ETAPY PROCESU
BADAWCZEGO

Metodologia nauk społecznych

1.

SFORMUŁOWANIE

PROBLEMU BADAWCZEGO



A. Giddens:
każde badanie zaczyna się od sformułowania

problemu badawczego. Najczęściej jest to

brak wiedzy empirycznej. Najlepsze badania

socjologiczne wychodzą od problemów, które

są zagadką. Zagadka nie musi oznaczać

braku informacji lecz brak zrozumienia

pewnych zjawisk (czyli dominować będzie

nie tyle pytanie „co tu się dzieje?”, lecz
„dlaczego tak się dzieje?”).

1. SFORMUŁOWANIE PROBLEMU
BADAWCZEGO



Babbie wskazuje na trzy cele badań:



a) EKSPLORACJA



- zaspokojenie ciekawości badacza (biała plama

u Babińskiego)



- zbadanie możliwości podjęcia szerszych badań



- wypracowanie metod, które zostaną użyte w

dalszych badaniach



b) OPIS



- czyli opis jakiejś sytuacji lub wydarzenia.

Poszukiwanie odpowiedzi na pytania: co, gdzie,

kiedy, jak?



c) WYJAŚNIENE



- poszukiwanie odpowiedzi na pytanie

„ dlaczego?”

2. PRZEGLĄD DANYCH
(przegląd literatury przedmiotu)



Etap ten polega na przejrzeniu dostępnych

danych na podjęty przez badacza temat. Może

być tak, że istnieją badania, które wyjaśniły już

postawiony problem - badacza musi się z nimi

zapoznać i sprawdzić, na ile są one przydatne

na własne potrzeby. Czerpanie pomysłów

innych pomaga socjologowi ustalić, jakimi

zagadnieniami powinien się zająć i jakie metody

badawcze stosować.



Zdarza się także tak, że nie ma żadnych

opracowań na dany temat. Wtedy podjęty przez

badacza problem jest rzeczywiście białą plamą.

3. OPRACOWANIE
PROJEKTU



Na ten etap składają się następujące

kroki badawcze:



a) uszczegółowienie problematyki

badawczej (postawienie pytań

szczegółowych, na jakie chcemy znać

odpowiedzi)



b) wybór podłoża teoretycznego -

zarysowanie zrębów teorii, za pomocą

której (lub których) tłumaczone będą

zjawiska podjęte w problematyce badań

3. OPRACOWANIE
PROJEKTU



c) Konceptualizacja - Mając dobrze
zdefiniowany cel badań badacz
przystępuje do zdefiniowania
najważniejszych pojęć i zmiennych. (np,
co to jest dyskryminacja, albo agresja,
jeśli zajmuje się tymi problemami).
Budowa hipotez badawczych
ukazujących relacje pomiędzy zmiennymi
(np. poparcie dla integracji z UE a płeć
albo ksenofobia a wykształcenie);

Rodzaje zmiennych



NOMINALNE - to cechy, których wartości mogą być

uporządkowane w dowolnej kolejności: (płeć - kobieta,

mężczyzna)



PORZĄDKOWE - cechy, których wartości są

uporządkowane w oparciu o wyraźne kryterium

(wykształcenie - podstawowe, średnie, wyższe)



INTERWAŁOWE - cechy o wartościach, pomiędzy którymi

można określić odległość (czyli interwał) - np. zmienna

„aktywność społeczna”, która mierzona jest przez ilość

czasu ( godziny, dni) poświęconego pracy społecznej;



ILORAZOWE - (tzw, metryczne) - cechy, których wartości

pozostają do siebie w stosunku liczbowym (np. osoba

60-letnia jest dwukrotnie starsza od osoby 30-letniej).

Co to jest hipoteza?



Hipoteza to nie udowodnione jeszcze
twierdzenie naukowe; albo inaczej mówiąc
- to zdanie stwierdzające spodziewaną relację
między zmiennymi, np. zadowolenie z pracy
roźnie wraz ze wzrostem płacy;



Hipotezy formułowane dla celów badawczych
muszą być sprawdzalne empirycznie. Ponadto
zależność między zmiennymi nie może być
związkiem niepowtarzalnym i przypadkowym,
lecz musi mieć charakter prawidłowości.

3. OPRACOWANIE
PROJEKTU



d) Operacjonalizacja - wskazanie, jak
w rzeczywistości będą mierzone
zmienne ( np.opracowanie wskaźników).
Inaczej mówiąc, operacjonalizacja to
stworzenie konkretnych procedur
badawczych, przełożenie pytań
badawczych na wskaźniki;

Co to jest wskaźnik?



WSKAŹNIK- to pewna cecha, zdarzenie
lub zjawisko, na podstawie zajścia
którego wnioskujemy z pewnością bądź
z określonym prawdopodobieństwem, iż
zachodzi zjawisko, które nas interesuje.

Rodzaje wskaźników



a) wskaźniki definicyjne - między wskaźnikiem a zjawiskiem

zachodzi relacja tożsamości. Oznacza to, że sam wskaźnik jest

właśnie tym zjawiskiem, jakie chcemy badać (np. ilość

posiadanych pieniędzy jest wskaźnikiem bogactwa, stąd też

termin „bogactwo” to posiadanie dużej ilości pieniędzy”)



b) wskaźniki rzeczowe - pomiędzy wskaźnikiem a tym, na co

on wskazuje istnieje zależność, która pośrednio lub

bezpośrednio podlega empirycznej kontroli. Zarówno wskaźnik

jak i zjawisko wskazywane mają charakter zjawisk

obserwowalnych (np. ilość pieniędzy na koncie jest wskaźnikiem

„wysokiego poziomu konsumpcji”).



c) wskaźniki inferencyjne - pozwalają wnioskować o

wartościach cech niedostępnych bezpośredniej obserwacji.

Inaczej mówiąc, na podstawie występowania wskaźnika

wnioskujemy, iż zaszło pewne zdarzenie (lub istnieje cecha)

mające charakter „własności ukrytej”, inferowanej z różnych

symptomów (np. na podstawie tego, że ktoś się zrobił biały jak

ściana i trzęsą mu się ręce wnioskujemy, że się czymś

zdenerwował). Zajście zjawiska nie może być potwierdzone na

podstawie bezpośredniej

obserwacji.

Rodzaje zjawisk
wykorzystywanych jako
wskaźniki w badaniach
socjologicznych



Zachowania ludzkie



Wypowiedzi (w tym pozatreściowe
elementy wypowiedzi)



Przedmioty materialne

Wskaźniki



Wiele zmiennych w naukach
społecznych ma w miarę proste
wskaźniki



Zdarza się też jednak, że nie istnieje
jeden wskaźnik, który umożliwi nam
pomiar danej zmiennej (np. „wyniki w
nauce”) – możemy zapytać jakie cechy
powiązane są z osiąganiem dobrych
wyników w nauce?

Baterie wskaźnikowe



Zastosowanie całej baterii (zespołu)
wskaźników z reguły podnosi trafność
analizy



Z reguły baterie wskaźnikowe są bardziej
trafne od pojedynczych wskaźników



Przykłady- baterie wskaźnikowe służące
np. do badania wykluczenia społecznego

3. OPRACOWANIE
PROJEKTU



e) Wybór metody badawczej



Badacz dokonuje wyboru odpowiedniej metody badawczej,

za pomocą której najlepiej zbada interesującą go

problematykę (np. wywiad, obserwację, analizę treści,

analiza dokumentów osobistych, focus-group itp.)

Następnie przygotowuje narzędzia badawcze - opracowuje

np. kwestionariusz wywiadu, albo klucz kategoryzacyjny do

analizy materiałów prasowych itp.



Jak podkreśla Babbie, każda metoda badawcza ma swoje

mocne i słabe strony, a do badania pewnych zjawisk pewne

metody nadają się bardziej niż inne. Często w badaniach

wykorzystuje się więcej niż jedną metodę badawczą.

3. OPRACOWANIE
PROJEKTU



f) Dobór próby



Teraz badacz musi zdecydować kogo bądź co

badać. Populacją w badaniach jest grupa na

temak której będziemy formułować wnioski.



PRÓBA - jest to część dobrana z całości, to model

redukcyjny jakiejś całości;



Dobór próby jest konieczny, ponieważ nie

jesteśmy w stanie przebadać całej populacji.

Wiąże się z tym ryzyko błędu statystycznego (na

ogół wynosi ono +/- 3%). Im próba większa, tym

owo ryzyko jest mniejsze.

Dobór próby



Rodzaje prób



PRÓBA LOSOWA (probabilistyczna)-
losowanie



PRÓBA CELOWA (nieprobabilistyczna) -
badacz decyduje, jaką zbiorowość będzie
badał

Dobór próby



Rodzaje prób losowych



Prosty dobór losowy



Dobór systematyczny



Dobór warstwowy

OPERAT LOSOWANIA – lista elementów, z której

losuje się próbę

Dobór próby



Rodzaje prób celowych:



Dobór oparty na dostępności badanych



Dobór celowy lub arbitralny



Metoda „snow-ball” (kuli śnieżnej)



Dobór kwotowy

4. ZEBRANIE MATERIAŁU
BADAWCZEGO



etap ten polega na przeprowadzeniu
uprzednio zaprojektowanych badań (np.
przeprowadzenie wywiadów
kwestionariuszowych wśród respondentów
na ulicy, albo w szkole itp.);



Oprócz badań polegających na zbieraniu
danych za pomocą kwestionariuszy,
wywiadów itp, badacz może też sięgnąć
do tzw. źródeł zastanych.

5. ANALIZA I
INTERPRETACJA WYNIKÓW



Analiza prowadzona zgodnie z postawionymi

celami i pytaniami badawczymi



Kiedy materiał jest zebrany i gotowy do

analizy, problemy badawcze jeszcze się nie

kończą - czasami to dopiero początek.

Wyciągnięcie wniosków z zebranych danych

jest często rzeczą bardzo trudną. Jest to więc

prawdziwe wyzwanie dla badacza;



Badacz sprawdza, czy postawione hipotezy

potwierdziły się dzięki jego badaniom, czy też

nie. Na tej podstawie weryfikuje teorię, którą

się posłużył - albo ją potwierdza, albo odrzuca

- częściowo bądź w całości.

Analiza jednozmiennowa,
dwuzmiennowa i
wielozmiennowa



1. analiza jednozmiennowa – polega
na opisywaniu przypadku w kategoriach
jednej zmiennej (zazwyczaj pokazujemy
rozkład tej zmiennej, jak również tzw.
miary przeciętne)



Średnia



Modalna



Mediana

Analiza jednozmiennowa,
dwuzmiennowa i
wielozmiennowa



Analiza dwuzmiennowa –
jednoczesna analiza dwóch zmiennych



(zasady procentowania w tabeli)



Analiza wielozmiennowa –
jednoczesna analiza więcej niż dwóch
zmiennych

6. SPORZĄDZENIE
RAPORTU



sprawozdanie z wyników i ocena ich implikacji;



raport powinien



- stymulować i ukierunkowywać dalsze badania



- być traktowany jako wkład w całokształt wiedzy

naukowej



- powinien komunikować pewne konkretne dane i idee;



Raport badawczy publikowany jest najczęściej w postaci

artykułu bądź książki, zazwyczaj zawiera opis charakteru

przeprowadzonego badania i uzasadnienie wynikających z

niego wniosków. Większość raportów zawiera sugestie

pytań, na które brak odpowiedzi, i dalszych badań, jakie

warto by przeprowadzić.