Style…



Radzenia sobie, poznawcze, myślenia,

działania, temperamentu, przywiązania,
życia rodzinnego, eksploracyjne,
interakcyjne, decyzyjne, emocjonalne,
społeczne, informacyjne, intelektualne, itd….



JAK… coś przebiega? W JAKI SPOSÓB się

dzieje?



W psychologii różnic indywidualnych – styl

odnosi się do względnie stałych różnic
indywidualnych w sposobie zachowania i
funkcjonowania psychicznego.

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

2

Styl a strategia: różnice



Świadomość – style nie dotyczą

świadomych decyzji, występują bez udziału
świadomości;



Stałość – style dotyczą tendencji, które są

względnie stałe, nie odnoszą się do
kontekstu sytuacyjnego;



Specyfika adaptacji – strategie mają na

celu minimalizację błędów w procesach
podejmowania decyzji, style to adaptacyjne
mechanizmy kontroli w relacji stan-
środowisko.

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

3

Styl poznawczy



sposób funkcjonowania, który ludzie są

skłonni wybierać z posiadanego repertuaru
zachowań poznawczych;



preferowany sposób funkcjonowania

poznawczego, odpowiadający indywidualnym
potrzebom jednostki.

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

4

Styl poznawczy

(Witkin, 1978)

1.

Dotyczy formy aktywności poznawczej (jak
spostrzegamy, myślimy, rozwiązujemy
problemy, uczymy się, itd.).

2.

Dotyczy wszystkich zachowań i procesów
psychicznych (szeroki zakres,
holistyczność), uznaje się go za cechę
osobowości.

3.

Dotyczy charakterystyk względnie
stałych (spójność czasowa).

4.

Jest dwubiegunowy, a każdy z biegunów
odgrywa inną rolę adaptacyjną w zależności
od okoliczności.

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

5

Popularne style poznawcze

1.

Refleksyjność – impulsywność (Kagan)

2.

Zależność – niezależność od pola (Witkin)

3.

Abstrakcyjność – konkretność (Goldstein,
Scheerer)

4.

Style myślenia (Sternberg, Grigorenko)

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

6

Refleksyjność-impulsywność

(tempo poznawcze) J. Kagan (1966)

Stopień, w jakim jednostka skłonna jest przy

rozwiązywaniu problemów poznawczych do
zastanawiania się nad trafnością hipotez.



Impulsywność to tendencja do szybkiego

udzielania odpowiedzi i popełniania wielu
błędów (szybka reakcja oparta na pierwszych
skojarzeniach);



Refleksyjność to tendencja do długiego

namyślania się i popełniania niewielu błędów
(odraczanie reakcji i wolne tempo
przetwarzania informacji).

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

7

Refleksyjność-

impulsywność



Ujawnia się w sytuacjach rozwiązywania

problemów poznawczych.



Pomiar: zadania percepcyjne, mające

charakter problemów zamkniętych i

konwergencyjne;
o refleksyjności świadczy długi czas

zastanawiania się nad odpowiedziami w

połączeniu z małą liczbą popełnianych

błędów, o impulsywności – odpowiedzi

szybkie i często błędne.



Wskaźniki: szybkość znajdowania

rozwiązań i ich poprawność.

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

8

Refleksyjność-impulsywność:

sens psychologiczny

Refleksyjność

Impulsywność

silna skłonność do kontroli nad
własnym funkcjonowaniem
poznawczym

beztroska, tendencja do
zadowalania się pierwszym
lepszym rozwiązaniem

przywiązywanie większej wagi do
poprawności rozwiązań jako
efektu działania

przywiązywanie wagi do
szybkości rozwiązań

preferowanie wzmocnień
maksymalnie dużych, nawet jeśli
są odroczone

preferowanie wzmocnień
szybkich, nawet jeśli są
niewielkie

niski stopień tolerancji ryzyka
poznawczego

wysoki stopień tolerancji ryzyka
poznawczego

preferowanie strategii
systematycznej

preferowanie poszukiwań
chaotycznych

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

9

Przyczyny

refleksyjności/impulsywności

(1)

Leżą we właściwościach osobowości człowieka

(rola w redukcji lęku).



Osoba niepewna własnych kompetencji 

impulsywność;



Lęk przed dezaprobatą społeczną

(negatywną oceną) + wiara we własne
możliwości  refleksyjność;



Refleksyjni mają silniejszą potrzebę

osiągnięć niż impulsywni.

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

10

Przyczyny

refleksyjności/impulsywności

(2)



Umiarkowana refleksyjność i impulsywność

 duże zapotrzebowanie na stymulację;



Skrajna refleksyjność i impulsywność 

małe zapotrzebowanie na stymulację jako
dwa różne sposoby jej redukowania:



refleksyjność – sposób aktywny związany z

ponoszeniem kosztu jakim jest włożony czas i
wysiłek intelektualny;



impulsywność – sposób bierny, uwalnianie się od

sytuacji za pomocą jakiejkolwiek odpowiedzi,
uwalnianie się od zadania poznawczego.

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

11

Zależność-niezależność od

pola

(Witkin, 1968)

Określa stopień, w jakim spostrzeganie

determinowane jest przez ogólną organizację
pola percepcyjnego.



Zależność od pola (styl globalny): tendencja do

spostrzegania globalnego (całościowego), w
którym części doświadczane są jako stopione z
całością;



Niezależność od pola (styl analityczny):

skłonność do przełamywania zastanej
organizacji pola percepcyjnego, do
wyodrębniania poszczególnych części i
spostrzegania ich jako względnie niezależnych
od całości.

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

12

Zależność-niezależność od

pola

Pomiar: Test Ukrytych Figur
Wskaźnik: umiejętność znalezienia w złożonych

wzorach prostych figur geometrycznych.

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

13

Zależność-niezależność od

pola:

źródła (1)

„Zróżnicowanie psychologiczne” – złożoność

struktury systemu psychologicznego
przejawiająca się w specjalizacji funkcji
psychicznych i oddzieleniu Ja od nie-Ja.

Oddzielenie to pozwala na stosowanie

wewnętrznych standardów i opieranie się
naciskowi wskazówek zewnętrznych.

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

14

Zależność-niezależność od

pola:

źródła (2)



Zależność  mniejsze poczucie własnej

odrębności i słabsza artykulacja pojęcia Ja, w tym
obrazu własnego ciała.



Zależność  tendencja do korzystania z

mechanizmów obronnych – zaprzeczania,
wypierania; niezależność  izolacja,

racjonalizacja.



Zależność  większa wrażliwość autonomicznego

układu nerwowego w odpowiedzi na zagrożenie.



Niezależność  wynika z takiego wychowania

dziecka, w którym pozwala mu się na
samodzielność – daje dość dużą swobodę, szanuje
indywidualność, nie stosuje ostrych kar.



Zależność  wynik autokratyzmu rodziców,

szczególnie matki do syna.

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

15

Zależność-niezależność od

pola:

korelaty



Płeć: kobiety (w kulturach zachodnich)

częściej zależne od pola.



Wiek:



przedszkolny – zależność od pola,



szkolny/dojrzałość – niezależny od pola,



pełna dojrzałość – największe znaczenie różnic

indywidualnych.

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

16

Zależność-niezależność od

pola:

konsekwencje psychologiczne

(1)



Niezależność: skłonność do burzenia zastanej

organizacji pola, lepsze radzenie sobie z
zadaniami wymagającymi restrukturalizacji
danych.



Niezależność: większa efektywność

zamierzonego uczenia się (w tym szkolnego),
na co wpływa samodzielne organizowanie
materiału.



Zależność od pola: zapotrzebowanie na

informacje uzyskiwane od innych ludzi i
dostarczane przez nich sprzężenia zwrotne (do
samowiedzy i oceny własnego działania).

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

17

Zależność-niezależność od

pola:

konsekwencje psychologiczne

(2)



Zależność od pola: silniejszy konformizm, większa

podatność na oddziaływania zmieniające postawy,

ale także więcej kontaktów z innymi ludźmi, co

sprzyja rozwojowi wrażliwości społecznej i

kompetencji interpersonalnych.



Zależność od pola: zainteresowanie naukami

społecznymi i humanistycznymi, wybór zawodów

wymagających kontaktów z innymi ludźmi, np.

nauczycielstwo, administracja, służby społeczne,

praca w handlu, zawody artystyczne.



Niezależność od pola: zainteresowania

teoretyczne, matematyczne, przyrodnicze,

studiują chętniej kierunki ścisłe, zawody

praktyczne – inżynier, architekt, lub związane z

kontaktem z naturą – rolnictwo, leśnictwo.

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

18

Abstrakcyjność-konkretność

(Goldstein, Scheerer)

Preferencje dotyczące poziomu ogólności

stosowanych kategorii poznawczych, rodzaj
kategorii, z których jednostka częściej i
chętniej korzysta w procesie kategoryzacji.

Przejawia się poprzez stopień

zdeterminowania zachowania przez
właściwości aktualnej sytuacji (konkretność)
lub uogólnienie przeszłych doświadczeń
(abstrakcyjność).

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

19

Abstrakcyjność-konkretność:

geneza



Konkretność  wytwór stylu wychowania w

którym hamuje się eksplorację i samodzielność
dziecka, stosowany system wzmocnień jest w
pełni konsekwentny, a zasady postępowania
jednoznacznie określone i narzucone przez
autorytety (przyzwyczajenie do istnienia reguł
blokuje uogólnianie własnych doświadczeń).

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

20

Abstrakcyjność-konkretność:

a funkcjonowanie psychiczne



Konkretność  preferowanie wartości

estetycznych, społecznych i religijnych; styl
pojęciowy – preferowanie wartości
teoretycznych, społecznych i ekonomicznych.



Konkretność  wrażliwość na zagrożenie

poczucia tożsamości; abstrakcyjność 

wrażliwość na zagrożenie poczucia własnej
wartości.

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

21

Abstrakcyjność-konkretność:

a funkcjonowanie psychiczne



Abstrakcyjność  orientacja zadaniowa,

umiejętność koordynowania i wykorzystywania
przy rozwiązywaniu problemów różnych
informacji, większa elastyczność myślenia.



Abstrakcyjność  większa niezależność od

autorytetów, mniejsza agresywność, mniejsza
pochopność przy formułowaniu opinii o innych
ludziach oraz wyższy poziom decentracji
interpersonalnej.

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

22

Style myślenia



Preferowane sposoby wykorzystania zdolności

w codziennych kontaktach ze środowiskiem.
Znajdują się na pograniczu inteligencji i
osobowości (Robert Sternberg i Elena
Grigorenko, 1995).



Idea: różne style kierowania są odbiciem

stylów ulokowanych w umyśle (teoria
poznawczego samokierowania).



W danej sytuacji wybieramy z całego zbioru

preferowanych stylów myślenia te, które
zapewniają najlepszą adaptację do
poznawczych wymagań otoczenia.

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

23

Kryteria podziału stylów

myślenia

1.

Funkcje (odwołanie do władzy w państwie):
styl legislacyjny, wykonawczy, oceniający.

2.

Formy (odniesienie do rządzenia): styl
monarchiczny, hierarchiczny, oligarchiczny,
anarchiczny.

3.

Poziom: styl lokalny, globalny.

4.

Zasięg: styl wewnętrzny, zewnętrzny.

5.

Skłonność: styl liberalny, konserwatywny.

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

24

Przykładowe wyniki badań

1.

Nauczyciele przedmiotów ścisłych preferują

legislacyjny styl myślenia

(działanie/myślenie w sposób przez siebie

ustalony, twórcze, lubienie zadań o

nieustalonej z góry strukturze), nauczyciele

przedmiotów humanistycznych wolą styl

liberalny (nie przestrzeganie ustalonych

reguł/procedur, nie są autorami nowych

pomysłów/rozwiązań).

2.

U studentów psychologii styl oceniający

powiązany jest z osiągnięciami w nauce,

zwiększa powodzenie akademickie

(tendencja do oceniania

zasad/procedur/postępowania innych ludzi,

preferencja zadań poddających się analizie i

ocenie pod różnym kątem).

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

25