Metodologia nauk
społecznych

POZYTYWIZM W
SOCJOLOGII C.D.



Główni przedstawiciele myślenia
pozytywistycznego



August COMTE



Herbert SPENCER



Emile DURKHEIM



John Stuart MILL



Lambert QUETELET

J.S. MILL (1806-1873)



Najwybitniejszy przedstawiciel pozytywizmu
w Anglii. Zwolennik liberalizmu, logik,
ekonomista z wykształcenia. Naukę społeczną,
którą się zajmował nazywał różnie: „ekonomią
społeczną”, „etologią polityczną”,
„socjologią”,, polityką”.



Jego najsłynniejsze dzieło - System logiki
dedukcyjnej i indukcyjnej - tu 6 tom
poświecony problematyce wykorzystania
metod wypróbowanych w przyrodoznawstwie
dla potrzeb nauk społecznych.

J.S. MILL (1806-1873)



Jako ekonomista starał się odnajdywać motywy,
jakimi kierują się ludzie w swym działaniu (w
zakresie działań o charakterze ekonomicznym -
kupowanie, sprzedawanie, koszty-zyski. To było
najbardziej przewidywalne).



Millowska metodologia nauki o społeczeństwie
zasłynęła z następujących kwestii:



- wykorzystania w socjologii tzw. kanonów
indukcji. Zadaniem socjologii było wykrywanie
„praw ekonomicznych”;

J.S. MILL (1806-1873)



Bardzo ważnym wkładem Milla do socjologicznej
metodologii było objaśnienie charakteru owych
praw, które nauki społeczne są w stanie
odkrywać, w szczególności zaś stwierdzenie, że
są to prawa STATYSTYCZNE. Prawa te nie
umożliwiają wprawdzie przewidywania zachowań
konkretnych jednostek w konkretnych
okolicznościach, ale ujawniają tendencje
występujące w skali masowej. Jak podkreślał
bowiem Mill, nauka społeczna zajmuje się głównie
działaniami nie z osobna wziętych jednostek, lecz
mas.

LAMBERT QUETELET
(1796-1874)



Belgijski matematyk i statystyk. W badaniach

społecznych stosował metody statystyczne i

wyniki rachunku prawdopodobieństwa.



Prawidłowości w życiu społecznym odkryte przez

statystykę uważał za nieodmienne prawa

przyrody. Naukę, którą uprawiał nazwał „fizyką

społeczną”;



Quetelet był uczonym akademickim (w

odróżnieniu od Comte’a i Milla).



Posługując się metodą statystyczną interesowały

go wyłącznie dane zgeneralizowane, nie zaś

jakieś indywidualne własności poszczególnych

jednostek. Dlatego też stworzył kategorię

„człowieka przeciętnego” (l’homme moyen).

HERBERT SPENCER (1820-
1903)



Anglosaski przedstawiciel ewolucjonizmu w
socjologii. Z filozoficznego punktu widzenia
ewolucjoniści byli pozytywistami (stąd ten
Spencer) - bo wyznawali naturalizm,
empiryzm, organicyzm. Traktowali oni ludzki
świat jako część przyrody.



Najważniejszym założeniem ewolucjonizmu
jest przekonanie, że wszystkie społeczeństwa
podlegają tym samym prawom ewolucji i
rozwijają się w tym samym kierunku, choć
tempo tego rozwoju nie jest równomierne

HERBERT SPENCER (1820-
1903)



Naczelną metodą badawczą

zaproponowaną przez ewolucjonistów

była „metoda porównawcza”. Polegała

na tym, że obserwacja pewnych zjawisk

współczesnych pozwala formułować

wnioski odnośnie zjawisk, które zaszły w

innym miejscu dawno temu (w ten sposób

można było wnioskować coś o

społeczeństwach pierwotnych, bo

podlegały tym samym prawom, co

społeczeństwa współczesne).

HERBERT SPENCER (1820-
1903)



Najważniejsze dzieła Spencera:



„System filozofii syntetycznej”



„Zasady socjologii”

HERBERT SPENCER (1820-
1903)



Trzy podstawowe założenia filozoficzne
Spencera:



1) NATURALIZM – cała rzeczywistość
społeczna i przyrodnicza jest jednością



NATURALIZM ONTOLOGICZNY - społeczeństwo
ludzkie stanowi tę samą sferę zjawisk co
środowisko naturalne. Prawa rządzące
obydwiema sferami mają charakter uniwersalny

HERBERT SPENCER (1820-
1903)



2) DYNAMICZNY CHARAKTER
RZECZYWISTOŚCI – zarówno przyroda
jak i rzeczywistość społeczna podlegają
nieustannej zmianie



Rzeczywistość społeczna jest procesem

HERBERT SPENCER (1820-
1903)



3) SPOŁECZEŃSTWO PODOBNE JEST
DO ORGANIZMU



Społeczeństwo jest zbiorem elementów
zintegrowanych, zebranych w system.
Każdy element pełni określoną funkcję i
jest powiązany z pozostałymi
elementami.

EMILE DURKHEIM (1858-
1917)



Profesor socjologii w Bordeaux, gdzie w 1896 roku objął

pierwszą na świecie katedrę socjologii.



Jego znaczące dzieło „Zasady metody socjologicznej” 1895



Zasłynął z metodologicznego postulatu, by badać fakty

społeczne jak rzeczy, o których nie wiemy nic pewnego.

Jak mówił:



„Trzeba, aby socjolog, wchodząc w świat społeczny, miał

świadomość tego, że wkracza w świat nieznany. Trzeba, by

czuł, że znajduje się w obliczu faktów, których prawa są

tak samo nieodgadnione jak prawa życia w czasach, gdy

nie istniała jeszcze biologia. Trzeba, aby był przygotowany

na dokonanie odkryć, które zaskoczą go i zakłopoczą”.

EMILE DURKHEIM (1858-
1917)



Cechy faktów społecznych:



Są zewnętrzne wobec jednostki, są czymś
zastanym



Są podzielane w ramach danej zbiorowości



Mają charakter przymuszający (nacisk na
jednostki: socjalizacja, kontrola społeczna)

EMILE DURKHEIM (1858-
1917)



Cechy nauk wg Durkheima:



Naturalizm



Fenomenalizm



Indukcjonizm



Kognitywizm

EMILE DURKHEIM (1858-
1917)



Zasługą Durkheima dla socjologii jako

nauki było podkreślenie znaczenia

metody socjologicznej. Dowodząc

ważności socjologii, Durkheim nie tyle

zabiegał o wyodrębnienie właściwego jej i

tylko jej pola badań, ile o to, by inne

nauki dostrzegły odkrywczość punktu

widzenia socjologii. Relacje z innymi

naukami miały dla Durkheima charakter

wzajemności, nie zaś podległości (tak jak

to rozumiał Comte).

POZYTYWIZM W POLSCE



Ludwik Gumplowicz (1838-1909)



Polski uczony, wykładał prawo w
Niemczech, większość swych prac
napisał po niemiecku.



Gumplowicz szukał w socjologii formuły
stosowalnej do wszelkich faktów
historycznych i zgodnej z normami
naukowymi ustanowionymi przez
przyrodoznawstwo.

POZYTYWIZM W POLSCE



Swoje stanowisko Gumplowicz nazwał monistycznym

(co odpowiada terminowi naturalizm) i twierdził, że

zadaniem socjologii jest wykrywanie przyrodniczych

praw życia społecznego.



Tak więc był on wierny pozytywistycznej tradycji, ale

podkreślał on zdecydowanie odmienność zjawisk

społecznych od innych zjawisk przyrody.



Stąd też pod tym względem krytykował on swoich

wielkich poprzedników (Comte’a, Spencera, Queteleta) i

innych, zarzucając im skłonność do dedukowania praw

społecznych z praw wziętych z innych dyscyplin

naukowych. Pałał niechęcią szczególnie do statystyków.

PODSUMOWANIE



Cechy pozytywizmu



Naturalizm



Scjentyzm



Empiryzm



Indukcjonizm



Antypsychologizm



Organicyzm



Najważniejsze założenia



Krytyka założeń pozytywistycznych