WŁADZA USTAWODAWCZA

FUNKCJE PARLAMENTU WE

WSPÓŁCZESNYM PAŃSTWIE

(UJĘCIE NORMATYWNE)

funkcja ustawodawcza – prawo podejmowania decyzji o określonej mocy prawnej (uchwalanie budŜetu oraz

ustanawianie podatków)

funkcja kreacyjna – tworzenie i likwidacja

konstytucyjnych organów państwa połączona niekiedy z

powoływaniem i odwoływaniem ich obsady personalnej

(funkcja realizowana m.in. poprzez wotum zaufania, czy

wybór głowy państwa)

funkcja kontrolna – realizowana poprzez interpelacje i zapytania poselskie, udzielenie absolutorium (funkcja

realizowana m.in. poprzez mechanizm politycznej

odpowiedzialności rządu przed parlamentem)

funkcja sądowa – sądzenie głowy państwa; postawienie głowy państwa w stan oskarŜenia; procedura

impeachmentu

FUNKCJE PARLAMENTU WE

WSPÓŁCZESNYM PAŃSTWIE

(ANALIZA POLITOLOGICZNA)

funkcja legitymizacyjna – parlament w imieniu

obywateli wyraŜa zgodę na podjęcie wiąŜących

działań

funkcja artykulacji interesów grupowych –

ujawnianie potrzeb, opinii i roszczeń

poszczególnych środowisk

rozwiązywanie konfliktów międzygrupowych

STRUKTURA WSPÓŁCZESNYCH

PARLAMENTÓW

Podział ze względu na organizację wewnętrzną:

parlamenty jednoizbowe (unikameralizm)

parlamenty dwuizbowe (bikameralizm)

izba wyŜsza, z jednym wyjątkiem (brytyjska Izba Lordów)

jest mniej liczna, aniŜeli izba niŜsza

kadencja izby wyŜszej nie musi pokrywać się z kadencją

izby niŜszej (Czechy, Francja)

część członków izby wyŜszej jest wymieniana

cześć lub wszyscy członkowie izby wyŜszej nie pochodzi z wyborów powszechnych

(Francja, Austria, RFN, Włochy, Irlandia, W. Brytania)

jaki jest sens funkcjonowania drugiej izby, kiedy obie izby są wybierane w tym samym czasie, na ten sam okres,

przez tych samych wyborców i w tym samym trybie

STRUKTURA WSPÓŁCZESNYCH

PARLAMENTÓW

Występowanie poszczególnych modeli:

parlamenty jednoizbowe:

Bułgaria, Cypr, Dania, Finlandia, Grecja,

Portugalia, Szwecja, Węgry, Litwa, Łotwa

parlamenty dwuizbowe:

Austria, Francja, Belgia, Holandia, Polska,

Włochy, Holandia, Hiszpania, Szwajcaria,

Czechy, Słowenia, Rumunia

STRUKTURA WSPÓŁCZESNYCH

PARLAMENTÓW (UJĘCIE FUNCKJONALNE)

Kryteria podziału bikameralizmu na słaby i silny:

formalne uprawnienia obu izb w procesie

ustawodawczym

sposób wyboru izby wyŜszej

poziom dysproporcjalności reprezentacji w izbie wyŜszej

Cechy silnego bikameralizmu:

do wejścia w Ŝycie ustawy konieczna jest zgoda izby

niŜszej i wyŜszej (izba wyŜsza dysponuje prawem weta)

skład izby wyŜszej pochodzi z wyborów powszechnych

w przypadku państw federalnych wysoki stopień

proporcjonalności reprezentacji podmiotów

federacji w izbie wyŜszej

STRUKTURA WSPÓŁCZESNYCH

PARLAMENTÓW (UJĘCIE FUNCKJONALNE)

Typy bikameralizmu:

Silny: Belgia, Włochy, Holandia, Czechy, Rosja

Średnio: Francja, Hiszpania, Polska, Rumunia

Średnio słaby: Wielka Brytania

Słaby: Austria, Słowenia

rozróŜnienie między typami dwuizbowości nabiera

znaczenia w sytuacjach, w których konfiguracja sił

politycznych jest w obu izbach odmienna (w izbie

wyŜszej przewagę ma opozycja)

STRUKTURA WSPÓŁCZESNYCH

PARLAMENTÓW (UJĘCIE FUNCKJONALNE)

Czynniki powodującej, Ŝe z politologicznego punktu

widzenia decydujące znaczenie ma zawsze konfiguracja sił

politycznych w izbie niŜszej:

liczba i siła partii reprezentowanych w izbie niŜszej

określają typ systemu partyjnego występującego w danym

kraju

w ramach reŜimu parlamentarnego i

semiprezydencjalnego, większość ukształtowana w izbie

niŜszej przesądza o powołaniu lub upadku rządu

z wyjątkiem Rumunii i Włoch izba wyŜsza nie bierze udziału w procesie powołania gabinetu)

gdy dopuszczalne jest przedterminowe rozwiązanie

parlamentu, a kadencja izby wyŜszej nie jest stała, ta

decyzja tyczy się jedynie izby niŜszej

w systemach demokratycznych izby niŜsze zawsze

pochodzą z wyborów powszechnych, podczas, gdy tylko w

niektórych państwach, zasada ta odnosi się

równieŜ do izb wyŜszych

PARLAMENT WOBEC

WŁADZY WYKONAWCZEJ

Rodzaje zmiennych mające wpływ na siłę parlamentu:

konstytucyjne – ograniczenia władzy parlamentu

przewidziane w konstytucjach (np. instytucja

referendum, moŜliwość łączenia funkcji deputowanego i

ministra, mechanizm skracania kadencji)

polityczne – liczba partii w parlamencie (parlament

zdominowany przez jedną partię jest znacznie mniej

aktywny niŜ parlament wielopartyjny)

proceduralne – struktura i uprawnienia komisji

parlamentarnych

PARLAMENT WOBEC

WŁADZY WYKONAWCZEJ

aktywne – zdolne do modyfikowania pozycji rządu, nie zagroŜone przedterminowym rozwiązaniem i cieszące

się społecznym szacunkiem (USA)

reaktywne – dysponujące mniejszymi moŜliwościami

ograniczenia władzy rządu, zagroŜone przedterminowym

rozwiązaniem, ale cieszące się uznaniem społecznym

(W. Brytania, Szwecja, Dania, Finlandia, RFN, Belgia)

wraŜliwe – zdolne do modyfikowani propozycji rządowych, zagroŜone przedterminowym rozwiązaniem i

nie cieszące się społecznym uznaniem (Włochy)

marginalne – posiadające ograniczoną zdolność

modyfikowania propozycji rządowych, dysponujące

ograniczoną władzą kształtowania budŜetu,

umiarkowanie popierane przez elity polityczne (Rosja)