Hipokrates (V wiek p.n.e.)

Natura świata, to 4 żywioły (Empedokles):



Powietrze jest gorące i wilgotne;



Ogień jest gorący i suchy;



Woda jest zimna i wilgotna;



Ziemia jest zimna i sucha.

Natura człowieka, to soki (humory – humor: łac.

wilgoć, sok) w organizmie: żółć żółta, krew,

flegma, i żółć czarna.

Niekorzystne wymieszanie soków, brak odpowiednich

proporcji = choroby. Na ich powstanie wpływ ma

m.in. odżywianie i pory roku.

Uczony ten nie odnosił natury człowieka i

wyróżnionych humorów do pojęcia temperamentu.

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

2

Claudius Galen (II wiek n.e.)

osobisty lekarz Marka Aureliusza

Stworzył pierwszą typologię

temperamentu: opisał 9

temperamentów, w tym 4

pierwotne, zależne od

dominacji ciepła, zimna, wilgoci

lub suchości:

Sangwinik (krew), choleryk

(żółta żółć), melancholik

(czarna żółć), flegmatyk

(flegma).

Przedstawił niepełny

psychologiczny opis

temperamentów w oparciu o

obserwację zachowania.

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

3

Immanuel Kant

(1724-1804)

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

4

Wilhelm Wundt

(1832-1920)

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

5

Zmodyfikowana charakterystyka

temperamentów Hipokratesa-

Galena

(wg Remplein, 1959, za: Strelau, 1992)

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

6

Cechy
psychomotoryczne

Sangwini
k

Melancholi
k

Choleryk Flegmaty

k

1.Zabarwienie
emocjonalne (życie
uczuciowe)

wesoły

smutny

rozdraż-
niony,
wybuchow
y

zrównowa
-żony,
stały

2. Cechy
formalne
przeżyć
psychicznyc
h

a) Łatwość
powstawani
a
b) Siła
c)
Głębokość
d) Czas
trwania
e) Przebieg

duża

słabe
płytkie
płynne
nietrwałe
nieregularn
y

mała

silne
głębokie

trwałe
regularny

duża

silne
głębokie

trwałe
nieregularn
y

mała

słabe
częściowo
głębokie
częśc.trwał
e
regularny

3. Sposób
reagowania
(wykonywani
a ruchów)

a) Szybkość
b) Siła
c) Czas
trwania
d) Zakres
e) Przebieg

szybko
silne
płynne
nietrwałe
duży
nieregularn
y

powoli
słabe
trwałe

mały
regularny

szybko
silne
aktywnie
trwałe
duży
nieregularn
y

powoli
słabe
biernie
trwałe
mały
regularny

Carl Gustaw Jung

(1875-1961)

Postawy: ekstrawertywna i introwertywna – mają podłoże

biologiczne, wyznaczają kierunek ogólnej energii

psychicznej.

Ujawniają się w funkcjach psychicznych: wrażeniach

zmysłowych, myśleniu, uczuciach i intuicji (zwykle

jedna funkcja dominuje).

Ekstrawertyk: kieruje reakcje na zewnątrz, zwraca uwagę

na oczekiwania i potrzeby środowiska społecznego,

uzewnętrznia aktywność fizyczną.

Introwertyk: kieruje reakcje do wewnątrz, koncentruje się

na subiektywnych wewnętrznych procesach

psychicznych, wycofuje się z nieznanych środowisk

fizycznych i społecznych.

Introwersja i ekstrawersja wzajemnie się uzupełniają

(świadomość/nieświadomość).

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

7

Zmodyfikowana charakterystyka

temperamentów Hipokratesa-Galena:

H.Eysenck

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

8

Konstytucjonalna typologia

temperamentu E. Kretschmera

(slajd 1)

U jej podstaw leży zainteresowanie antropologów i

psychiatrów (z przełomu XIX i XX w.)

różnorodnością struktury ludzkiego ciała oraz

związkiem między budową ciała a

predyspozycjami do choroby psychicznej.

Temperamenty. Są one, jak dowiedziono

empirycznie, współuwarunkowane składem

chemicznym krwi, humoralnie. Ich substratem

cielesnym jest układ mózgowo-gruczołowy.

Temperamenty stanowią tę część psychiki,

która za pośrednictwem układu humoralnego

koreluje z budową fizyczną (Kretschmer, 1944,

s.298; za: Strelau, 1998).

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

9

Konstytucjonalna typologia

temperamentu E. Kretschmera

(slajd 2)

Wstępne obserwacje i analiza badań

antropologicznych oraz technika fotograficzna,

poparte danymi empirycznymi pochodzącymi

od 8099 chorych wykazały:



Pacjenci maniakalno-depresyjni: budowa

pykniczna (krępa) – 64%



Schizofrenicy: budowa leptosomatyczna lub

asteniczna (wysoka i szczupła) – 50,3%



Epileptycy: budowa atletyczna - 28,9% lub

dysplastyczna (odstępstwa od nomalnej

budowy) - 29,5%

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

10

Konstytucjonalna typologia

temperamentu E. Kretschmera

(slajd 3)

TEMPERAMENT SCHIZOTYMICZNY

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

11

Skłonność do schizofrenii,
autyzmu (wycofania),
emocjonalnie drażliwi i
chłodni, o sztywnych
przyzwyczajeniach i
postawach, wycofanie ze
świata realnego, trudność
z przystosowaniem
(typ budowy
leptosomatyczny/asteni
czny)

http://www.youtube.com/watch?v=UiWBWwCa1E0&tracker=False

Konstytucjonalna typologia

temperamentu E. Kretschmera

(slajd 4)

TEMPERAMENT CYKLOTYMICZNY

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

12

Skłonność do psychozy
maniakalno-depresyjnej
(cykliczne zaburzenie
psychotyczne),
przechodzenia od radości
do smutku i odwrotnie,
łatwe nawiązywanie
kontaktu z otoczeniem,
realistyczne poglądy (typ
budowy pykniczny).

http://www.youtube.com/watch?v=MkTw3_PmKtc&tracker=False

Konstytucjonalna typologia

temperamentu E. Kretschmera

(slajd 5)

TEMPERAMENT IKSOTYMICZNY

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

13

Skłonność do epilepsji,
mała wrażliwość, spokój,
słabo zaznaczona mimika i
pantomimika, mała
plastyczność, trudność w
przystosowaniu do
otoczenia (typ budowy
atletyczny).

http://www.youtube.com/watch?v=F-idwFqpjUc&tracker=False

Konstytucjonalna typologia

temperamentu E. Kretschmera

(slajd 6)

Obszary funkcjonowania psychicznego w jakich

zaznacza się temperament:

1)

Psychastezja – nadmierna lub za słaba
wrażliwość na bodźce psychiczne;

2)

Nastrój – od przyjemności (radości) do
przykrości (smutku);

3)

Tempo psychiczne –
przyśpieszenie/zahamowanie, rytm procesów
psychicznych;

4)

Ruchliwość psychiczna – ogólne tempo
ruchu, sposoby poruszania się.

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

14

Konstytucjonalna typologia

temperamentu W. H. Sheldona

(slajd 1)

Wymiary konstytucji fizycznej (w oparciu o 17

wskaźników proporcji średnicy ciała do wzrostu):

endomorficzny, mezomorficzny i

ektomorficzny  różna ich kompozycja składa się

na somatotyp, a każdy składnik ocenia się na 7-

stopniowej skali.

7-1-1  typ endomorficzny: masywne, dobrze

rozwinięte narządy trawienne (wiscerotonia);

1-7-1  typ mezomorficzny: silny kościec, rozwinięte

mięśnie,, dobrze wykształcona tkanka łączna

(somatotonia);

1-1-7  typ ektomorficzny: dominacja układu

nerwowego, tkanki czuciowej i skóry

(cerebrotonia).

4-4-4  typ mieszany.

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

15

Konstytucjonalna typologia

temperamentu W. H. Sheldona

(slajd 2)

5 lat badań, głównie na mężczyznach, ok.

4000 osób, lista 650 terminów cech
temperamentalnych, kilkadziesiąt
wywiadów z osobami badanymi,
długotrwałe obserwacje 

60 nazw cech skupionych w 3 grupy:

wiscerotonia, somatotonia, cerebrotonia.

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

16

Konstytucjonalna typologia

temperamentu W. H. Sheldona

(slajd 3)

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

17

Źródło: Sheldon i Stevens, 1942, s. 26, za: Strelau, 1998

Zarzuty wobec typologii

konstytucjonalnych

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

18



Ignorowanie roli środowiska i warunków
społecznych w kształtowaniu cech psychicznych



Traktowanie takich cech jak tolerancja, czy kultura
jedzenia jako cech dziedzicznych



Nieuzasadnione twierdzenie, że osoby zdrowe
noszą w sobie zalążki chorób psychicznych



Nieprawdziwa teza, że różnica między zdrowiem i
chorobą jest wyłącznie różnicą ilościową



Brak dowodów empirycznych na to, że istnieje
zbieżność między budową ciała a określonymi
cechami temperamentu



Błędy metodologiczne w przeprowadzonych
badaniach



Koszty społeczne.

Gerard Heymans

(1857-1930)

Zajął się (wraz z E.D.Wiersmą) pionierskimi

badaniami empirycznymi nad temperamentem:

dane kwestionariuszowe od 400 lekarzy nt. 437

rodzin (matka+ojciec+dzieci), w których lekarze

oceniali ich zachowanie i cechy psychiczne.

Wymiary temperamentu:

-

Aktywność – zachowania ukierunkowane na cel

(sprawcze), ilość czasu poświęcanego na daną

aktywność.

-

Emocjonalność – wrażliwość, pobudliwość

emocji.

-

Funkcja pierwotna/wtórna – czas trwania

procesów psychicznych i zachowań, szybkość

zmiany z jednego stanu w drugi (można mieć

przewagę funkcji pierwotnej nad wtórną lub

odwrotnie.

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

19

Kostka Heymansa – typologia

charakteru

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

20

Dziedziczenie temperamentu

W oparciu o przeprowadzone badania Heymans i

Wiersma wywnioskowali, że:

-

cechy temperamentu są dziedziczne;

-

dominuje dziedziczenie w ramach tej samej
płci;

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

21

−

c

echy intelektu i preferencje
mają inne charakterystyki niż
temperament – małżonkowie
podobni są do siebie w
zakresie intelektu, ale różni
temperamentalnie.

Iwan P. Pawłow (1849-1936)

Laureat nagrody Nobla w dziedzinie medycyny za

wieloletnie badania nad fizjologią trawienia.

Badał odruchy warunkowe u psów.
Założył, że każdym zachowaniem
kieruje ośrodkowy układ nerwowy.
Dowiódł laboratoryjnie, że psy różnią
się między sobą prędkością, dokładnością i

sprawnością warunkowania oraz siłą, stałością i
zmiennością odruchu warunkowego.

Wnioskował, że u podstaw tych różnic leżą

określone właściwości OUN.

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

22

Siła Procesu Pobudzenia
(SPP)



Przejawia się w wydolności funkcjonalnej, czyli w

zdolności komórek nerwowych do wytrzymywania

długotrwałych bądź krótko trwających, ale silnych

pobudzeń, bez przechodzenia w stan hamowania

ochronnego. Oznacza zdolność komórek nerwowych do

pracy.



Istnieją różne źródła stymulacji, jak np. sytuacje,

zadania, różnego rodzaju bodźce charakteryzujące się

różnym stopniem zmienności, nowości, intensywności,

złożoności, czy osobniczo nabytym, zróżnicowanym

znaczeniem. Źródłem stymulacji może być także

własna aktywność jednostki. Szczególną wartość

stymulacyjną posiadają takie działania, które wiążą się

z różnego rodzaju zagrożeniem, ryzykiem czy

napięciem, co powoduje w OUN bezpośrednio

podwyższenie poziomu aktywacji.



Pawłow przyjmuje, że w wyniku nadmiernej stymulacji

pojawia się hamowanie ochronne przejawiające się w

braku adekwatności reakcji do siły bodźca czy w

różnego rodzaju zaburzeniach, szczególnie o

charakterze emocjonalnym.

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

23

Pomiar SPP u psów

1)

Określanie siły bodźca, na którą jednostka jest

jeszcze w stanie adekwatnie reagować;

2)

Pozbawianie jedzenia lub podawanie kofeiny w

celu zwiększenia pobudliwości komórek

nerwowych;

3)

Dostarczanie przedłużonej stymulacji

Pytanie  przy jakiej sile bodźca pojawi się

hamowanie ochronne?

Czyli  kiedy jednostka przejawiać będzie: a)

spadek siły reakcji; b) brak zmian w sile reakcji;

c) zanik reakcji mimo rosnącej siły bodźca (???)

Mała siła UN  hamowanie ochronne pojawia się

przy niższej sile bodźca niż u jednostek z dużą

siłą UN.

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

24

Pomiar SPP u ludzi

(pytania w kwestionariuszu PTS)

1)

Chętnie bawię się w hałaśliwym towarzystwie (+)

2)

Pracuję chętnie, kiedy dokoła mnie jest duży ruch
(+)

3)

Chętnie podejmuję wyzwanie związane z
ryzykownym przedsięwzięciem (+)

4)

Nie unikam zadań znajdujących się na granicy
moich możliwości (+)

5)

Otoczenie, w którym działa dużo czynników
zakłócających, obniża moją wydajność (-)

6)

Gdy czuję, że inni mnie kontrolują, jestem spięty i
przy wykonywaniu danej czynności tracę pewność
siebie (-)

7)

Często zdarzają mi się błędy spowodowane
zmęczeniem (-)

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

25

Siła Procesu Hamowania
(SPH)



Wydolność UN w zakresie hamowania

warunkowego, łatwości wytwarzania hamulcowych

odruchów warunkowych oraz czasu, przez który

OUN jest w stanie utrzymać stan hamowania

warunkowego.



Jednostki charakteryzujące się słabym procesem

hamowania z trudem wytwarzają hamulcowe

odruchy warunkowe i nie są w stanie utrzymać

stanu hamowania warunkowego przez dłuższy

okres czasu, co przejawia się w zakłóceniu

czynności odruchowo-warunkowej, a także w

zaburzeniach w zachowaniu.



Na poziomie zachowania SPH przejawia się w

zdolności jednostki do przerwania określonych

zachowań, do ich odroczenia, adekwatnie do

wymogów sytuacji, czy też do powstrzymania się

od zachowań i reakcji, np. ekspresji emocjonalnej

wtedy, kiedy jest to niezbędne.

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

26

Pomiar SPH u psów



Wytwarzanie różnych hamulcowych odruchów

warunkowych (np. brak nagrody po
podniesieniu łapy i dźwięku dzwonka).



Diagnozowana głównie wtedy gdy konieczne

było wyznaczenie równowagi procesów
nerwowych (pobudzenia i hamowania).

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

27

Pomiar SPH u ludzi

(pytania w kwestionariuszu PTS)

1)

Potrafię zrezygnować z podsłuchiwania rozmowy

nie przeznaczonej dla moich uszu (+)

2)

Z łatwością potrafię przerwać czynności, które

przeszkadzają innym (+)

3)

Jeśli to konieczne, bez trudu odrywam się od

pasjonujących zajęć (+)

4)

Z trudnością znoszę sytuacje, w których nie mogę

natychmiast zabrać się do załatwienia jakiejś

sprawy i muszę odłożyć ją na później (-)

5)

Czasami trudno mi w rozmowie czekać z

odezwaniem się, do chwili kiedy przyjdzie moja

kolej (-)

6)

Łatwo zauważyć moje rozczarowanie, nawet jeśli

wolałbym je ukryć (-)

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

28

Równowaga Procesów Nerwowych
(RWN)



Stosunek między SPP i SPH.



Hamowanie pewnych pobudzeń w celu

uniemożliwienia reakcji na pojawiające się

nowe bodźce płynące ze środowiska.



Neopawłowiści rozszerzyli rozumienie tej

właściwości na inne cechy OUN – ruchliwość,

labilność i dynamiczność.



Pomiar – brak wskazówek co do badania

RWN u psów; w kwestionariuszu PTS oblicza

się ją, dzieląc SPP/SPH.

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

29

Ruchliwość Procesów Nerwowych
(RPN)



Szybkość zmiany jednego procesu nerwowego

na drugi.



Miarą tej cechy jest szybkość przejścia od

jednej czynności do drugiej, od stanu biernego
w stan czynny i odwrotnie.



Zdolność jednostki do szybkiej zmiany

zachowania odpowiednio do zmieniających się
warunków, to zdolność do szybkiego i
adekwatnego reagowania na zmiany w
otoczeniu.

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

30

Pomiar RPN u ludzi

(pytania w kwestionariuszu PTS)

1)

Nawet w nieznanym miejscu szybko czuję się jak

u siebie (+)

2)

Łatwo przychodzi mi wykonywanie kolejno kilku

różnych czynności (+)

3)

Kiedy będąc zły spotykam znajomych w radosnym

nastroju, potrafię bez trudu zapomnieć o swojej

złości i cieszyć się z nimi (+)

4)

Z trudem radzę sobie kiedy jestem zmuszony w

krótkim terminie zmienić trasę podróży (-)

5)

Biorąc się do czegoś nowego, potrzebuję zawsze

trochę czasu na „rozgrzewkę” (-)

6)

Nieoczekiwane zmiany w planie dnia

wyprowadzają mnie z równowagi (-)

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

31

Uwaga …

SPP, SPH, RWN, RPN nie były pojęciami

wywodzącymi się z badań nad
mechanizmami neurofizjologicznymi!

Pawłow opisał te cechy WYŁĄCZNIE od strony

funkcjonalnej, czyli jak się przejawiają i
jaką pełnią rolę w przystosowaniu się
jednostki do otoczenia.

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

32

Typy układu nerwowego

Inaczej – typ

wyższej

czynności

nerwowej,

czyli kobinacja

właściwości UN.

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

33

Typy układu nerwowego

1)

Silny zrównoważony ruchliwy – sangwinik
Szybki, łatwo dostosowujący się do zmiennych

warunków, o dużej odporności na trudne

warunki życia.

1)

Silny zrównoważony powolny – flegmatyk
Reaguje spokojnie i powoli, wykazuje niechęć

do zmiany otoczenia, odporny na silne i

długotrwałe bodźce.

1)

Silny niezrównoważony z przewagą

pobudzenia – choleryk
Charakteryzuje się dużą energią życiową,

brakiem opanowania, gwałtownością i

wybuchowością.

1)

Słaby – melancholik
Bierność, zahamowanie, mała odporność na

działanie silnych bodźców zarówno o

charakterze pobudzeniowym, jak i

hamulcowym – mogą powodować u niego

zaburzenia w zachowaniu.

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

34

Uwaga…



Pawłow podkreśla, że kombinacja

wymienionych właściwości UN umożliwia

wydzielenie więcej niż 4 typów.



Obliczenia arytmetyczne wskazują, iż w

zakresie trzech właściwości systemu

nerwowego (SPP, SPH, RPN) wydzielić można

24 typy!



Jednak wieloletnie obserwacje nad

zachowaniem się psów na swobodzie i w

warunkach laboratoryjnych wykazały, że

liczba czterech zasadniczych typów UN

najbardziej odpowiada rzeczywistości, choć

możliwe są pewne odmiany w tych

zasadniczych typach.

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

35

Kontynuatorzy Pawłowa również mieli

wiele wątpliwości w związku z tak
ogólnym podziałem na typy.

Tiepłow podjął badania, które dowiodły, że

istnieją typy nie odpowiadające żadnemu
z 4 typów Pawłowa, gdyż zasada
podziału jest zbyt ogólna.

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

36

Tiepłow wspomina np. o typach:



Z absolutnie silnym procesem
pobudzenia i absolutnie słabym
procesem hamowania;



Niezrównoważonym, z przewagą
hamowania nad pobudzeniem;



Z przewagą pobudzenia nad
hamowaniem, z jednoczesną
bezwładnością procesów nerwowych.

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

37

Inne postulaty neopawłowistów:

B. M. Tiepłowa i V. D. Niebylicyna

(slajd 1)

Siła procesu pobudzenia może być opisana za

pomocą dwóch aspektów: wydolności

komórek nerwowych (o czym pisał Pawłow)

i ich wrażliwości, które pozostają w

odwrotnej zależności względem siebie.

Ruchliwość procesów nerwowych również

może oznaczać dwie odrębne właściwości:



Ruchliwość, czyli zdolność procesu

nerwowego do przechodzenia z jednego stanu

w inny (np. z bodźca dodatniego w

hamulcowy);



Labilność, czyli szybkość powstawania i zaniku

procesów nerwowych.

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

38

Inne postulaty neopawłowistów:

B. M. Tiepłowa i V. D. Niebylicyna

(slajd 2)

Tiepłow: Równowaga procesów nerwowych nie

jest samodzielną cechą układu nerwowego
– może ona dotyczyć wielu procesów
nerwowych. Np. ruchliwość można
scharakteryzować z punktu widzenia zarówno
pobudzenia jak i hamowania.

Niebylicyn: pojęcie „równowaga” ma znaczenie

ogólnej klasyfikacji właściwości UN i należy
mówić oddzielnie o sile, ruchliwości, itd.
procesu pobudzenia oraz o analogicznych
właściwościach procesu hamowania. Poza tym
każdą z tych właściwości można opisać pod
kątem równowagi.

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

39

Inne postulaty neopawłowistów:

B. M. Tiepłowa i V. D. Niebylicyna

(slajd 3)

Należy także wyodrębnić inne cechy, jak:



Dynamiczność – łatwość i szybkość z jaką w
UN powstają procesy pobudzenia i hamowania
(pomiar: szybkości wytwarzania się odruchów
dodatnich i hamulcowych).



Aktywowalność – opisywana za pomocą
charakterystyk EEG, odnoszących się do
poziomu aktywacji kory mózgowej i ośrodków
podkorowych. Podobnie jak w przypadku SPP,
mówiąc o tej cesze odwołujemy się do
wrażliwości UN i różnic indywidualnych w
charakterystyce energetycznej.

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

40

Badania neopawłowistów

- znaczenie temperamentu w syt.

trudnej

Od siły układu nerwowego zależy wrażliwość

organizmu na stymulację, co wyraźnie widać w

sytuacjach trudnych (stresujących), gdy

zachwiana zostaje równowaga między

organizmem a środowiskiem.

Mierlin stwierdził (w wyniku pierwszych na tym polu

badań), że uczniowie o podobnej motywacji do

nauki i zdolnościach różnili się sposobem

reagowania na oceny ndst – u podstaw tych różnic

leży siła układu nerwowego. Silny UN 

mobilizacja do nauki, słaby UN  zniechęcenie do

nauki.

Guriewicz i Matwiejew wykazali, że w sytuacji

awaryjnej (siłowni elektrycznej) u operatorów

mających słaby UN zachowanie ulega

zaburzeniom – dotyczy to percepcji, pamięci i

myślenia. Nie wykazano podobnych zaburzeń u

osób z silnym UN.

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

41

Badania neopawłowistów

- znaczenie temperamentu w syt.

trudnej

Współpracownicy Mierlina w badaniach nad

sportowcami stwierdzili, że w sytuacji

współzawodnictwa na zawodach, wywołującego

silne napięcie emocjonalne, lepsze wyniki

otrzymywali zawodnicy z silnym UN. Nie

stwierdzono tej różnicy, badając zawodników

podczas treningu.

Klimow wykazał związek między stylem działania

tkaczek pracujących w kombinacie włókienniczym

a ich ruchliwością procesów nerwowych: RPN nie

wpływa na efektywność pracy (szybkie przejście

od jednego krosna do drugiego), ale osoby o

większej ruchliwości są zwinne, dlatego wykonują

pracę szybko, zaś osoby o małej ruchliwości

zużywają dużo czasu na czynności orientacyjne i

zapobiegawcze.

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

42

Typologia Iwanowa-

Smoleńskiego

Wyodrębnił 4 typy wyższej czynności nerwowej u

dzieci (badał głównie dzieci w wieku
przedszkolnym):

1)

Typ ruchliwy – szybkie tworzenie się
dodatnich i hamulcowych związków
czasowych.

2)

Typ powolny – powolne tworzenie się
dodatnich i hamulcowych związków
czasowych.

3)

Typ pobudliwy – związki dodatnie tworzą się
łatwo i szybko, a hamulcowe trudno i powoli.

4)

Typ hamulcowy - związki dodatnie tworzą się
trudno i powoli, a hamulcowe łatwo i szybko.

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

43

Typologia Krasnogorskiego

Cztery typy UN u dzieci, gdzie kryterium podziału

stanowi równowaga (lub brak) między siłą

procesu pobudzenia w korze i podkorze.

1)

Sangwinik – silny, zrównoważony, szybki,

optymalnie pobudzony, z harmonijnie

współpracującymi ośrodkami mózgu;

2)

Flegmatyk – silny, zrównoważony, powolny,

optymalnie pobudzony;

3)

Choleryk – silny, niezrównoważony,

niepohamowany, pobudliwy, z dominacją

pobudzenia w ośrodkach podkorowych;

4)

Melancholik – słaby o obniżonej pobudliwości

kory i podkory.

Typy te mogą ulec zmianie w ciągu życia, pod

wpływem uczenia się, sposobu odżywiania,

chorób, wychowania, itd.

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

44

Strelau w jednej ze swoich prac przytacza słowa

Eysenck’a:

teoria Pawłowa poddana została daleko

posuniętej ewolucji i trudno dzisiaj znaleźć
choćby dwóch jej zwolenników, którzy byliby
całkowicie zgodni w jej interpretacji (…), to, z
czym mamy do czynienia, to interpretacja
teorii Pawłowa dokonana przez Graya,
Strelaua czy Mangana, co jest zupełnie inną
sprawą.

dr Anna Siwy-Hudowska - Psychologia Różnic Indywidualnych - wykład

45