Metodologia nauk
społecznych

POZYTYWIZM W
SOCJOLOGII



Struktura wykładu:

1.

Co to jest pozytywizm?

2.

Najważniejsze cechy pozytywizmu

3.

Główni przedstawiciele podejścia
pozytywistycznego w socjologii

4.

Podstawowe błędy myślenia
pozytywistycznego w socjologii

Co to jest pozytywizm?



Pozytywizm to nie tylko stworzona przez
Comte’a szkoła naukowa, ale też pewien
typ filozofii, pewien sposób myślenia.



To Comte prowadził pojęcie pozytywny
(positif) .



Pozytywne - realne pożyteczne,
ścisłe, pewne i konstruktywne



Negatywne - urojone, jałowe,
chwiejne, mgliste i destrukcyjne.

Co to jest pozytywizm?



Pozytywizm narodził się jako potrzeba
przezwyciężenia istniejących w XIX wieku
kryzysów w Europie. Chodziło więc o
uzyskanie wiedzy, która byłaby
użyteczna w organizowaniu
społeczeństwa, które wyłoniło się z
rewolucji i ciągle nie mogło uzyskać
równowagi. Według zwolenników
pozytywizmu użyteczna jest tylko wiedza
o faktach.

Najważniejsze cechy
pozytywizmu



Tak rozumiany sposób uprawiania nauki opierał
się na kilku dyrektywach:



1) ograniczenie poznania naukowego do faktów
bezpośrednio obserwowalnych zmysłowo, a
unikanie wszelakich tez na temat istoty,
esencji, fundamentalnych mechanizmów
zjawisk.



2) osiąganie wszelakich uogólnień drogą
ostrożnej indukcji poprzez gromadzenie
licznych obserwacji faktów, a następnie
klasyfikowanie ich według podobieństw.

Najważniejsze cechy
pozytywizmu



3) sprowadzanie praw naukowych do prostych
tez o zależnościach między obserwowanymi
faktami.



4) proste, rozumowe wyprowadzanie z praw
naukowych przewidywań na temat zjawisk
przyszłych.



5) wyprowadzanie z tych praw pewnych dyrektyw
praktycznych, poprzez tłumaczenie ich na język
czynów, podobnie jak na przykład w medycynie,
gdzie na podstawie wiedzy biologicznej i
chemicznej wyprowadza się np. zasady terapii.

Cechy pozytywizmu



- ANTYNORMATYWIZM - czyli obowiązek

poznawania tego, co jest, a nie

zastanawiania się nad tym, jak być

powinno.



- NATURALIZM - wzorowanie się socjologii

jako nowej nauki na metodach nauk

przyrodniczych;



- SCJENTYZM - przekonanie, że

rzeczywistość społeczna może być

przedmiotem badań społecznych w takim

samym stopniu jak świat przyrody;

Główni przedstawiciele myślenia
pozytywistycznego



August COMTE



Herbert SPENCER



Emile DURKHEIM



John Stuart MILL



Lambert QUETELET

AUGUST COMTE



Narodziny socjologii jako nauki datuje się
od 1839, kiedy to August Comte (1798-
1857) po raz pierwszy używa pojęcia
‘socjologia’ (czyli nauka o społeczeństwie).



Nauka ta narodziła się z wielkich rewolucji -
francuskiej oraz rewolucji przemysłowej w
Anglii, zaś jej „misję” można zawrzeć w
następującym zdaniu: „przewidywać aby
kierować” (prevoir pour pouvoir).

AUGUST COMTE



Socjologia więc powstaje jako odpowiedź

na istniejące problemy społeczne, które

trzeba było opisać, wyjaśnić a także

zapobiegać im na przyszłość

(przewidywać).



Jak mówił Comte, wszystkie nauki - łącznie

z socjologią - mają wspólne ramy logiki i

metody, wszystkie zmierzają do

odkrycia uniwersalnych praw

rządzących poszczególnymi zjawiskami,

którymi się zajmują

AUGUST COMTE



Comte spodziewał się, że odkrywszy
prawa rządzące społeczeństwem
ludzkim, będziemy mogli kształtować
nasz los mniej więcej tak samo jak,
dzięki naukom przyrodniczym potrafimy
kontrolować zdarzenia w świecie
przyrody. Było to więc stanowisko
naturalistyczne, które na dłuższy czas
zdominowało myślenie w socjologii.

AUGUST COMTE



Zdaniem Comte’a nauka zajmuje się
wyłącznie faktami fizycznymi
(natomiast o stanach psychicznych nic
nie wiemy)



Było to więc podejście
OBIEKTYWISTYCZNE i
ANTYPSYCHOLOGICZNE

AUGUST COMTE



Stwierdzanie i przewidywanie faktów:



Jedyną rzeczą dostępną dla zmysłów są
fakty



Naczelnym prawem nauki było przekonanie,
że można wyprowadzać tylko te
twierdzenia, które oparte są na faktach



Zadaniem nauki jest też ustalanie związków
między faktami, czyli PRAW



Na podstawie owych praw nauka może
przewidywać dalsze fakty

AUGUST COMTE



Zdaniem Comte, socjologia jest najmłodszą

nauką i czerpie ze swych poprzedniczek.



Ustalił on następującą kolejność

powstawania nauk:



- matematyka



- astronomia



- fizyka



- chemia



- biologia



- socjologia

AUGUST COMTE



Comte zajmował się problemem relacji pomiędzy
socjologią a innymi naukami. Jego zdaniem bez
dorobku poprzedzających ją nauk, a zwłaszcza
biologii, powstanie socjologii byłoby w ogóle
niemożliwe. Ale podkreślał też, że socjologia ma
swoje właściwości - tzn. procedury
metodologiczne różnią się od procedur
pozostałych nauk (oprócz biologii, która też
zajmuje się organizmami). Chodzi tu o metaforę
społeczeństwa jako organizmu składającego się z
poszczególnych części i stanowiącego swoistą
całość.

AUGUST COMTE



Comte podkreślał, iż w badaniu
społeczeństwa niezbędne jest zauważenie
jego dynamiki oraz statyki (tak jak w
organizmie żywym mamy morfologię i
anatomię).



STATYKA SPOŁECZNA - zajmuje się badaniem
porządku społecznego (czyli wzajemnymi
relacjami między częściami systemu)



DYNAMIKA SPOŁECZNA - dotyczy badania
ewolucji społecznej

Krytyka myślenia
pozytywistycznego



Zasadniczym błędem, jaki popełnili zwolennicy

podejścia naturalistycznego było utożsamianie

nauki o społeczeństwie z naukami o przyrodzie.



Mylne było naśladowanie przez socjologię takich

metod i procedur badawczych, jakie

wypracowały bardziej dojrzałe i wcześniej

istniejące nauki przyrodnicze: astronomia, fizyka,

chemia, biologia. Comte określił te metody jako

„pozytywne”, przynoszące przezwyciężenie

wcześniejszych „teologicznych” (czyli

odwołujących się do wierzeń religijnych) czy też

„metafizycznych” sposobów myślenia, stąd też

zalecany przez niego sposób uprawiania nauki

nazywamy pozytywistycznym.