1

Pomoc publiczna dla przedsiębiorców -

definicja

Pomoc publiczna dla przedsiębiorców jest to bezpośrednie

lub pośrednie przysporzenie przez organy udzielające
pomocy

korzyści

finansowych

określonemu

przedsiębiorcy w zakresie prowadzonej przez niego
działalności gospodarczej. W następstwie pomocy
uprzywilejowuje się go w stosunku do konkurentów,
przede wszystkim w drodze dokonywania na rzecz lub za
tego przedsiębiorcę wydatków ze środków publicznych
lub pomniejszania świadczeń należnych od niego na
rzecz sektora finansów publicznych na podstawie
odrębnych ustaw lub innego tytułu prawnego.

Prof. Jerzy
Osiatyński
Finanse
publiczne, 8.1

2

Dopuszczalne formy pomocy publicznej dla

przedsiębiorców

Za zgodną z zasadami wspólnego rynku uważa się pomoc:

•

o charakterze socjalnym, adresowaną do indywidualnych konsumentów,

pod warunkiem że nie dyskryminuje żadnych źródeł pochodzenia pomocy;

•

w celu zrekompensowania szkód poniesionych wskutek klęsk

żywiołowych lub innych nadzwyczajnych wydarzeń oraz

•

przyznawaną regionom Republiki Federalnej Niemiec szczególnie

dotkniętym podziałem Nieniec, w celu wyrównania strat gospodarczych

spowodowanych przez ten podział.

Ponadto Traktat dopuszcza pomoc przeznaczoną na:
-

rozwój gospodarczy regionów o niskim poziomie życia i wysokim

bezrobociu;

-

na realizację projektów o ogólnoeuropejskim znaczeniu lub

zapobiegających poważnym zakłóceniom gospodarczym w państwie

członkowskim,

-

ułatwianie rozwoju pewnych form działalności lub pewnych regionów

gospodarczych, jeżeli nie narusza to wspólnego interesu przez zmianę

warunków wymiany;

-

wspieranie kultury i ochronę dziedzictwa kulturowego, jeżeli nie wpływa

to na warunki handlu i konkurencji we Wspólnocie w sposób sprzeczny z

jej interesem;

-

inne rodzaje pomocy, decyzje o których zostały podjęte większością

kwalifikowaną przez Radę Unii Europejskiej na wniosek Komisji

Europejskiej.

Prof. Jerzy
Osiatyński
Finanse publiczne,
8.2

3

Dopuszczalne formy pomocy dla

przedsiębiorców (2)

Wspomnianych ograniczeń nie stosuje się do rolnictwa i

pomocy przyznawanej w ramach Wspólnej Polityki

Rolnej UE (regulowanych art. 32-38 Traktatu i

wydanymi na tej podstawie dyrektywami UE),

rybołówstwa i akwastruktury, przewozu rzeczy i osób,

a także pomocy de minimis, tj. w odniesieniu do pomocy,

w wyniku której, łącznie z pomocą w ciągu

poprzednich kolejnych trzech lat, przedsiębiorca

otrzyma wsparcie nie przekraczające równowartości

100 tys. euro.

Do pomocy de minimis nie wlicza się pomocy publicznej

udzielonej w ramach programu pomocowego, pomocy

indywidualnej oraz pomocy indywidualnej na

restrukturyzację (zatwierdzonych przez Komisję

Europejską na podstawie art. 88 Traktatu) ani

niektórych rodzajów pomocy horyzontalnej udzielanej

w ramach wyłączeń grupowych

Prof. Jerzy
Osiatyński
Finanse publiczne,
83

4

Pomoc eksportowa

Pomoc eksportowa, tj. pomoc uzależniona bezpośrednio

od wielkości eksportu lub przeznaczona na tworzenie
sieci dystrybucyjnych za granicą, ich funkcjonowanie lub
na bieżące wydatki związane z działalnością eksportową,
jest niedopuszczalna bez względu na jej wartość.

Dopuszczalna jest natomiast pomoc wspierająca

eksport,

•

której celem jest pokrycie kosztów udziału w targach,
badań studialnych lub usług doradczych niezbędnych dla
wypromowania nowego produktu lub istniejącego
produktu na nowych rynkach

•

lub pomoc, która nie zakłóca konkurencji z
przedsiębiorstwami z państw członkowskich Wspólnot
Europejskich.

Prof. Jerzy
Osiatyński
Finanse publiczne,
8.4

5

Pomoc regionalna

Pomoc regionalna służy do pobudzenia długookresowego rozwoju

obszarów charakteryzujących się poziomem PKB na jednego
mieszkańca niższym niż 75% średniego poziomu produktu
krajowego brutto na jednego mieszkańca we Wspólnotach
Europejskich jako całości, mierzonego jako średnia za okres
ostatnich trzech lat.

Pomoc taka może być udzielona, jeżeli równocześnie:

•

stanowi element polityki regionalnej,

•

jest zróżnicowana co do form, wielkości oraz okresu
stosowania w zależności od rodzaju i skali problemów
występujących na danym obszarze,

•

nie przekracza dopuszczalnych maksymalnych wielkości
pomocy wyrażonych w kategoriach kosztów inwestycji lub
utworzonych nowych miejsc pracy,

•

uwzględnia przewidywany lub faktyczny udział poszczególnych
sektorów gospodarczych w przyznawanej pomocy.

Prof. Jerzy
Osiatyński
Finanse publiczne,
8.5

6

Pomoc horyzontalna

Horyzontalna pomoc publiczna, udzielana w ramach wyłączeń

grupowych, jest szczegółowo regulowana rozporządzeniami

Komisji Europejskiej i dotyczy pomocy szkoleniowej,

pomocy państwa w zakresie zatrudnienia oraz pomocy

państwa dla małych i średnich przedsiębiorstw.

Pomoc horyzontalna jest adresowana do wszystkich

przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą

objętą dany typem pomocy. Pomoc ta obejmuje m.in.:

•

objęte grupowymi wyłączeniami, horyzontalne programy

pomocy dla małych i średnich firm,

•

pomoc na szkolenia oraz na zatrudnienie,

•

wspieranie prac badawczo rozwojowych,

•

działania ratujące przedsiębiorstwa w trudnej sytuacji

ekonomicznej,

•

działania restrukturyzacyjne (pomoc inna niż pomoc

indywidualna na restrukturyzację),

•

ochrona środowiska.

Prof. Jerzy
Osiatyński
Finanse publiczne,
8.6

7

Pomoc indywidualna

Pomocy indywidualnej oraz pomocy indywidualnej

na restrukturyzację, przyznawanej ad hoc,
można udzielić wyłącznie przedsiębiorcy
znajdującemu się w trudnej sytuacji ekonomicznej,
w celu zachowania płynności finansowej na okres
przygotowania programu restrukturyzacji lub w
celu likwidacji przedsiębiorstwa, jednak na okres
nie dłuższy niż sześć miesięcy.

Prof. Jerzy

Osiatyński

Finanse publiczne,

8.7

8

Pomoc w sektorach uznanych za wrażliwe

•

Pomoc w sektorach uznanych za wrażliwe obejmuje hutnictwo

żelaza i stali, transport, przemysł stoczniowy oraz górnictwo węgla.

Pomoc w tych sektorach jest dopuszczalna, jeżeli przyspiesza

niezbędne zmiany lub rozwój tych sektorów, przywraca ich

długookresowe funkcjonowanie oraz łagodzi społeczne i gospodarcze

koszty zmian w tych sektorach w oznaczonym okresie. Ponadto

dopuszczalna jest pomoc dotycząca kapitału podwyższonego ryzyka,

pomoc przeznaczona na realizację dużych projektów inwestycyjnych,

pomoc dla producentów urządzeń audiowizualnych oraz rekompensaty

za realizację usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym.

•

Zakres i maksymalne wielkości pomocy dopuszczalnej w sektorze

uznanym za wrażliwy ze względu na szczególne warunki działania

przedsiębiorców w tym sektorze i potencjalny wpływ udzielonej

pomocy

na

konkurencję

powinny

wspierać

przekształcenia

strukturalne niezbędne do prawidłowego funkcjonowania gospodarki.

Rada Ministrów określa sektory, w których może być stosowana ta

forma pomocy, szczegółowe warunki jej dopuszczalności, maksymalne

wielkości,

uwzględniając

konieczność

restrukturyzacji,

w

szczególności nadwyżkę mocy produkcyjnych, przerost zatrudnienia,

spadek popytu, a także obowiązki związane z jej monitorowaniem.

Prof. Jerzy

Osiatyński

Finanse publiczne,

8.8

9

Nadzorowanie pomocy dla przedsiębiorstw

Organem nadzorującym pomoc dla przedsiębiorstw jest Prezes Urzędu

Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Do jego zadań należy:

1) nadzorowanie pomocy udzielanej przedsiębiorcom,
2) gromadzenie, przetwarzanie i przekazywanie informacji o udzielanej

pomocy publicznej, jej wartości, rodzajach i formach (tj. monitorowanie

pomocy),

3) opracowywanie i przedstawianie Radzie Ministrów sprawozdania o

wynikach monitorowania pomocy udzielonej przedsiębiorcom, jej

wartości, kierunkach i formach, a także ocena skutków udzielonej

pomocy w sferze konkurencji,

4) realizacja (na zasadzie wzajemności) zobowiązań międzynarodowych Polski

w zakresie wymiany informacji o pomocy udzielonej przedsiębiorcom,

Organy udzielające pomocy są zobowiązane do badania jej skuteczności i

efektywności oraz do przedkładania organowi nadzorującemu,

ministrowi finansów i ministrowi gospodarki sprawozdań dotyczących

udzielonej pomocy.

Organ nadzorujący w porozumieniu z ministrem finansów przedkłada Radzie

Ministrów sprawozdanie o wynikach nadzorowania pomocy w roku

poprzednim, zawierające w szczególności informacje dotyczące

wielkości, form i przeznaczenia pomocy, ocenę jej skuteczności i

efektywności oraz wpływu udzielonej pomocy na konkurencję rynkową.

Rada Ministrów przedkłada to sprawozdanie to z kolei Sejmowi.

Prof. Jerzy
Osiatyński
Finanse publiczne,
8.9

10

Podatki bezpośrednie - fiskalna pomoc państwa

w specjalnych strefach ekonomicznych:

problemy

Problem polskich stref ekonomicznych dotyczy niezgodności

między sposobem udzielania w nich pomocy publicznej, a
zasadami jej udzielania w UE. Zgodnie z prawem
wspólnotowym, pomoc w nich udzielana byłaby traktowana jako
pomoc regionalna. Niektóre ze stref ekonomicznych nie spełniają
jednak unijnych kryteriów uprawniających do otrzymywania
pomocy regionalnej (kryteria te wymagają, aby PKB na jednego
mieszkańca wynosił mniej niż 85% średniej w kraju, a stopa
bezrobocia była większa niż 110% średniej krajowej).

Co więcej, sposób udzielania pomocy publicznej w SSE

pozostaje w sprzeczności z zasadami UE, występuje bowiem:

– udzielanie niedozwolonych form pomocy,

– kumulowanie różnych typów pomocy i przekraczanie jej

dozwolonych pułapów,

– nieprzestrzeganie

zasady

przejrzystości

pomocy

publicznej

Prof.. Jerzy
Osiatyński
Finanse publiczne,
8.10

11

Podatki bezpośrednie - fiskalna pomoc państwa

w SSE: przyznane okresy przejściowe

• Małe firmy działające w SSE będą mogły korzystać z

nielimitowanych ulg podatkowych aż do 31 grudnia 2011 r.;

• Średnie firmy działające w SSE będą mogły korzystać z

nielimitowanych ulg podatkowych o rok krócej;

• Duzi przedsiębiorcy, którzy zainwestowali przed 2000 r.,

będą mogli dostawać ulgę podatkową, dopóki ta forma
pomocy publicznej nie przekroczy 75% wartości inwestycji.

• Firmy motoryzacyjne otrzymały limit pomocy w wysokości

30% wartości inwestycji.

• Duzi inwestorzy, którzy dostali zezwolenia na działalność w

SSE w 2000 r., dostali tylko 50% limitu pomocy publicznej.

Limity pomocy publicznej są naliczane od 1 stycznia 2001 r.

Prof.. Jerzy Osiatyński
Finanse publiczne,
8.11

12

Poręczenia i gwarancje jako formy pomocy

Poręczenia i gwarancje są jedynymi dopuszczalnymi formami

ustanawiania przez organy państwa odpowiedzialności

majątkowej Skarbu Państwa za zobowiązania innych

podmiotów i mogą być udzielane tylko zgodnie z przepisami

normującymi warunki dopuszczalności i nadzorowania

pomocy publicznej dla przedsiębiorców.

Poręczenia udzielane przez Skarb Państwa mogą dotyczyć:

a) spłaty kredytów,

b) wykonania zobowiązań wynikających z obligacji,

c) wypłaty odszkodowania za eksponaty wystawowe, które zostały

zniszczone, uszkodzone lub skradzione,

d) wykonania zobowiązań, związanych z transakcjami zabezpieczającymi

przed ryzykiem zmiany stopy procentowej lub ryzykiem walutowym

w odniesieniu do poręczonego lub gwarantowanego przez Skarb

Państwa kredytu lub emisji obligacji.

Gwarancje udzielane przez Skarb Państwa mogą dotyczyć takiego

samego zakresu jak poręczenia, z wyjątkiem (c).

Poręczenie i gwarancja mogą być udzielane tylko po analizie ryzyka

wypłat przez Skarb Państwa z tytułu ich udzielenia.

Inne podmioty prawne mogą udzielać poręczeń i gwarancji w

imieniu Skarbu Państwa tylko wtedy, jeżeli dopuszcza to

ustawa i tylko w zakresie powierzonych im zadań

państwowych lub w zakresie prowadzonej przez nie

działalności gospodarczej

Prof.. Jerzy Osiatyński
Finanse publiczne, 8.12

13

Poręczenia i gwarancje – tryb przyznawania

Poręczenia i gwarancje mogą być udzielone do wysokości 60% wykorzystanej kwoty

kredytu objętego poręczeniem lub gwarancją oraz do wysokości 60% odsetek od
tej kwoty. Rada Ministrów może udzielić poręczenia do wyższej wysokości w
przypadku przedsięwzięcia o szczególnym znaczeniu dla gospodarki narodowej.

Rada Ministrów udziela poręczeń lub gwarancji w przypadku, jeżeli kwota

poręczenia lub gwarancji przekracza równowartość 30 mln EURO (lub jeżeli
poręczenie lub gwarancja przekroczą wysokość 60% wykorzystanej kwoty
kredytu objętego poręczeniem). W pozostałych przypadkach poręczeń lub
gwarancji udziela minister finansów.

Poręczenia lub gwarancje mogą być udzielane pod warunkiem przeznaczenia

objętego nimi kredytu na finansowanie przedsięwzięć inwestycyjnych
zapewniających:
1) rozwój lub utrzymanie infrastruktury,
2) rozwój eksportu,
3) ochronę środowiska,
4) tworzenie nowych miejsc pracy w ramach pomocy regionalnej związanych z
daną inwestycją,
5) wdrażanie nowych rozwiązań technicznych lub technologicznych, które są
rezultatem badań naukowych lub prac badawczo-rozwojowych,

.

6) restrukturyzację przedsiębiorstw.

Warunkiem udzielenia poręczenia lub gwarancji jest ustanowienie przez

kredytobiorcę zabezpieczenia na rzecz Skarbu Państwa, na wypadek roszczeń
wynikających z tytułu wykonania obowiązków poręczyciela lub gwaranta.

Prof.. Jerzy Osiatyński
Finanse publiczne, 8.13

14

Ustalanie limitu i wykonywanie zobowiązań

z tytułu poręczeń i gwarancji Skarbu

Państwa

• Minister finansów wykonuje ze środków budżetu państwa

zobowiązania z tytułu udzielonych przez Skarb Państwa poręczeń lub

gwarancji, oraz - w uzasadnionych przypadkach - zobowiązania z tytułu

poręczeń lub gwarancji udzielonych przez Skarb Państwa także ze

środków zgromadzonych na rachunku rezerw poręczeniowych i

gwarancyjnych Skarbu Państwa w Banku Gospodarstwa Krajowego.

• Łączną kwotę, do wysokości której mogą być udzielane przez

Skarb Państwa poręczenia i gwarancje, określa ustawa

budżetowa, z wyodrębnieniem kwoty, do wysokości której mogą być

udzielane przez Skarb Państwa gwarancje naprawienia szkód.

• W 2007 r. ustawa budżetowa określiła limit poręczeń i gwarancji, które

mogą być udzielone przez Skarb Państwa, na 17 mld zł, udzielono ich

zaś na 3,1 mld zł, a stan zobowiązań Skarbu Państwa na koniec roku

wyniósł 31,5 mld zł.
W 2008 r. limit poręczeń i gwarancji wynosi 15 mld zł, przy

oczekiwanych wypłatach7,7 mld zł i stanie zobowiązań z tego tytułu na

koniec roku 31,6 mld zł.
W 2009 r. przewidziano też limit 15 mld zł, wylaty 9,7 mld zł i i stan

zobowiązań z koniec roku w wysokości 42,6 mld zł.

Prof.. Jerzy Osiatyński
Finanse publiczne, 8.14

15

Prognoza niewymagalnych zobowiązań z

tytułu poręczeń i gwarancji Skarbu Państwa

w latach 2008-2011

Wyszczególnienie

2008 2009 2010 2011

Zobowiązania niewymagalne

w mld zł

31,6 42,6 47,0 49,5

w % PKB

2,5 3,1 3,2 3,1

Przewidywane wypłaty

w mld zł

7,7 9,7 10,5 10,7

w % PKB

0,6 0,7 0,7 0,7

Źródło: Strategia zarządzania długiem sektora finansów

publicznych w latach 2009-11, Ministerstwo Finansów,

wrzesień 2008 r., tab. 7

Prof.. Jerzy Osiatyński
Finanse publiczne, 8.15