W

ę

ę

gry, Litwa,

gry, Litwa,

Ł

Ł

otwa

otwa

parlamenty dwuizbowe

parlamenty dwuizbowe

:

:

Austria, Francja, Belgia, Holandia, Polska,

Austria, Francja, Belgia, Holandia, Polska,

W

W

ł

ł

ochy, Holandia, Hiszpania, Szwajcaria,

ochy, Holandia, Hiszpania, Szwajcaria,

Czechy, S

Czechy, S

ł

ł

owenia, Rumunia

owenia, Rumunia

STRUKTURA WSP

STRUKTURA WSP

Ó

Ó

Ł

Ł

CZESNYCH

CZESNYCH

PARLAMENT

PARLAMENT

Ó

Ó

W (UJ

W (UJ

Ę

Ę

CIE FUNCKJONALNE)

CIE FUNCKJONALNE)

Kryteria podzia

Kryteria podzia

ł

ł

u

u

bikameralizmu

bikameralizmu

na s

na s

ł

ł

aby i silny:

aby i silny:

formalne uprawnienia obu izb w procesie

formalne uprawnienia obu izb w procesie

ustawodawczym

ustawodawczym

spos

spos

ó

ó

b wyboru izby wy

b wyboru izby wy

ż

ż

szej

szej

poziom

poziom

dysproporcjalno

dysproporcjalno

ś

ś

ci

ci

reprezentacji w izbie wy

reprezentacji w izbie wy

ż

ż

szej

szej

Cechy silnego

Cechy silnego

bikameralizmu

bikameralizmu

:

:

do wej

do wej

ś

ś

cia w

cia w

ż

ż

ycie ustawy konieczna jest zgoda izby

ycie ustawy konieczna jest zgoda izby

ni

ni

ż

ż

szej i wy

szej i wy

ż

ż

szej (izba wy

szej (izba wy

ż

ż

sza dysponuje prawem weta)

sza dysponuje prawem weta)

sk

sk

ł

ł

ad izby wy

ad izby wy

ż

ż

szej pochodzi z wybor

szej pochodzi z wybor

ó

ó

w powszechnych

w powszechnych

w przypadku pa

w przypadku pa

ń

ń

stw federalnych wysoki stopie

stw federalnych wysoki stopie

ń

ń

proporcjonalno

proporcjonalno

ś

ś

ci reprezentacji podmiot

ci reprezentacji podmiot

ó

ó

w

w

federacji w izbie wy

federacji w izbie wy

ż

ż

szej

szej

STRUKTURA WSP

STRUKTURA WSP

Ó

Ó

Ł

Ł

CZESNYCH

CZESNYCH

PARLAMENT

PARLAMENT

Ó

Ó

W (UJ

W (UJ

Ę

Ę

CIE FUNCKJONALNE)

CIE FUNCKJONALNE)

Typy

Typy

bikameralizmu

bikameralizmu

:

:

Silny: Belgia, W

Silny: Belgia, W

ł

ł

ochy, Holandia, Czechy, Rosja

ochy, Holandia, Czechy, Rosja

Ś

Ś

rednio: Francja, Hiszpania, Polska, Rumunia

rednio: Francja, Hiszpania, Polska, Rumunia

Ś

Ś

rednio s

rednio s

ł

ł

aby: Wielka Brytania

aby: Wielka Brytania

S

S

ł

ł

aby: Austria, S

aby: Austria, S

ł

ł

owenia

owenia

rozr

rozr

ó

ó

ż

ż

nienie mi

nienie mi

ę

ę

dzy typami dwuizbowo

dzy typami dwuizbowo

ś

ś

ci nabiera

ci nabiera

znaczenia w sytuacjach, w kt

znaczenia w sytuacjach, w kt

ó

ó

rych konfiguracja si

rych konfiguracja si

ł

ł

politycznych jest w obu izbach odmienna (w izbie

politycznych jest w obu izbach odmienna (w izbie

wy

wy

ż

ż

szej przewag

szej przewag

ę

ę

ma opozycja)

ma opozycja)

STRUKTURA WSP

STRUKTURA WSP

Ó

Ó

Ł

Ł

CZESNYCH

CZESNYCH

PARLAMENT

PARLAMENT

Ó

Ó

W (UJ

W (UJ

Ę

Ę

CIE FUNCKJONALNE)

CIE FUNCKJONALNE)

Czynniki powoduj

Czynniki powoduj

ą

ą

cej,

cej,

ż

ż

e z politologicznego punktu

e z politologicznego punktu

widzenia decyduj

widzenia decyduj

ą

ą

ce znaczenie ma zawsze konfiguracja si

ce znaczenie ma zawsze konfiguracja si

ł

ł

politycznych w izbie ni

politycznych w izbie ni

ż

ż

szej:

szej:

liczba i si

liczba i si

ł

ł

a partii reprezentowanych w izbie ni

a partii reprezentowanych w izbie ni

ż

ż

szej

szej

okre

okre

ś

ś

laj

laj

ą

ą

typ systemu partyjnego wyst

typ systemu partyjnego wyst

ę

ę

puj

puj

ą

ą

cego w danym

cego w danym

kraju

kraju

w ramach re

w ramach re

ż

ż

imu parlamentarnego i

imu parlamentarnego i

semiprezydencjalnego

semiprezydencjalnego

, wi

, wi

ę

ę

kszo

kszo

ść

ść

ukszta

ukszta

ł

ł

towana w izbie

towana w izbie

ni

ni

ż

ż

szej przes

szej przes

ą

ą

dza o powo

dza o powo

ł

ł

aniu lub upadku rz

aniu lub upadku rz

ą

ą

du

du

z wyj

z wyj

ą

ą

tkiem Rumunii i W

tkiem Rumunii i W

ł

ł

och izba wy

och izba wy

ż

ż

sza nie bierze udzia

sza nie bierze udzia

ł

ł

u

u

w procesie powo

w procesie powo

ł

ł

ania gabinetu)

ania gabinetu)

gdy dopuszczalne jest przedterminowe rozwi

gdy dopuszczalne jest przedterminowe rozwi

ą

ą

zanie

zanie

parlamentu, a kadencja izby wy

parlamentu, a kadencja izby wy

ż

ż

szej nie jest sta

szej nie jest sta

ł

ł

a, ta

a, ta

decyzja tyczy si

decyzja tyczy si

ę

ę

jedynie izby ni

jedynie izby ni

ż

ż

szej

szej

w systemach demokratycznych izby ni

w systemach demokratycznych izby ni

ż

ż

sze zawsze

sze zawsze

pochodz

pochodz

ą

ą

z wybor

z wybor

ó

ó

w powszechnych, podczas, gdy tylko w

w powszechnych, podczas, gdy tylko w

niekt

niekt

ó

ó

rych pa

rych pa

ń

ń

stwach, zasada ta odnosi si

stwach, zasada ta odnosi si

ę

ę

r

r

ó

ó

wnie

wnie

ż

ż

do izb wy

do izb wy

ż

ż

szych

szych

PARLAMENT WOBEC

PARLAMENT WOBEC

W

W

Ł

Ł

ADZY WYKONAWCZEJ

ADZY WYKONAWCZEJ

Rodzaje zmiennych maj

Rodzaje zmiennych maj

ą

ą

ce wp

ce wp

ł

ł

yw na si

yw na si

ł

ę

ł

ę

parlamentu:

parlamentu:

konstytucyjne

konstytucyjne

–

–

ograniczenia w

ograniczenia w

ł

ł

adzy parlamentu

adzy parlamentu

przewidziane w konstytucjach (

przewidziane w konstytucjach (

np

np

. instytucja

. instytucja

referendum, mo

referendum, mo

ż

ż

liwo

liwo

ść

ść

ł

ą

ł

ą

czenia funkcji deputowanego i

czenia funkcji deputowanego i

ministra, mechanizm skracania kadencji)

ministra, mechanizm skracania kadencji)

polityczne

polityczne

–

–

liczba partii w parlamencie (parlament

liczba partii w parlamencie (parlament

zdominowany przez jedn

zdominowany przez jedn

ą

ą

parti

parti

ę

ę

jest znacznie mniej

jest znacznie mniej

aktywny ni

aktywny ni

ż

ż

parlament wielopartyjny)

parlament wielopartyjny)

proceduralne

proceduralne

–

–

struktura i uprawnienia komisji

struktura i uprawnienia komisji

parlamentarnych

parlamentarnych

PARLAMENT WOBEC

PARLAMENT WOBEC

W

W

Ł

Ł

ADZY WYKONAWCZEJ

ADZY WYKONAWCZEJ

aktywne

aktywne

–

–

zdolne do modyfikowania pozycji rz

zdolne do modyfikowania pozycji rz

ą

ą

du, nie

du, nie

zagro

zagro

ż

ż

one przedterminowym rozwi

one przedterminowym rozwi

ą

ą

zaniem i ciesz

zaniem i ciesz

ą

ą

ce

ce

si

si

ę

ę

spo

spo

ł

ł

ecznym szacunkiem (USA)

ecznym szacunkiem (USA)

reaktywne

reaktywne

–

–

dysponuj

dysponuj

ą

ą

ce mniejszymi mo

ce mniejszymi mo

ż

ż

liwo

liwo

ś

ś

ciami

ciami

ograniczenia w

ograniczenia w

ł

ł

adzy rz

adzy rz

ą

ą

du, zagro

du, zagro

ż

ż

one przedterminowym

one przedterminowym

rozwi

rozwi

ą

ą

zaniem, ale ciesz

zaniem, ale ciesz

ą

ą

ce si

ce si

ę

ę

uznaniem spo

uznaniem spo

ł

ł

ecznym

ecznym

(W. Brytania, Szwecja, Dania, Finlandia, RFN, Belgia)

(W. Brytania, Szwecja, Dania, Finlandia, RFN, Belgia)

wra

wra

ż

ż

liwe

liwe

–

–

zdolne do modyfikowani propozycji

zdolne do modyfikowani propozycji

rz

rz

ą

ą

dowych, zagro

dowych, zagro

ż

ż

one przedterminowym rozwi

one przedterminowym rozwi

ą

ą

zaniem i

zaniem i

nie ciesz

nie ciesz

ą

ą

ce si

ce si

ę

ę

spo

spo

ł

ł

ecznym uznaniem (W

ecznym uznaniem (W

ł

ł

ochy)

ochy)

marginalne

marginalne

–

–

posiadaj

posiadaj

ą

ą

ce ograniczon

ce ograniczon

ą

ą

zdolno

zdolno

ść

ść

modyfikowania propozycji rz

modyfikowania propozycji rz

ą

ą

dowych, dysponuj

dowych, dysponuj

ą

ą

ce

ce

ograniczon

ograniczon

ą

ą

w

w

ł

ł

adz

adz

ą

ą

kszta

kszta

ł

ł

towania bud

towania bud

ż

ż

etu,

etu,

umiarkowanie popierane przez elity polityczne (Rosja)

umiarkowanie popierane przez elity polityczne (Rosja)