Nauka o organizacji

Dr Andrzej Stańda

[e-mail]

WSB

Katedra Organizacji i Zarządzania

Nauki o organizacji – zakres

tematyczny wykładów

     Klasyczne koncepcje w teorii organizacji
         Współczesne koncepcje organizacji
         Otoczenie organizacji
         Uwarunkowania rozwoju organizacyjnego
         Kapitał intelektualny organizacji
         Różnorodność organizacji i ich cele
         Społeczna odpowiedzialność organizacji
         Struktura społeczna współczesnej organizacji
         Konflikt i sprzeczność w organizacji
         Kierowanie zmianami w organizacji
         Wybrane metody i techniki zarządzania
         Współczesne koncepcje zarządzania organizacją
         Nadzór korporacyjny nad organizacją
         Organizacja przyszłości  

Warunki zaliczenia przedmiotu

• Zaliczenie ćwiczeń
• Zdanie egzaminu pisemnego w

formie testu

• Zakres egzaminu:

– Tematyka wykładów
– Materiał podręcznikowy
– Materiał ćwiczeniowy

Literatura

• Literatura obowiązkowa: 
         M Jo Hatch, Teoria organizacji, Wydawnictwo Naukowe

PWN, Warszawa 2002

         G. Morgan, Obrazy organizacji, Wydawnictwo Naukowe

PWN, Warszawa 2005

         J.A. Stoner, R.E. Freeman, D.R. Gilbert, Kierowanie, PWE,

Warszawa 2001,

• Literatura uzupełniająca:  
         J.A. Stoner, Ch. Wankel, Kierowanie, PWE, Warszawa

1996,

         L. Edvinsson , M. Malone, Kapitał intelektualny, PWN,

Warszawa 2001 

Istota i pojęcie nauki

• Nauka - działalność ludzi mająca na celu poznanie

rzeczywistości, wyrastająca z potrzeb jej opanowania i
przekształcania, obejmująca proces badania i jego
wyniki oraz nauczanie o tych wynikach (MEP, PWN, s.
698)

• Nauka to ogół zgromadzonej, uporządkowanej i

należycie uzasadnionej przez pokolenia wiedzy

• Nauka – system wiedzy gwarantujący obiektywne

poznanie rzeczywistości

 Zespół twierdzeń i hipotez o poszczególnych dziedzinach

istniejącej rzeczywistości

 Zbudowane teorie dla poszczególnych dziedzin
 Wypracowane przez dziedziny metody i narzędzia

badawcze

 Określony system organizacji, prowadzenia i kontroli

badania naukowego

Istota nauk o organizacji

Nurty badawcze – opisowy,

normatywny, metodologiczny

• Nurt opisowy zorientowany na wyjaśnianie i

zrozumienie

mechanizmów

rządzących

powstawaniem, funkcjonowaniem i rozwojem

organizacji

• Zasadnicze pytania: Czym są organizacje ? Jakie

zjawiska

w

nim

zachodzą

?

Jakie

są

uwarunkowania i następstwa tych zjawisk ?

Istota nauk o organizacji

Nurty badawcze – opisowy,

normatywny, metodologiczny

• Nurt

normatywny

zorientowany

na

formułowanie

zaleceń

praktycznych,

technik

i

metod

kierowania

organizacjami. Efektem poznawczym jest
bardzo bogata, zróżnicowana co do ilości i
jakości

„skrzynka

narzędziowa”

menedżera

Istota nauk o organizacji

Nurty badawcze – opisowy,

normatywny, metodologiczny

• Nur metodologiczny zorientowany na

metodologię badania i usprawniania

organizacji. Dominują w nim analiza

systemowa

lub

diagnostyka

organizacyjne,

których

celem

jest

znajdowanie

metod

i

technik

umożliwiających

ocenę

działania

organizacji i uzasadnienie tej oceny.

Metodologia nauk o organizacji

• Metodologia – nauka o metodach badań naukowych, o

skutecznych

sposobach

dociekania

ich

wartości

poznawczej

• W dyscyplinie nauki o organizacji metodologię należy

rozumieć

jako

zestaw

dyrektyw

badawczych,

wynikających z przyjętych założeń teoretycznych,

sposób formułowania, uzasadniania i sprawdzania

twierdzeń

• W metodologii wyróżnia się następujące zabiegi

poznawcze:

 Stawianie i rozwiązywanie problemów
 Formułowanie i weryfikacja hipotez
 Opis i wyjaśnianie zjawisk
 Uzasadnianie twierdzeń
 Wnioskowanie
 Definiowanie terminów naukowych i opracowywanie teorii

oraz praw naukowych

Organizacja to system, którego

uporządkowanie polega na tym, że

funkcjonalnie zróżnicowane części w

zasadzie współprzyczyniają się do

powodzenia całości, a powodzenie całości

jest istotnym warunkiem powodzenie

części

• Organizacje są jednocześnie systemami

sztucznymi i naturalnymi

• Organizacje są systemami otwartymi
• Organizacje są uporządkowanymi systemami

społeczno-technicznymi

• Organizacje mają budowę hierarchiczną
• Systemy organizacji mają zdolność doskonalenia

się

Organizacja społeczna jest to system,

którego uporządkowanie polega na tym, że

funkcjonalnie zróżnicowane działania

ludzkie wykorzystują, przekształcają i

zespalają w sposób celowy zasoby

kapitałowe, ideowe i naturalne, pozostając

we wzajemnym oddziaływaniu z innymi

systemami działalności ludzkiej i zasobami

otoczenia

• W organizacjach zawsze ścierają się dwie

tendencje :

1. Adaptacyjna 2. Konserwatywna

• Organizacje cechuje ekwifinalność, czyli zdolność

do osiągania podobnych wyników różny sposób, za
pomocą różnych procesów i struktur

Właściwości organizacji

• Celowość – istnienie celu lub celów przyjętych do

osiągnięcia przez całość –

jakie cele ma Pana/i

organizacja? czy je znamy ? Jakie jest ich przełożenie na

zadania stanowiska ?

• Złożoność z dających się określić części, powiązanych ze

sobą i funkcjonalnych wobec całości, aczkolwiek

posiadających własne, partykularne interesy –

czy jest

Pan/ w stanie opisać, ocenić i przewidzieć, to co się może

zdarzyć w Pana/i firmie ? od czego to zależy ? Jaka jest

złożoność pracy na własnym stanowisku ? Jakie są tego

konsekwencje ?

• Odrębność części i całości w stosunku do otoczenia, a

jednocześnie powiązanie tych części i całości ze

składnikami otoczenia –

kto rozumie całość powiązań z

otoczeniem? Jak to się przekłada na bezpieczeństwo

firmy ?

Organizacje są zespołami ludzi,

rozmyślnie tworzonymi

utrzymywanymi i zmienianymi dla

realizacji określonych celów

Charakteryzują się:

• Podziałem pracy, władzy i przepływu informacji, które

nie są przypadkowe ani tradycyjne, lecz rozmyślnie
zaplanowane, aby służyły realizacji określonych celów
–

jak to wygląda w Pana/i firmie ?

• Obecnością jednego lub więcej ośrodków władzy –

jaki jest układ władzy w Pan/i firmie ?

• Substytucyjnością

personelu,

tzn.

osoby

niezadowalające mogą zostać usunięte, a ich zadania
powierzone innym, przesunięcia personelu mogą się
odbywać także przez awanse i oferty innych
stanowisk –

czy zjawisko to już dotyczyło Pana/i ?

Wieloznaczność pojęcia

„organizacja”

• Atrybutowe rozumienia organizacji – organizacja

rozumiana w kategorii cech, jakie można jej przypisać:
dobra/zła organizacja, sprawna organizacja, skuteczne
organizacja, itp..,

• Rzeczowe rozumienie organizacji – wyodrębniona

fizykalnie całość: WSB jako rzecz zorganizowana;
Urząd Wojewódzki jako instytucja, Orlen jako
przedsiębiorstwo

• Czynnościowe rozumienie organizacji – proces

tworzenia organizacji: zorganizowanie inauguracji roku
akademickiego, zorganizowanie zebrania, organizacja
wykładu

OBRAZY ORGANIZACJI: MASZYNA

Organizacje są narzędziem do osiągania zamierzonych celów;
Z czasem w organizacjach staje się coraz bardziej widoczne
dążenie do specjalizacji i ograniczania dowolności zachowań
pracowniczych;
Uogólnieniem teoretycznym organizacji jako maszyny jest
koncepcja „naukowego zarządzania”, którego zasady to:

przesuwanie odpowiedzialności za organizowanie pracy z
robotnika na kierownika;
należy używać metod naukowych;
należy dobrać najlepszą osobę do danej czynności;
robotników należy szkolić i kontrolować

.

OBRAZY ORGANIZACJI: ORGANIZM

Organizacje

to

ludzie,

odczuwający

konkretne

potrzeby;
Organizacja nie daje się łatwo konstruować, bowiem jej

treścią jest zarówno komponent formalny, jak i

nieformalny;
Teoretyczne uogólnienia wiążą się z rozwojem

koncepcji „stosunków międzyludzkich”, zrodzonej w

wyniku słynnych badań w Western Electric Company w

Hawthorne.

OBRAZY ORGANIZACJI:

MÓZG PRZETWARZAJĄCY

INFORMACJE

Działalno

Działalno

ść

ść

i wyniki organizacji s

i wyniki organizacji s

ą

ą

zawsze

konsekwencj

zawsze

konsekwencj

ą

ą

jako

jako

ś

ś

ci

ci

(racjonalno

(racjonalno

ś

ś

ci)

przetwarzania

ci)

przetwarzania

informacji. Organizacje s

informacji. Organizacje s

ą

ą

systemami

systemami

informacyjno - decyzyjnymi;

informacyjno - decyzyjnymi;

Systemy informacyjno - decyzyjne

Systemy informacyjno - decyzyjne

posiadaj

posiadaj

ą

ą

zdolno

zdolno

ść

ść

do zachowania

do zachowania

samoreguluj

samoreguluj

ą

ą

ce

ce

g

g

o

jako

nast

o

jako

nast

ę

ę

pstwa

pstwa

wymiany

informacji

i

wymiany

informacji

i

„

„

ujemnego

ujemnego

sprz

sprz

ęż

ęż

enia zwrotnego

enia zwrotnego

”

”

);

);

Organizacje

s

Organizacje

s

ą

ą

jednak

systemami

jednak

systemami

rozmy

rozmy

ś

ś

lnymi, tzn. potrafią uczy

lnymi, tzn. potrafią uczy

ć

ć

si

si

ę

ę

.

.

OBRAZY ORGANIZACJI: KULTURA

Kultura organizacyjna jest systemem warto

Kultura organizacyjna jest systemem warto

ś

ś

ci i norm

ci i norm

zachowa

zachowa

ń

ń

oraz zasad, sposob

oraz zasad, sposob

ó

ó

w postepowania i myślenia,

w postepowania i myślenia,

wykszta

wykszta

ł

ł

conych i zaakceptowanych przez zesp

conych i zaakceptowanych przez zesp

ół

ół

ludzi,

ludzi,

kt

kt

ó

ó

ry dzi

ry dzi

ę

ę

ki temu odr

ki temu odr

óż

óż

nia si

nia si

ę

ę

od innych z

od innych z

e

e

spo

spo

łó

łó

w.

w.

Warto

Warto

ś

ś

ci te i normy nie s

ci te i normy nie s

ą

ą

niezmienne w czasie,

niezmienne w czasie,

przeciwnie podlegaj

przeciwnie podlegaj

ą

ą

ewolucji wraz ze zmianami

ewolucji wraz ze zmianami

warunk

warunk

ó

ó

w

dzia

w

dzia

ł

ł

alno

alno

ś

ś

ci

organizacji

i

akumulacj

ci

organizacji

i

akumulacj

ą

ą

do

do

ś

ś

wiadcze

wiadcze

ń

ń

przez samych uczestnik

przez samych uczestnik

ó

ó

w organizacji.

w organizacji.

OBRAZY ORGANIZACJI: SYSTEM

POLITYCZNY

Organizacja musi poszukiwać ładu i wspólnego kierunku
działania między ludźmi o rozbieżnych i sprzecznych
interesach.
System polityczny na plan pierwszy wysuwa zagadnienie
legitymizacji i skuteczności egzekwowania decyzji.

OBRAZY ORGANIZACJI:

KLUCZOWE TREŚCI

Organizacja jako maszyna:

Organizacja jako maszyna:

Szukaj idealnego dostosowania części organizacji;

Organizacja jako organizm:

Organizacja jako organizm:

Szukaj najlepszej adaptacji organizacji do otoczenia;

Organizacja jako mózg:

Organizacja jako mózg:

Szukaj możliwości uczenia się lepszej działalności;

Organizacja jako kultura:

Organizacja jako kultura:

Szukaj aksjologicznych („magicznych”) uzasadnień

dla standardów działalności;

Organizacja jako system polityczny:

Organizacja jako system polityczny:

Szukaj możliwości zawiązania dominującej koalicji.

Nauka o organizacji na tle innych nauk

Dyscyplin

a

Kryteria

Ogólna teoria

systemów

Prakseologi

a

Cybernetyka

Nauka o

organizacji

Przedmio

t badania

System systemów

Działanie
ludzi

Informacja i
sterowanie

Organizacja
zespołów
ludzkich

Wzgląd

badania

Funkcjonowanie

Sprawność

Związki
przyczynowo-
skutkowe,

Sprawność

Metoda

formułow

ania

twierdze

ń

Głównie
dedukcyjna

Indukcja i
dedukcja

Indukcja i
dedukcja

Indukcja i
dedukcja

Typ

badań

Konstatacyjne

Głównie
prospektywne

Kanstatacyjne
i
prospektywne

Prospektywne

Forma

twierdze

ń

Twierdzenia
metodologiczne

Twierdzenia
teoretyczne i
dyrektywy
praktyczne

Teoretyczne

Twierdzenie
teoretyczne i
dyrektywy
praktyczne