Działania twórcze

Autorska koncepcja

twórczości

Prof. dr Makary

Krzysztof

Stasiak

Język symboliczny a język
podmiotowości

Język symboliczny – schematycznie i

wybiórczo opisuje człowieka

Język podmiotowości – człowiek

traktowany jest jako podmiot
autonomiczny pozostający w
interakcji z otoczeniem

Metoda techne

Nauki aprioryczne
(logika formalna, matematyka)

dedukcja

Nauki empiryczne

Nauki stosowane

(astronomia, fizyka, chemia, biologia, (Operowanie wiedzą
naukową, np.
psychologia eksperymentalna)

nauki inżynierskie,

medycyna)

indukcja

projektowanie

Doświadczenie

Wytwarzanie

(obserwacja i eksperyment)

(produkcja)

Zjawiska powtarzalne

Zjawiska

niepowtarzalne
Rzeczywistość zastana

Rzeczywistość

wytworzona

• Eksperyment –

rejestrowanie przebiegu

zjawiska najczęściej wywołanego w warunkach
laboratoryjnych przy świadomej ingerencji w
jego przebieg, polegającej na oddzieleniu
czynnika głównego od ubocznych zakłócających
jego przebieg

• Obserwacja – rejestrowanie przebiegu zjawiska

bez świadomej ingerencji w jego przebieg

• Dedukcja – wnioskowanie na podstawie praw

ogólnych przebiegu jednostkowych zjawisk

• Indukcja – wnioskowanie na podstawie

jednostkowych zjawisk prawidłowości, która
powinna obowiązywać w podobnych zakresowo
sytuacjach

Konsekwencje metody

techne

o

Posługując się tą metodą człowiek wzbogaca wiedzę

naukową ponad dane uzyskane w bezpośrednim

doświadczeniu o twierdzenia wywiedzione z sądów.

o

Możliwość trafnego przewidywania przyszłości w

oparciu o przeszłość, symboliczne projektowanie

obiektów i nowych sytuacji.

o

Operacje symboliczne są energooszczędne.

Krytyczna strona:

o

Redukuje się człowieka do przedmiotu, zawęża się

sposób rozumienia go.

o

Przedmiotem opisu są tylko zjawiska idealnie

powtarzalne.

o

Zakłada się determinizm świata i człowieka.

o

Heteronomiczne podejście do człowieka.

o

Akt twórczy pozostaje poza opisem naukowym.

Podmiot autonomiczny

o

Oddzielony od otoczenia, pozostający w

interakcji z nim.

o

Działa na otoczenie, traci więc posiadaną

energię, ale działając z korzyścią dla siebie

pozyskuje energię – prowadzi grę z otoczeniem.

o

Wygrywająca gra podmiotu z otoczeniem

pozwala mu utrzymać egzystencję.

o

Charakteryzuje go repertuar zachowań

(działań), repertuar decyzji, wola – dzielność,

konsekwencja i zdolność mobilizacji w realizacji

zadań.

o

Posiada wewnętrzną strukturę: podświadomość,

świadomość, racjonalność (wiedza).

K

-

konsumpcja, przyswajanie dóbr

z otoczenia

O
T
O
C
Z
E
N
I
E

Dz

-

działanie podmiotu na otoczenie

w celu utrzymania konsumpcji
i zasilania organizmu.

Podmiot autonomiczny

Działanie umyślnie twórcze - podmiot działa na
siebie w celu wzbogacenia dyspozycji
podmiotowych

Gra podmiotu z otoczeniem

Autonomiczny
sprawca

Dysponuje pewnymi, ale
ograniczonymi
możliwościami
przekształcania świata

Działanie

Sprawca działa na tworzywo
korzystając z posiadanego
repertuaru aktywności

Tworzywo

Sprawca przekształca
wybrany fragment
rzeczywistości - surowiec w
wytwór

Użytkowanie

Sprawca użytkuje
wytworzone przez
siebie obiekty

Interakcje podmiotu

autonomicznego



Działanie standardowe – podstawowe parametry

podmiotu nie ulegają zmianie; repertuar aktywności,

repertuar wartości, wola.



Działanie twórcze – moment gdy sprawca podejmuje

nowe, nie występujące w jego repertuarze działanie.

Działanie to jest sprawniejsze od dotychczas

podejmowanych realizujących ten sam cel; pociąga za

sobą 2 ważne konsekwencje:

1.

przedmiotowa – w otoczeniu podmiotu pojawiło się

nowe zachowanie i nowe obiekty,

2.

podmiotowa:

- potencjalna – p. a. wzbogacił swoje dyspozycje

podmiotowe (RZ, RD, W)

- realna – p. a. uwolnił część swoich sił, przez co

wzrosła jego zdolność do działania na zewnątrz.



Działanie umyślnie twórcze – tylko podmiot

świadomy może opanować tę kompetencje. Działanie

UT to zamierzone wzbogacanie posiadanych

dyspozycji podmiotowych; repertuar aktywności,

repertuar wartości, wola.

Modele podmiotów ze względu na

wyposażenie

Model zachowaniowy Model symboliczny

Model świadomy

o

jeden zestaw czynów

o

jeden zestaw emocji

zgodny z obyczajem

o

przyjęte preferencje

zgodne z kodem

kulturowym

o

jedno wyobrażenie

świata, sztywne

przekonania i poglądy

na temat otoczenia

o

brak wolności

wewnętrznej

o

czyny podejmuje

według porządku

obyczaju i nauki

o

podmiot w

emocjonalnym

konflikcie

wewnętrznym

o

konflikt wyobrażeń

rzeczywistości

(naturalnych i

naukowych)

o

brak działań na

poziomie świadomości

o

duża elastyczność w

podejmowaniu działań,

niski poziom napięć

o

dystans wobec

przeżywanych emocji

o

świadomie prowadzona

gra między szansą a

stratą

o

życie jako świadome

podejmowanie ryzyka

o

jest wolny od zachowań

nawykowych

Decyzje podejmuje

zgodnie z obyczajem,

kod jest nośnikiem

działań najbardziej

efektywnych i moralnie

dobrych. Akt twórczy

pojawia się

przypadkowo.

Decyzje mają 2 źródła;

obyczaj i wiedzę

naukową. Spektrum

decyzji zależy od

posiadanego zasobu

wiedzy symbolicznej.

Działanie dobre to

takie, które jest zgodne

z normą i prawem.

Podmiot św. sam jest

źródłem decyzji, w sposób

zamierzony wprowadza

umyślnie twórcze

projekty. Umie nadać

nowy sens rzeczywistości.
Działania dobre to te,

które służą przysparzaniu

dobra.

Człowiek heteronomiczny a człowiek

świadomy

Heteronomiczny

o

Człowiek podporządkowany

jednoznacznym zapisom

symbolicznym w postaci

obyczajów, kodów

kulturowych, standardów,

norm, praw, obiektywnych

struktur – zewnętrznie

sterowany, zarządzany

o

Stany otoczenia

determinują działania

o

Realista naiwny –

wizerunek rzeczywistości

utożsamia z samą

rzeczywistością, nie

zmienia posiadanego

modelu

o

Wartość obiektów i

ocenianych działań jest

stała

Świadomy

o

On nadaje sensy i wartości

rzeczywistości zastanej i

przetwarzanej przez niego,

sfera symboliczna jest

modyfikowana zgodnie z

wartościami i celami

wyznaczonymi przez podmiot

o

Zasięg działań zależy od

poziomu kompetencji

podmiotowych

o

Potrafi podejmować działania

samo doskonalące (umyślna

twórczość)

o

Formułuje wyzwania na

przyszłość – przestrzeń do

zabudowania wg własnej wizji

o

Nie ma stałych wartości –

ocenie podlega rezultat

działań – analiza zysków i

strat

Zapamiętanie aktu

twórczego

• Człowiek

zachowaniowy

• Zmiana obyczaju następuje

poprzez wygrywanie
konkurencji

wewnątrzgatunkowej, rozrost
populacji twórczej i regres

populacji konserwatywnej

• Człowiek symboliczny

• Magazynowanie wiedzy

naukowej

• Człowiek świadomy

• Konfrontacja i

uświadomienie sobie nowej
interpretacji i nowej oceny

rzeczywistości

Sposoby traktowania drugiego –
etyka relacji

Człowiek
zachowaniowy

Człowiek
symboliczny

Człowiek świadomy

Kod zachowaniowy jest

moralnym stylem

funkcjonowania,

zachowania odmienne

są niewłaściwe.

Dostępna forma

współpracy to

niewolnictwo,

feudalizm.

Współdziałanie

organizowane jest w

oparciu o zasady

demokratyczne -

konwencja prawna

reguluje życie jednostek.

Człowiek ten wartościuje

w sposób jedno

jednoznaczny.

Wspieranie drugiego

kreowane jest miłością,

współpracą, drugi jest

wartością autonomiczną

i autoteliczną. Zasadą

jest gotowość do

poświęceń na rzecz

drugiego.

•

drugi jest źródłem

zagrożenia

•

współpraca to

zmuszenie drugiego do

realizacji jednego

pomysłu

•

drugi jest równy mnie,

obaj podlegają temu

samemu prawu

•

współdziałanie to

oddanie części wolności

liderowi – zarządzanie

autorytarne.

•

drugi to

sprzymierzeniec

„mojego” rozwoju

podmiotowego i

przedmiotowego

•

współpraca oparta jest

na zachowanie

autonomii własnej i

drugiego