WYBORY I EUROPEJSKIE

WYBORY I EUROPEJSKIE

SYSTEMY WYBORCZE

SYSTEMY WYBORCZE

FUNCKJE WYBOR

FUNCKJE WYBOR

Ó

Ó

W W SYSTEMACH

W W SYSTEMACH

DEMOKRATYCZNYCH

DEMOKRATYCZNYCH

Demokratyczne elekcje s

Demokratyczne elekcje s

ą

ą

pokojowym,

pokojowym,

zinstytucjonalizowanym rozstrzygni

zinstytucjonalizowanym rozstrzygni

ę

ę

ciem

ciem

podstawowego konfliktu politycznego, jakim

podstawowego konfliktu politycznego, jakim

stanowi walka o w

stanowi walka o w

ł

ł

adz

adz

ę

ę

i roz

i roz

ł

ł

adowanie

adowanie

towarzysz

towarzysz

ą

ą

cego mu napi

cego mu napi

ę

ę

cia. Z drugiej strony

cia. Z drugiej strony

pocz

pocz

ą

ą

tkuj

tkuj

ą

ą

kolejny cykl polityczny, w ramach

kolejny cykl polityczny, w ramach

kt

kt

ó

ó

rego przegrani b

rego przegrani b

ę

ę

d

d

ą

ą

sposobi

sposobi

ć

ć

do wygranej

do wygranej

w nast

w nast

ę

ę

pnej elekcji.

pnej elekcji.

ZNACZENIE WYBOR

ZNACZENIE WYBOR

Ó

Ó

W W SYSTEMACH

W W SYSTEMACH

DEMOKRATYCZNYCH

DEMOKRATYCZNYCH

legitymuj

legitymuj

ą

ą

w

w

ł

ł

adz

adz

ę

ę

zwyci

zwyci

ę

ę

zc

zc

ó

ó

w

w

egzekwuj

egzekwuj

ą

ą

odpowiedzialno

odpowiedzialno

ść

ść

polityczn

polityczn

ą

ą

rz

rz

ą

ą

dz

dz

ą

ą

cych

cych

umo

umo

ż

ż

liwiaj

liwiaj

ą

ą

alternacj

alternacj

ę

ę

w

w

ł

ł

adzy

adzy

zapewniaj

zapewniaj

ą

ą

reprezentacj

reprezentacj

ę

ę

mniejszo

mniejszo

ś

ś

ci

ci

(w przypadku spo

(w przypadku spo

ł

ł

ecze

ecze

ń

ń

stw pluralistycznych)

stw pluralistycznych)

determinuj

determinuj

ą

ą

proces formowania rz

proces formowania rz

ą

ą

du

du

wp

wp

ł

ł

ywaj

ywaj

ą

ą

na system partyjny petryfikuj

na system partyjny petryfikuj

ą

ą

c lub

c lub

modyfikuj

modyfikuj

ą

ą

c mechanizm jego dzia

c mechanizm jego dzia

ł

ł

ania

ania

CECHY WYBOR

CECHY WYBOR

Ó

Ó

W DEMOKRATYCZNYCH

W DEMOKRATYCZNYCH

–

–

UJ

UJ

Ę

Ę

CIE NORMATYWNE

CIE NORMATYWNE

tworz

tworz

ą

ą

warunki dla rywalizacji co najmniej dw

warunki dla rywalizacji co najmniej dw

ó

ó

ch

ch

podmiot

podmiot

ó

ó

w, staraj

w, staraj

ą

ą

cych si

cych si

ę

ę

o poparcie wyborc

o poparcie wyborc

ó

ó

w

w

daj

daj

ą

ą

szans

szans

ę

ę

odrzucenia aktualnie rz

odrzucenia aktualnie rz

ą

ą

dz

dz

ą

ą

cych

cych

odbywaj

odbywaj

ą

ą

si

si

ę

ę

cyklicznie, tj. w miar

cyklicznie, tj. w miar

ę

ę

regularnych i

regularnych i

wyznaczonych prawem odst

wyznaczonych prawem odst

ę

ę

pach czasowych

pach czasowych

zapewniaj

zapewniaj

ą

ą

wolno

wolno

ść

ść

uczestnictwa (biernego i czynnego)

uczestnictwa (biernego i czynnego)

wszystkim doros

wszystkim doros

ł

ł

ym mieszka

ym mieszka

ń

ń

com danego pa

com danego pa

ń

ń

stwa

stwa

odbywaj

odbywaj

ą

ą

si

si

ę

ę

w warunkach zezwalaj

w warunkach zezwalaj

ą

ą

cych na swobodn

cych na swobodn

ą

ą

ekspresj

ekspresj

ę

ę

polityczn

polityczn

ą

ą

stwarzaj

stwarzaj

ą

ą

w miar

w miar

ę

ę

r

r

ó

ó

wne szanse dla wszystkich

wne szanse dla wszystkich

kandydat

kandydat

ó

ó

w w walce o w

w w walce o w

ł

ł

adz

adz

ę

ę

oraz dla zwolennik

oraz dla zwolennik

ó

ó

w

w

zar

zar

ó

ó

wno rz

wno rz

ą

ą

dz

dz

ą

ą

cych, jak i opozycji

cych, jak i opozycji

zapobiegaj

zapobiegaj

ą

ą

dyskryminacji mniejszo

dyskryminacji mniejszo

ś

ś

ci

ci

CECHY WYBOR

CECHY WYBOR

Ó

Ó

W DEMOKRATYCZNYCH

W DEMOKRATYCZNYCH

–

–

UJ

UJ

Ę

Ę

CIE EMPIRYCZNE

CIE EMPIRYCZNE

w jakim zakresie standardy demokratycznych

w jakim zakresie standardy demokratycznych

wybor

wybor

ó

ó

w s

w s

ą

ą

rzeczywi

rzeczywi

ś

ś

cie realizowane

cie realizowane

jakie czynniki wp

jakie czynniki wp

ł

ł

ywaj

ywaj

ą

ą

na poziom frekwencji

na poziom frekwencji

•

•

czynniki spo

czynniki spo

ł

ł

eczne,

eczne,

•

•

czynniki polityczne,

czynniki polityczne,

•

•

czynniki prawno

czynniki prawno

-

-

instytucjonalne

instytucjonalne

PODZIA

PODZIA

Ł

Ł

WYBOR

WYBOR

Ó

Ó

W ZE WZGL

W ZE WZGL

Ę

Ę

DU NA

DU NA

POZIOM RYWALIZACJI

POZIOM RYWALIZACJI

wysoce rywalizacyjne

wysoce rywalizacyjne

–

–

charakteryzuj

charakteryzuj

ą

ą

si

si

ę

ę

wyr

wyr

ó

ó

wnaniem szans obozu w

wnaniem szans obozu w

ł

ł

adzy i opozycji

adzy i opozycji

semi

semi

–

–

rywalizacyjne

rywalizacyjne

–

–

przewaga w

przewaga w

ł

ł

adzy nad

adzy nad

opozycj

opozycj

ą

ą

jest znaczna i utrzymuje si

jest znaczna i utrzymuje si

ę

ę

przez

przez

d

d

ł

ł

u

u

ż

ż

szy czas (

szy czas (

np

np

. we W

. we W

ł

ł

oszech 1948

oszech 1948

-

-

1992)

1992)

quasi

quasi

–

–

rywalizacyjne

rywalizacyjne

–

–

partie rz

partie rz

ą

ą

dz

dz

ą

ą

ce

ce

staraj

staraj

ą

ą

si

si

ę

ę

zapobiec przej

zapobiec przej

ę

ę

ciu w

ciu w

ł

ł

adzy przez

adzy przez

opozycj

opozycj

ę

ę

, nie likwiduj

, nie likwiduj

ą

ą

c jednak pluralizmu

c jednak pluralizmu

politycznego (

politycznego (

np

np

. w Rosji)

. w Rosji)

POJ

POJ

Ę

Ę

CIE I ELEMENTY

CIE I ELEMENTY

SYSTEM

SYSTEM

Ó

Ó

W WYBORCZYCH

W WYBORCZYCH

system wyborczy okre

system wyborczy okre

ś

ś

la jak s

la jak s

ą

ą

oddawane g

oddawane g

ł

ł

osy i jak

osy i jak

s

s

ą

ą

one przeliczane na mandaty

one przeliczane na mandaty

ustalenie regu

ustalenie regu

ł

ł

gry wyborczej ma znaczenie nie tylko

gry wyborczej ma znaczenie nie tylko

dla uczestnik

dla uczestnik

ó

ó

w systemu politycznego, ale r

w systemu politycznego, ale r

ó

ó

wnie

wnie

ż

ż

dla

dla

jego stabilno

jego stabilno

ś

ś

ci

ci

–

–

system wyborczy mo

system wyborczy mo

ż

ż

e efektywnie

e efektywnie

rozstrzyga

rozstrzyga

ć

ć

konflikty mi

konflikty mi

ę

ę

dzy konkurentami o

dzy konkurentami o

stanowiska publiczne, mo

stanowiska publiczne, mo

ż

ż

e te

e te

ż

ż

by

by

ć

ć

ź

ź

r

r

ó

ó

d

d

ł

ł

em

em

dodatkowych napi

dodatkowych napi

ęć

ęć

na system wyborczy sk

na system wyborczy sk

ł

ł

adaj

adaj

ą

ą

si

si

ę

ę

:

:

•

•

instytucje polityczne

instytucje polityczne

funkcjonuj

funkcjonuj

ą

ą

ce w procesie

ce w procesie

wyborczym (

wyborczym (

np

np

. komisje wyborcze)

. komisje wyborcze)

•

•

og

og

ó

ó

lne

lne

zasady prawa wyborczego

zasady prawa wyborczego

•

•

szczeg

szczeg

ó

ó

ł

ł

owe

owe

postanowienia proceduralne

postanowienia proceduralne

CELE SYSTEM

CELE SYSTEM

Ó

Ó

W WYBORCZYCH

W WYBORCZYCH

w

w

ł

ł

adz

adz

ę

ę

powierza si

powierza si

ę

ę

tym, kt

tym, kt

ó

ó

rzy maj

rzy maj

ą

ą

poparcie

poparcie

wi

wi

ę

ę

kszo

kszo

ś

ś

ci (reprezentatywno

ci (reprezentatywno

ść

ść

)

)

wy

wy

ł

ł

onienie wi

onienie wi

ę

ę

kszo

kszo

ś

ś

ci zdolnej do powo

ci zdolnej do powo

ł

ł

ania

ania

trwa

trwa

ł

ł

ego gabinetu (efektywno

ego gabinetu (efektywno

ść

ść

)

)

zapewnienie zgodno

zapewnienie zgodno

ś

ś

ci dzia

ci dzia

ł

ł

a

a

ń

ń

rz

rz

ą

ą

du z

du z

preferencjami i oczekiwaniami wi

preferencjami i oczekiwaniami wi

ę

ę

kszo

kszo

ś

ś

ci

ci

dob

dob

ó

ó

r najlepszych ludzi na stanowiska

r najlepszych ludzi na stanowiska

publiczne

publiczne

PODSTAWOWE NORMY REGULUJ

PODSTAWOWE NORMY REGULUJ

Ą

Ą

CE

CE

PROCES WY

PROCES WY

Ł

Ł

ANIANIA PRZEDSTAWICIELI

ANIANIA PRZEDSTAWICIELI

zasada powszechno

zasada powszechno

ś

ś

ci wybor

ci wybor

ó

ó

w

w

wynika z zasady

wynika z zasady

suwerenno

suwerenno

ś

ś

ci narodu i:

ci narodu i:

•

•

w sensie pozytywnym

w sensie pozytywnym

oznacza,

oznacza,

ż

ż

e prawo wybierania

e prawo wybierania

przys

przys

ł

ł

uguje wszystkim obywatelom, kt

uguje wszystkim obywatelom, kt

ó

ó

rzy dysponuj

rzy dysponuj

ą

ą

zdolno

zdolno

ś

ś

ci

ci

ą

ą

do czynno

do czynno

ś

ś

ci prawnych, a ewentualne

ci prawnych, a ewentualne

wy

wy

ł

ą

ł

ą

czenia mog

czenia mog

ą

ą

mie

mie

ć

ć

jedynie jednostkowy charakter

jedynie jednostkowy charakter

(na mocy prawomocnego wyroku)

(na mocy prawomocnego wyroku)

•

•

w sensie negatywnym

w sensie negatywnym

powszechno

powszechno

ść

ść

wybor

wybor

ó

ó

w oznacz

w oznacz

do wi

do wi

ążą

ążą

cego ustawodawc

cego ustawodawc

ę

ę

zakazu pozbawiania lub

zakazu pozbawiania lub

ograniczania prawa uczestnictwa w procesie wyborczym

ograniczania prawa uczestnictwa w procesie wyborczym

grupom spo

grupom spo

ł

ł

ecznym wyr

ecznym wyr

ó

ó

ż

ż

nianym na podstawie takich

nianym na podstawie takich

kryteri

kryteri

ó

ó

w, jak: p

w, jak: p

ł

ł

e

e

ć

ć

, wykszta

, wykszta

ł

ł

cenie, zaw

cenie, zaw

ó

ó

d, narodowo

d, narodowo

ść

ść

,

,

rasa, wyznanie itp.

rasa, wyznanie itp.

odst

odst

ę

ę

pstwa od zasady powszechno

pstwa od zasady powszechno

ś

ś

ci:

ci:

•

•

cenzusy

cenzusy

•

•

wy

wy

ł

ą

ł

ą

czenia

czenia

PODSTAWOWE NORMY REGULUJ

PODSTAWOWE NORMY REGULUJ

Ą

Ą

CE

CE

PROCES WY

PROCES WY

Ł

Ł

ANIANIA PRZEDSTAWICIELI

ANIANIA PRZEDSTAWICIELI

zasada r

zasada r

ó

ó

wno

wno

ś

ś

ci

ci

–

–

wszystkie g

wszystkie g

ł

ł

osy s

osy s

ą

ą

sobie nie tylko

sobie nie tylko

formalnie r

formalnie r

ó

ó

wne

wne

, ale

, ale

–

–

w miar

w miar

ę

ę

mo

mo

ż

ż

liwo

liwo

ś

ś

ci

ci

–

–

winny

winny

si

si

ę

ę

charakteryzowa

charakteryzowa

ć

ć

tak

tak

ą

ą

sam

sam

ą

ą

si

si

ł

ą

ł

ą

(

(

materialna

materialna

r

r

ó

ó

wno

wno

ść

ść

)

)

zasada r

zasada r

ó

ó

wno

wno

ś

ś

ci przewiduje,

ci przewiduje,

ż

ż

e liczba g

e liczba g

ł

ł

os

os

ó

ó

w, kt

w, kt

ó

ó

rymi

rymi

dysponuje ka

dysponuje ka

ż

ż

dy obywatel jest r

dy obywatel jest r

ó

ó

wna, ale

wna, ale

niekoniecznie wynosi jeden (

niekoniecznie wynosi jeden (

np

np

. w Niemczech)

. w Niemczech)

materialna r

materialna r

ó

ó

wno

wno

ść

ść

prawa wyborczego jest pewnym

prawa wyborczego jest pewnym

idea

idea

ł

ł

em, rzadko w pe

em, rzadko w pe

ł

ł

ni osi

ni osi

ą

ą

ganym w praktyce (by

ganym w praktyce (by

ł

ł

aby

aby

ona osi

ona osi

ą

ą

gana, gdyby w przypadku, gdyby ka

gana, gdyby w przypadku, gdyby ka

ż

ż

dy

dy

kandydat by

kandydat by

ł

ł

wybierany przez tak

wybierany przez tak

ą

ą

sam

sam

ą

ą

liczb

liczb

ę

ę

wyborc

wyborc

ó

ó

w

w

normy przedstawicielstwa

normy przedstawicielstwa

–

–

wyznaczenie liczby

wyznaczenie liczby

mieszka

mieszka

ń

ń

c

c

ó

ó

w, kt

w, kt

ó

ó

r

r

ą

ą

reprezentuje ka

reprezentuje ka

ż

ż

dy

dy

deputowany

deputowany

PODSTAWOWE NORMY REGULUJ

PODSTAWOWE NORMY REGULUJ

Ą

Ą

CE

CE

PROCES WY

PROCES WY

Ł

Ł

ANIANIA PRZEDSTAWICIELI

ANIANIA PRZEDSTAWICIELI

zasada bezpo

zasada bezpo

ś

ś

rednio

rednio

ś

ś

ci

ci

–

–

decyzja o sk

decyzja o sk

ł

ł

adzie organu

adzie organu

przedstawicielskiego nale

przedstawicielskiego nale

ż

ż

y do wyborcy, kt

y do wyborcy, kt

ó

ó

ry oddaje

ry oddaje

sw

sw

ó

ó

j g

j g

ł

ł

os na preferowanego przez siebie kandydata na

os na preferowanego przez siebie kandydata na

deputowanego, nie korzystaj

deputowanego, nie korzystaj

ą

ą

c z

c z

ż

ż

adnych cia

adnych cia

ł

ł

po

po

ś

ś

rednicz

rednicz

ą

ą

cych (

cych (

np

np

. kolegi

. kolegi

ó

ó

w elektorskich)

w elektorskich)

zasada

zasada

tajno

tajno

ś

ś

ci

ci

FORMU

FORMU

Ł

Ł

A WYBORCZA

A WYBORCZA

spos

spos

ó

ó

b przeliczania g

b przeliczania g

ł

ł

os

os

ó

ó

w na mandaty

w na mandaty

wyr

wyr

ó

ó

ż

ż

niamy trzy modele formu

niamy trzy modele formu

ł

ł

y wyborczej

y wyborczej

•

•

systemy wi

systemy wi

ę

ę

kszo

kszo

ś

ś

ciowe

ciowe

–

–

zwyci

zwyci

ę

ę

sk

sk

ą

ą

jest partia

jest partia

otrzymuj

otrzymuj

ą

ą

ca wi

ca wi

ę

ę

cej g

cej g

ł

ł

os

os

ó

ó

w ni

w ni

ż

ż

rywale w najwi

rywale w najwi

ę

ę

kszej

kszej

liczbie okr

liczbie okr

ę

ę

g

g

ó

ó

w

w

(Wielka Brytania)

(Wielka Brytania)

•

•

systemy proporcjonalne

systemy proporcjonalne

–

–

zwyci

zwyci

ę

ę

sk

sk

ą

ą

jest partia

jest partia

otrzymuj

otrzymuj

ą

ą

ca najsilniejsze poparcie w skali

ca najsilniejsze poparcie w skali

wszystkich okr

wszystkich okr

ę

ę

g

g

ó

ó

w

w

(RFN, Hiszpania, Szwecja)

(RFN, Hiszpania, Szwecja)

•

•

systemy kombinowane (mieszane)

systemy kombinowane (mieszane)

–

–

ł

ą

ł

ą

cz

cz

ą

ą

ce

ce

formu

formu

ł

ę

ł

ę

wi

wi

ę

ę

kszo

kszo

ś

ś

ciow

ciow

ą

ą

z proporcjonaln

z proporcjonaln

ą

ą

SYSTEMY WI

SYSTEMY WI

Ę

Ę

KSZO

KSZO

Ś

Ś

CIOWE

CIOWE

wzgl

wzgl

ę

ę

dne (Wielka Brytania):

dne (Wielka Brytania):

•

•

rywalizacja odbywa si

rywalizacja odbywa si

ę

ę

w okr

w okr

ę

ę

gach

gach

jednomandatowych

jednomandatowych

•

•

zwyci

zwyci

ę

ę

zc

zc

ą

ą

zostaje ten kandydat, kt

zostaje ten kandydat, kt

ó

ó

ry uzyska

ry uzyska

ł

ł

najwi

najwi

ę

ę

ksz

ksz

ą

ą

liczb

liczb

ę

ę

g

g

ł

ł

os

os

ó

ó

w

w

•

•

zwyci

zwyci

ęż

ęż

a ta partia, kt

a ta partia, kt

ó

ó

ra wygra

ra wygra

ł

ł

a w najwi

a w najwi

ę

ę

kszej

kszej

liczbie okr

liczbie okr

ę

ę

g

g

ó

ó

w

w

bezwzgl

bezwzgl

ę

ę

dnej (Francja):

dnej (Francja):

•

•

do zwyci

do zwyci

ę

ę

stwa w okr

stwa w okr

ę

ę

gu wymagane jest osi

gu wymagane jest osi

ą

ą

gni

gni

ę

ę

cie

cie

wi

wi

ę

ę

kszo

kszo

ś

ś

ci bezwzgl

ci bezwzgl

ę

ę

dnej

dnej

plusy i minusy systemu wi

plusy i minusy systemu wi

ę

ę

kszo

kszo

ś

ś

ciowego

ciowego

SYSTEMY PROPORCJONALNE

SYSTEMY PROPORCJONALNE

g

g

ł

ł

ó

ó

wne za

wne za

ł

ł

o

o

ż

ż

enia system

enia system

ó

ó

w proporcjonalnych:

w proporcjonalnych:

•

•

okr

okr

ę

ę

gi s

gi s

ą

ą

wielomandatowe

wielomandatowe

•

•

procent uzyskanych mandat

procent uzyskanych mandat

ó

ó

w jest bezpo

w jest bezpo

ś

ś

redni

redni

ą

ą

konsekwencj

konsekwencj

ą

ą

rozmiaru poparcia

rozmiaru poparcia

•

•

dla uzyskania mandatu nie jest potrzebne

dla uzyskania mandatu nie jest potrzebne

pokonanie rywali, a jedyne osi

pokonanie rywali, a jedyne osi

ą

ą

gni

gni

ę

ę

cie pewnego

cie pewnego

pu

pu

ł

ł

apu poparcia

apu poparcia

•

•

pr

pr

ó

ó

cz formu

cz formu

ł

ł

y wyborczej istotn

y wyborczej istotn

ą

ą

rol

rol

ę

ę

odgrywaj

odgrywaj

ą

ą

takie

takie

elementy systemu wyborczego jak rozmiar okr

elementy systemu wyborczego jak rozmiar okr

ę

ę

gu,

gu,

uprawnienia wyborcy, klauzula zaporowa, czy

uprawnienia wyborcy, klauzula zaporowa, czy

wyr

wyr

ó

ó

wnawcza dystrybucja mandat

wnawcza dystrybucja mandat

ó

ó

w

w

SYSTEMY PROPORCJONALNE

SYSTEMY PROPORCJONALNE

Podstawowe odmiany systemu

Podstawowe odmiany systemu

proporcjonalnego:

proporcjonalnego:

•

•

wariant list partyjnych

wariant list partyjnych

–

–

wyborcom przyznaje si

wyborcom przyznaje si

ę

ę

prawo oznaczania nazwisk kandydat

prawo oznaczania nazwisk kandydat

ó

ó

w na li

w na li

ś

ś

cie

cie

przedstawionej przez parti

przedstawionej przez parti

ę

ę

polityczn

polityczn

ą

ą

(Polska, Belgia, Czechy, Dania, Estonia, Finlandia)

(Polska, Belgia, Czechy, Dania, Estonia, Finlandia)

•

•

wariant pojedynczego g

wariant pojedynczego g

ł

ł

osu przechodz

osu przechodz

ą

ą

cego

cego

(STV)

(STV)

–

–

polega na oznaczeniu przez wyborc

polega na oznaczeniu przez wyborc

ę

ę

kolejno

kolejno

ś

ś

ci nazwisk na li

ci nazwisk na li

ś

ś

cie obejmuj

cie obejmuj

ą

ą

cej wszystkich

cej wszystkich

kandydat

kandydat

ó

ó

w z poszczeg

w z poszczeg

ó

ó

lnych partii, rywalizuj

lnych partii, rywalizuj

ą

ą

cych

cych

o g

o g

ł

ł

osy w danym okr

osy w danym okr

ę

ę

gu

gu

(Malta, Irlandia)

(Malta, Irlandia)

FORMU

FORMU

Ł

Ł

Y WYBORCZE S

Y WYBORCZE S

Ł

Ł

U

U

śĄ

śĄ

CE

CE

PRZELICZANIU G

PRZELICZANIU G

Ł

Ł

OS

OS

Ó

Ó

W NA MANDATY

W NA MANDATY

metoda

metoda

Hare

Hare

–

–

Niemeyera

Niemeyera

(metoda najwy

(metoda najwy

ż

ż

szych reszt)

szych reszt)

:

:

•

•

najwierniej odwzorowuje wol

najwierniej odwzorowuje wol

ę

ę

wyborc

wyborc

ó

ó

w

w

•

•

zwi

zwi

ę

ę

ksza szanse partii uzyskuj

ksza szanse partii uzyskuj

ą

ą

cych nik

cych nik

ł

ł

e poparcie

e poparcie

•

•

RFN

RFN

metoda

metoda

d`Hondta

d`Hondta

:

:

•

•

preferuje partie ciesz

preferuje partie ciesz

ą

ą

ce si

ce si

ę

ę

wi

wi

ę

ę

kszym poparciem

kszym poparciem

•

•

Holandia, Belgia, Austria, Hiszpania, Grecja

Holandia, Belgia, Austria, Hiszpania, Grecja

metoda

metoda

Sainte

Sainte

–

–

Lague

Lague

:

:

•

•

bardziej korzystna dla mniejszych partii

bardziej korzystna dla mniejszych partii

•

•

Dania, Norwegia i Szwecja

Dania, Norwegia i Szwecja

INNE ELEMENTY SYSTEMU WYBORCZEGO

INNE ELEMENTY SYSTEMU WYBORCZEGO

systemy mieszane:

systemy mieszane:

•

•

RFN

RFN

–

–

spersonalizowany system proporcjonalny

spersonalizowany system proporcjonalny

•

•

W

W

ł

ł

ochy

ochy

–

–

kompensacyjny system proporcjonalny

kompensacyjny system proporcjonalny

klauzula zaporowa

klauzula zaporowa

kszta

kszta

ł

ł

t i rozmiar okr

t i rozmiar okr

ę

ę

gu wyborczego

gu wyborczego

:

:

•

•

pr

pr

ó

ó

g naturalny

g naturalny

–

–

ile trzeba zdoby

ile trzeba zdoby

ć

ć

g

g

ł

ł

os

os

ó

ó

w, aby

w, aby

zdoby

zdoby

ć

ć

jeden mandat

jeden mandat

POLITYCZNE KONSEKWENCJE

POLITYCZNE KONSEKWENCJE

SYSTEM

SYSTEM

Ó

Ó

W WYBORCZYCH

W WYBORCZYCH

stopie

stopie

ń

ń

deformacji woli wyborc

deformacji woli wyborc

ó

ó

w

w

–

–

rozmiar dysproporcji

rozmiar dysproporcji

pomi

pomi

ę

ę

dzy wielko

dzy wielko

ś

ś

ci

ci

ą

ą

uzyskanego poparcia a udzia

uzyskanego poparcia a udzia

ł

ł

em w

em w

dystrybucji mandat

dystrybucji mandat

ó

ó

w:

w:

•

•

warunkowany rozmiarami okr

warunkowany rozmiarami okr

ę

ę

g

g

ó

ó

w i przyj

w i przyj

ę

ę

t

t

ą

ą

formu

formu

ł

ą

ł

ą

•

•

najwy

najwy

ż

ż

sza warto

sza warto

ść

ść

proporcjonalno

proporcjonalno

ś

ś

ci: Dania, Szwecja,

ci: Dania, Szwecja,

Holandia,

Holandia,

•

•

najni

najni

ż

ż

sza warto

sza warto

ść

ść

proporcjonalno

proporcjonalno

ś

ś

ci: Francja

ci: Francja

•

•

najni

najni

ż

ż

szy stopie

szy stopie

ń

ń

proporcjonalno

proporcjonalno

ś

ś

ci zapewniaj

ci zapewniaj

ą

ą

systemy

systemy

wi

wi

ę

ę

kszo

kszo

ś

ś

ciowe i umiarkowanie proporcjonalne

ciowe i umiarkowanie proporcjonalne

(po

(po

ł

ą

ł

ą

czenie metody

czenie metody

d`Hondta

d`Hondta

, mo

, mo

ż

ż

liwie najmniejszych

liwie najmniejszych

okr

okr

ę

ę

g

g

ó

ó

w wyborczych oraz klauzuli zaporowej)

w wyborczych oraz klauzuli zaporowej)

•

•

najwy

najwy

ż

ż

szy stopie

szy stopie

ń

ń

zapewniaj

zapewniaj

ą

ą

systemy zak

systemy zak

ł

ł

adaj

adaj

ą

ą

ce

ce

formu

formu

ł

ę

ł

ę

najwi

najwi

ę

ę

kszych reszt lub najwi

kszych reszt lub najwi

ę

ę

kszych

kszych

ś

ś

rednich z

rednich z

jednym okr

jednym okr

ę

ę

giem obejmuj

giem obejmuj

ą

ą

cym ca

cym ca

ł

ł

y kraj oraz z

y kraj oraz z

wyr

wyr

ó

ó

wnawcz

wnawcz

ą

ą

dystrybucj

dystrybucj

ą

ą

mandat

mandat

ó

ó

w

w

POLITYCZNE KONSEKWENCJE

POLITYCZNE KONSEKWENCJE

SYSTEM

SYSTEM

Ó

Ó

W WYBORCZYCH

W WYBORCZYCH

redukcja efektywnej liczby partii na arenie

redukcja efektywnej liczby partii na arenie

parlamentarnej warunkowana g

parlamentarnej warunkowana g

ł

ł

ó

ó

wnie

wnie

rozmiarem okr

rozmiarem okr

ę

ę

g

g

ó

ó

w i przyj

w i przyj

ę

ę

t

t

ą

ą

formu

formu

ł

ł

a

a

wyborcz

wyborcz

ą

ą

rozmiar

rozmiar

nadreprezentacji

nadreprezentacji

zwyci

zwyci

ę

ę

skiej partii

skiej partii

strategie wyborcze partii politycznych

strategie wyborcze partii politycznych

–

–

warunkowane rozmiarem okr

warunkowane rozmiarem okr

ę

ę

g

g

ó

ó

w, formu

w, formu

ł

ą

ł

ą

wyborcz

wyborcz

ą

ą

i uprawnieniami przys

i uprawnieniami przys

ł

ł

uguj

uguj

ą

ą

cymi

cymi

wyborco,

wyborco,

TYPOLOGIA SYSTEM

TYPOLOGIA SYSTEM

Ó

Ó

W WYBORCZYCH

W WYBORCZYCH

Typologia system

Typologia system

ó

ó

w wyborczych ze wzgl

w wyborczych ze wzgl

ę

ę

du

du

na deformacj

na deformacj

ę

ę

woli wyborc

woli wyborc

ó

ó

w:

w:

relatywnie reprezentatywne

relatywnie reprezentatywne

(Austria, Dania, Finlandia, Holandia)

(Austria, Dania, Finlandia, Holandia)

systemy deformuj

systemy deformuj

ą

ą

ce

ce

(Belgia, Czechy, Hiszpania, Irlandia, RFN)

(Belgia, Czechy, Hiszpania, Irlandia, RFN)

systemy dyskryminacyjne

systemy dyskryminacyjne

(Francja, Wielka Brytania)

(Francja, Wielka Brytania)