WŁADZA USTAWODAWCZA

FUNKCJE PARLAMENTU WE

WSPÓŁCZESNYM PAŃSTWIE

(UJĘCIE NORMATYWNE)

funkcja ustawodawcza – prawo podejmowania decyzji o określonej mocy prawnej (uchwalanie budżetu oraz

ustanawianie podatków)

funkcja kreacyjna – tworzenie i likwidacja

konstytucyjnych organów państwa połączona niekiedy z

powoływaniem i odwoływaniem ich obsady personalnej

(funkcja realizowana m.in. poprzez wotum zaufania, czy

wybór głowy państwa)

funkcja kontrolna – realizowana poprzez interpelacje i zapytania poselskie, udzielenie absolutorium (funkcja

realizowana m.in. poprzez mechanizm politycznej

odpowiedzialności rządu przed parlamentem)

funkcja sądowa – sądzenie głowy państwa; postawienie głowy państwa w stan oskarżenia; procedura

impeachmentu

FUNKCJE PARLAMENTU WE

WSPÓŁCZESNYM PAŃSTWIE

(ANALIZA POLITOLOGICZNA)

funkcja legitymizacyjna – parlament w imieniu

obywateli wyraża zgodę na podjęcie wiążących

działań

funkcja artykulacji interesów grupowych –

ujawnianie potrzeb, opinii i roszczeń

poszczególnych środowisk

rozwiązywanie konfliktów międzygrupowych

STRUKTURA WSPÓŁCZESNYCH

PARLAMENTÓW

Podział ze względu na organizację wewnętrzną:

parlamenty jednoizbowe (unikameralizm)

parlamenty dwuizbowe (bikameralizm)

izba wyższa, z jednym wyjątkiem (brytyjska Izba Lordów)

jest mniej liczna, aniżeli izba niższa

kadencja izby wyższej nie musi pokrywać się z kadencją

izby niższej (Czechy, Francja)

część członków izby wyższej jest wymieniana

cześć lub wszyscy członkowie izby wyższej nie pochodzi z wyborów powszechnych

(Francja, Austria, RFN, Włochy, Irlandia, W. Brytania)

jaki jest sens funkcjonowania drugiej izby, kiedy obie izby są wybierane w tym samym czasie, na ten sam okres,

przez tych samych wyborców i w tym samym trybie

STRUKTURA WSPÓŁCZESNYCH

PARLAMENTÓW

Występowanie poszczególnych modeli:

parlamenty jednoizbowe:

Bułgaria, Cypr, Dania, Finlandia, Grecja,

Portugalia, Szwecja, Węgry, Litwa, Łotwa

parlamenty dwuizbowe:

Austria, Francja, Belgia, Holandia, Polska,

Włochy, Holandia, Hiszpania, Szwajcaria,

Czechy, Słowenia, Rumunia

STRUKTURA WSPÓŁCZESNYCH

PARLAMENTÓW (UJĘCIE FUNCKJONALNE)

Kryteria podziału bikameralizmu na słaby i silny:

formalne uprawnienia obu izb w procesie

ustawodawczym

sposób wyboru izby wyższej

poziom dysproporcjalności reprezentacji w izbie wyższej

Cechy silnego bikameralizmu:

do wejścia w życie ustawy konieczna jest zgoda izby

niższej i wyższej (izba wyższa dysponuje prawem weta)

skład izby wyższej pochodzi z wyborów powszechnych

w przypadku państw federalnych wysoki stopień

proporcjonalności reprezentacji podmiotów

federacji w izbie wyższej

STRUKTURA WSPÓŁCZESNYCH

PARLAMENTÓW (UJĘCIE FUNCKJONALNE)

Typy bikameralizmu:

Silny: Belgia, Włochy, Holandia, Czechy, Rosja

Średnio: Francja, Hiszpania, Polska, Rumunia

Średnio słaby: Wielka Brytania

Słaby: Austria, Słowenia

rozróżnienie między typami dwuizbowości nabiera

znaczenia w sytuacjach, w których konfiguracja sił

politycznych jest w obu izbach odmienna (w izbie

wyższej przewagę ma opozycja)

STRUKTURA WSPÓŁCZESNYCH

PARLAMENTÓW (UJĘCIE FUNCKJONALNE)

Czynniki powodującej, że z politologicznego punktu

widzenia decydujące znaczenie ma zawsze konfiguracja sił

politycznych w izbie niższej:

liczba i siła partii reprezentowanych w izbie niższej

określają typ systemu partyjnego występującego w danym

kraju

w ramach reżimu parlamentarnego i

semiprezydencjalnego, większość ukształtowana w izbie

niższej przesądza o powołaniu lub upadku rządu

z wyjątkiem Rumunii i Włoch izba wyższa nie bierze udziału w procesie powołania gabinetu)

gdy dopuszczalne jest przedterminowe rozwiązanie

parlamentu, a kadencja izby wyższej nie jest stała, ta

decyzja tyczy się jedynie izby niższej

w systemach demokratycznych izby niższe zawsze

pochodzą z wyborów powszechnych, podczas, gdy tylko w

niektórych państwach, zasada ta odnosi się

również do izb wyższych

PARLAMENT WOBEC

WŁADZY WYKONAWCZEJ

Rodzaje zmiennych mające wpływ na siłę parlamentu:

konstytucyjne – ograniczenia władzy parlamentu

przewidziane w konstytucjach (np. instytucja

referendum, możliwość łączenia funkcji deputowanego i

ministra, mechanizm skracania kadencji)

polityczne – liczba partii w parlamencie (parlament

zdominowany przez jedną partię jest znacznie mniej

aktywny niż parlament wielopartyjny)

proceduralne – struktura i uprawnienia komisji

parlamentarnych

PARLAMENT WOBEC

WŁADZY WYKONAWCZEJ

aktywne – zdolne do modyfikowania pozycji rządu, nie zagrożone przedterminowym rozwiązaniem i cieszące

się społecznym szacunkiem (USA)

reaktywne – dysponujące mniejszymi możliwościami

ograniczenia władzy rządu, zagrożone przedterminowym

rozwiązaniem, ale cieszące się uznaniem społecznym

(W. Brytania, Szwecja, Dania, Finlandia, RFN, Belgia)

wrażliwe – zdolne do modyfikowani propozycji rządowych, zagrożone przedterminowym rozwiązaniem i

nie cieszące się społecznym uznaniem (Włochy)

marginalne – posiadające ograniczoną zdolność

modyfikowania propozycji rządowych, dysponujące

ograniczoną władzą kształtowania budżetu,

umiarkowanie popierane przez elity polityczne (Rosja)