REGULACJA CIEPLNA ORGANIZMU, ZABIEGI CIEPŁOLECZNICZE – wykład

1

20.10.2009

REGULACJA CIEPLNA ORGANIZMU

Prawo Viena
Długość fali promieniowania emitowanego przez ogrzane ciało jest odwrotnie
proporcjonalna do jego temperatury bezwzględnej.

termoregulacja – polega na dostosowaniu ilości ciepła wytwarzanego w organizmie i
ciepła wymienianego między organizmem a otoczeniem do potrzeb bilansu cieplnego w
celu utrzymania homeostazy termicznej w zmiennych warunkach środowiska.

Układ termoregulacyjny:
- termoreceptory

o

receptory zimna (kolby Krausego),

o

receptory ciepła (ciałka Ruffiniego),

o

termodetektory (receptory wewnętrzne w mięśniach, OUN, naczyniach żylnych),

- ośrodki termoregulacji

o

przednia część podwzgórza z ośrodkiem eliminacji ciepła, kontroluje utratę
ciepła,

o

tylna część podwzgórza z ośrodkiem zachowania ciepła,

o

rdzeń kręgowy,

- efektory termoregulacji

o

fizyczne (układ krążenia i gruczoły potowe),

o

chemiczne (napięcia i drżenia mięśni, wzmożenie metabolizmu w wątrobie,
sercu, tkance tłuszczowej i innych narządach).

Efektory termoregulacji fizycznej:
- układ krążenia: rozszerzenie naczyń skóry i zwiększenie przepływu krwi powoduje
wzrost przewodzenia ciepła z wnętrza na powierzchnię ciała,
- gruczoły potowe: aktywacja następuje pod wpływem stymulacji ośrodkowym
termodetektorów wrażliwych na wzrost temperatury wewnętrznej.

Efektory termoregulacji chemicznej:
- mięśnie: źródłem ciepła jest wzrost napięcia mięśni i drżenie mięśni szkieletowych
poprzez rozpad ATP do ADP i fosforanu nieorganicznego. Powstający ADP przyspiesza
utlenianie substratów w mitochondriach, czemu towarzyszy utrata energii w postaci
ciepła,
- wątroba, tkanka tłuszczowa: niska temperatura zwiększa aktywność układu
adrenergicznego i uwolnienia hormonów o działaniu ciepłotwórczym (aminy katecholowe,
glukagon, hormony tarczycy), które działając na wątrobę, tkankę tłuszczową i mięśnie
szkieletowe powodując wzrost ich metabolizmu i zwiększenie wytwarzania ciepła na
drodze bezdrżeniowej.

aklimacja i aklimatyzacja – proces adaptacji organizmu poprzez stałe bądź powtarzane
narażanie organizmu na działanie ciepła lub zimna; proces ten, poza psychicznych
przyczajeniem, może wywołać korzystne zmiany fizjologiczne, dzięki którym granice
tolerancji środowiska termicznego znacznie się poszerzają

Polegają na:
- wywołaniu reakcji w miejsce działania bodźca,
- wywołaniu reakcji oddalonych i uogólnionych wpływających na proces chorobowy,
- treningu mechanizmów przystosowawczych, co zwiększa ich sprawność,
- wpływaniu na czynność ośrodków nerwowych emocjonalnych w sensie usuwania neuro-
i psychogennych zaburzeń czynnościowych.

Reakcja ogólna przy oziębianiu:
- skurcz naczyń skórnych: zmniejszenie łożyska naczyń,
- wzmożone napięcie mięśni aż do drżenia,

REGULACJA CIEPLNA ORGANIZMU, ZABIEGI CIEPŁOLECZNICZE – wykład

2

- pobudzenie układu czuwania mózgu odczuwane jako rześkość,
- podwyższenie ciśnienia,
- zwolnienie akcji serca,
- zwiększenie przemiany materii,
- zwiększenie wydalania moczu.

Prawo Dastre-Morata
Bodźce termiczne działające na duże powierzchnie skóry powodują odwrotnie do naczyń
skóry zachowanie się dużych naczyń klatki piersiowej i jamy brzusznej. Naczynia nerek,
śledziony i mózgu wykazują odczyn taki sam, jak naczynia skóry. Ukrwienie mięśni
zmniejsza się o ok. 30% w kąpieli w ciepłej wodzie, a zwiększa się do 300% w kąpieli w
zimnej wodzie.

Wpływ bodźców cieplnych na organizm zależy od:
- natężenia bodźca,
- okoliczności fizycznych towarzyszących oddziaływaniu ciepła,
- możliwości termoregulacyjnych ustroju,
- czasu działania bodźca
- zmiany natężenia bodźca w czasie,
- powierzchni ciała, na którą działa bodziec cieplny,
- właściwości fizycznych środowiska wchodzącego w bezpośredni kontakt ze skórą.

Odczyn miejscowy:
- rozszerzenie naczyń krwionośnych i limfatycznych w miejscu działania energii cieplnej,
- wzrost przepływu krwi,
- spadek odczuwania bólu,
- spadek napięcia mięśniowego,
- rozluźnienie zrostów pozapalnych,
- uszkodzenie tkanek: poparzenie.

Odczyn ogólny:
- wzrost wydzielania potu,
- wzrost akcji serca,
- wzrost przemiany materii,
- spadek zawartości tlenu we krwi tętniczej i wzrost w krwi żylnej,
- oddech ulega niewielkiemu przyspieszeniu,
- spadek czynności wydzielnicza nerek,
- zmniejszenie napięcia mięśni,
- wzrost ciśnienia krwi.

Zabiegi ciepłolecznicze stosujemy z dużą ostrożnością. Wymagają dokładnej znajomości
stanu ogólnego osoby poddanej zabiegowi.

rumień cieplny – powstaje w reakcji na bodziec cieplny o odpowiednich parametrach

Cechy rumienia cieplnego:
- występuje w trakcie zabiegu, a nasilenie jego wzrasta w miarę czasu oddziaływania
bodźca cieplnego,
- zaczerwienienie skóry jest nierównomierne i plamiste,
- przekracza poza powierzchnię, na którą działa,
- utrzymuje się 1-2 godziny, po czym słabnie i ustępuje.

REGULACJA CIEPLNA ORGANIZMU, ZABIEGI CIEPŁOLECZNICZE – wykład

3

ZABIEGI CIEPŁOLECZNICZE

Zabiegi przegrzewające:
- ogólne: całkowite, obejmujące całe ciało wraz z głową,
- częściowe: obejmujące duże części ciała,
- miejscowe: część ciała mniejsza niż jedna kończyna.

Rozróżniamy przegrzewania:
- w powietrzu o różnej wilgotności: łaźnie parowe i suche,
- w parafinie, fango, peloidach,
- w kocach lub innych tkaninach,
- w wodzie,
- promieniowaniem elektromagnetycznym podczerwonych i widzialnym,
- promieniowaniem elektromagnetycznym przenikającym.

ŁAŹNIA FIŃSKA

W fazie ochładzania:
- wzrost poziomu tlenu we krwi,
- zwężenie naczyń krwionośnych,
- normalizacja temperatury ciała,
- zmniejszenie akcji serca,
- zwiększenie napięcia mięśni szkieletowych.

Ogólne działanie:
- zmiany czynnościowe AUN,
-

pobudzanie

gruczołów

dokrewnych,

układu

podwzgórzowo-przyśrodkowo-

nadnerczowego,
- stymulacja układu odpornościowego,
- hartowanie organizmu,
- poprawa ruchomości w stawach,
- oczyszczenie skóry,
- pobudzenie warstwy rozrodczej naskórka,
- wzrost ukrwienia mięśni i narządów wewnętrznych,
- normalizacja ciśnienia w pierwszym okresie nadciśnienia tętniczego.

Wskazania:
- podatność na infekcje,
- niskie ciśnienie krwi,
- nadciśnienie samoistne i w okresie choroby,
- zaburzenia krążenia włośniczkowego,
- choroba zwyrodnieniowa stawów,
- niezapalne choroby kręgosłupa,
- cukrzyca,
- otyłość,
- choroby reumatyczne,
- stany pourazowe narządu ruchu,
- zaburzenia regulacji autonomicznej,
- klimakterium,
- skłonności do przeziębień,
- przewlekły nieżyt oskrzeli,
- zaburzenia miesiączkowania,
- przewlekłe zapalenia jajników i jajowodów.

KĄPIEL PARAFINOWA

Miejscowa w specjalnie wanience kształtem przystosowanej do kończyny górnej lub
dolnej.

REGULACJA CIEPLNA ORGANIZMU, ZABIEGI CIEPŁOLECZNICZE – wykład

4

FANGO

Błoto ze składnikami mineralnymi. Wydobywany jest z naturalnych źródeł termicznych.
Fangiem może być też tuf bazaltowy. Fango topnieje w temperaturze 60-70

o

C, a tężeje w

temperaturze 50

o

C. Fango wykorzystuje się przy pobudzaniu przepływu krwi i układu

odpornościowego. Rozluźnia napięte mięśnie, łagodzi ból, poprawia ogólne samopoczucie.

Wskazania:
- schorzenia po urazach,
- choroby ortopedyczne,
- zaparcia,
- zaburzenia czynności wątroby i pęcherza żółciowego,
- bóle menstruacyjne,
- stany zapalne nerek i pęcherza moczowego,
- zaburzenia psychosomatyczne i psychiczne,
- nerwowość.

Przeciwwskazania:
- ostre choroby serca i jego niewydolność,
- stany zapalne i zaostrzenia stanów reumatycznych,
- ciąża,
- krwawienie lub wrzody żołądka i jelit,
- gorączka,
- zaburzenia czucia.

KOCOWANIE

Metoda wg Kenny.

NAGRZEWANIE WODĄ

Całkowite kąpiele gorące: temperatura do 50

o

C, w połączeniu z masażami są bardzo

popularne w Japonii. Celem ich jest hartowanie i regeneracja sił.

Kąpiele nagrzewające częściowe: półkąpiele, kąpiele nasiadowe w przewlekłych
zapaleniach w ginekologii i urologii.

Kąpiele miejscowe przedramienia, podudzi i stóp.

INNE ZABIEGI CIEPLNE

Nagrzewanie workami z żelem akumulującym ciepło (temperatura ok. 50

o

C).

Poduszki elektryczne, kołdry elektryczne i termofory.

Nagrzewania światłem widzialnym i podczerwienią.

Nagrzewania promieniowaniem diatermii.