1

Konstytutywne cechy podatku

• Definicja: podatek jest to ustawowo określone świadczenie pieniężne,

przymusowe, bezzwrotne, świadczone nieodpłatnie, nakładane przez

państwo lub jednostki samorządu terytorialnego i ponoszone na ich

rzecz.

• Cechy:

• świadczenie określone ustawą

• świadczenie pieniężne,

• świadczenie bezzwrotne,

• świadczenie nieodpłatne,

• świadczenie na rzecz podmiotów publicznoprawnych.

• Jeżeli dane świadczenie ma wszystkie te cechy łącznie, to w istocie jest

podatkiem bez względu na jego nazwę i umiejscowienie w systemie

prawa. Do kategorii podatków należą zatem także takie świadczenia

pieniężne, jak opłaty, odpisy, składki, opłaty skarbowe od umów

cywilnoprawnych, opłaty targowe czy cło, nawet jeżeli w praktyce są z

nich wyłączane.

• Nie są natomiast podatkami świadczenia, które tych cech

konstytutywnych nie mają, np. samoopodatkowanie mieszkańców gminy

na cele publiczne, dopuszczone ustawą o samorządzie terytorialnym. Nie

jest to podatek, ale wprowadzona na mocy referendum swoista składka -

forma partycypacji mieszkańców - na sfinansowanie ściśle określonego

celu (budowę drogi, szkoły itp.) służącego danej społeczności lokalnej.

Prof. Jerzy
Osiatyński
Finanse publiczne,
4.1

2

Wewnętrzna struktura podatku (technika

podatkowa)

Każdy podatek ma swoją własne cechy, które odróżniają go od

innych podatków. Jednak każdy podatek musi mieć
zdefiniowane pewne elementy podstawowe, nazywane
techniką podatkową.

Podatki różnią się między sobą co do właściwej dla każdego z

nich techniki podatkowej, ale w definicji każdego podatku
jego elementy podstawowe muszą być wyraźnie zdefiniowane.
Tymi elementami składowymi techniki podatkowej są:

• podmiot podatku,
• przedmiot podatku,
• podstawa opodatkowania,
• stawki podatkowe i skala opodatkowania,
• ulgi i zwolnienia,
• tryb i warunki płatności.

Prof. Jerzy
Osiatyński
Finanse publiczne,
4.2

3

Stawki podatkowe

Stawka podatkowa jest to wyrażona w procencie lub w kwocie

wysokość podatku, jaką pobiera się od danej podstawy

opodatkowania.

Zespół stawek i podstaw podatkowych stanowi skalę podatkową.

Wyróżnia się stawki:

• kwotowe (np. w podatku od nieruchomości - od 1 m

2

powierzchni

użytkowej, w podatku od środków transportu lub podatku od posiadania

psów);

• procentowe (np. w podatku dochodowym od osób prawnych - 19%

dochodu, w podatku od towarów i usług – 22% obrotu netto

podlegającego opodatkowaniu stawką podstawową);

• mieszane, kwotowo-procentowe (np. w podatku od dochodów osób

fizycznych, gdzie dla dochodów większych niż dolny pułap skali, ale

mniejszych niż pułap górny, płaci się określoną kwotę podatku plus 30%

nadwyżki ponad dolny pułap skali).

Ponadto ze względu na stosunek stawki do podstawy opodatkowania

wyróżnia się:

• stawki proporcjonalne, kiedy relacja, a, między należnym podatkiem,

x, i podstawą opodatkowania, Y – a więc właśnie stawka podatkowa -

jest stała bez względu na wysokość podstawy opodatkowania (x/Y = a

lub x = aY, stąd nazwa podatku liniowego),

• stawki progresywne globalne i stopniowe,

• stawki regresywne,

• stawki progresywne.

Prof. Jerzy Osiatyński
Finanse publiczne, 4.3

4

Klasyfikacje podatków

 Na podstawie przedmiotu opodatkowania

wyróżnia się podatki: dochodowe, majątkowe
oraz od wydatków (konsumpcyjne).

 Na podstawie stosunku do źródła podatku

wyróżnia się podatki bezpośrednie i pośrednie.

 Na podstawie podziału wpływów podatkowych

wyróżnia się podatki stanowiące dochód
państwa i podatki stanowiące dochód
jednostek samorządu terytorialnego.

Prof. Jerzy Osiatyński
Finanse publiczne, 4.4

5

Zwolnienia podatkowe

Zwolnienie podatkowe jest to całkowite odstąpienie

od poboru podatku przyznane danemu podmiotowi

lub obejmujące jakiś przedmiot opodatkowania.

Zwolnienia dzielą się na podmiotowe, np. zwolnienie

NBP, Skarbu Państwa i jednostek budżetowych od

podatku dochodowego od osób prawnych (kiedyś

powszechne, obecnie w większości wyeliminowane,

godzą bowiem w zasadę powszechności i równości

opodatkowania) oraz przedmiotowe.

W obu przypadkach zwolnień obowiązek podatkowy

nadal ciąży na podatniku, ale na mocy

konkretnego przepisu odstępuje się od poboru

podatku.

Tym właśnie zwolnienia różnią się od wyłączeń, kiedy

obowiązek podatkowy w ogóle nie powstaje

.

Prof. Jerzy
Osiatyński
Finanse publiczne,
4.5

6

Ulgi podatkowe

Ulgi podatkowe są to częściowe zwolnienia występujące w

postaci

1. odliczenia od podstawy opodatkowania (np. odliczenia

różnych kosztów związanych z uzyskaniem przychodu w

podatkach PIT i CIT),

2. odliczeń od kwoty podatku (np. składek na ubezpieczenia

zdrowotne w podatku PIT) lub

3. obniżenia stawki podatkowej (np. w podatku od towarów i

usług).

Ulgi te mają charakter systemowy (generalny) i zawarte są już w

samej wewnętrznej strukturze podatku. Ich istotą jest

częściowe zmniejszenie kwoty podatku.

Ulgi w zapłacie podatku są uregulowane w ustawie Ordynacja

podatkowa. Ulgi w zapłacie podatku mogą polegać:

 na zaniechaniu ustalania i poboru podatku,

 na odroczeniu terminu płatności,

 na rozłożeniu na raty zaległości podatkowej,

 na umorzeniu zaległości podatkowej.

Ulgi tego typu są przyznawane na podstawie ustawy Ordynacja

podatkowa przez organ podatkowy w drodze indywidualnej

decyzji administracyjnej, na wniosek konkretnego podatnika.

Prof. Jerzy
Osiatyński
Finanse publiczne,
4.6

7

Podatek od towarów i usług: podmiot

opodatkowania

Podmiot podatku: osoby fizyczne i prawne a także jednostki nie

posiadające osobowości prawnej, prowadzące działalność gospodarczą.

Za wykonywaną samodzielnie działalność gospodarczą, nie uznaje się

jednak czynności wynikających ze stosunku służbowego, stosunku

pracy, pracy nakładczej, itp.

W przypadku podmiotów dokonujących importu towarów podatnikami są

osoby prawne, jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej

oraz osoby fizyczne, na których ciąży obowiązek uiszczenia cła, również

w przypadku, gdy na podstawie przepisów celnych importowany towar

jest zwolniony od cła albo cło na towar zostało zawieszone, albo

zastosowano preferencyjną, obniżoną lub zerową stawkę celną.

Podatnikami są także osoby fizyczne i prawne oraz jednostki organizacyjne

nie posiadające osobowości prawnej, jeżeli dokonują

wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów i –lub

wewnątrzwspólnotowej dostawy nowych środków transportu.

Osoby fizyczne prowadzące wyłącznie gospodarstwo rolne, leśne lub

rybackie będą podatnikami VAT, jeżeli tego zechcą i złożą zgłoszenie

rejestracyjne.

Nie są podatnikami organy władzy publicznej oraz urzędy obsługujące te

organy w zakresie realizowanych zadań nałożonych odrębnymi

przepisami prawa, dla realizacji których zostały one powołane, z

wyłączeniem czynności wykonywanych na podstawie zawartych umów

cywilnoprawnych.

Prof. Jerzy
Osiatyński
Finanse
publiczne, 4.7

8

Podatek od towarów i usług: „mali

podatnicy”

Małym podatnikiem jest podatnik, którego wartość sprzedaży (wraz z kwotą

podatku) nie przekroczyła w poprzednim roku podatkowym wyrażonej w

złotych kwoty odpowiadającej równowartości 800 000 euro, a jeżeli są to

podatnicy prowadzący przedsiębiorstwo maklerskie, zarządzający

funduszami powierniczymi lub świadczący usługi o podobnym charakterze –

jeżeli kwota prowizji lub innych postaci wynagrodzenia za wykonane usługi

(łącznie z podatkiem) nie przekroczyła w poprzednim roku podatkowym

wyrażonej w złotych kwoty odpowiadającej równowartości 30 000 euro.

Małym podatnikiem może być również podatnik rozpoczynający w trakcie roku

podatkowego wykonywanie czynności podlegających opodatkowaniu

podatkiem od towarów i usług, gdy przewidywana przez niego wartość

sprzedaży nie przekroczy, w proporcji do okresu prowadzonej sprzedaży,

odpowiednio kwot 800 000 euro lub 30 000 euro.

Udogodnieniem dla małych podatników jest możliwość:
• składania deklaracji podatkowych dla podatku od towarów i usług za okresy

kwartalne i kwartalnego rozliczania tego podatku w miejsce miesięcznego

lub

• rozliczania podatku od towarów i usług metodą kasową, tj. po uregulowaniu

przez kontrahentów należności z tytułu sprzedaży towarów i usług (wybór

tej metody wiąże się z obowiązkiem rozliczeń kwartalnych).

Prof. Jerzy
Osiatyński
Finanse publiczne,
4.8

9

Podatek od towarów i usług: przedmiot

opodatkowania

Przedmiotem podatku są następujące rodzaje działalności:

• odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na

terytorium Polski,

• eksport i import towarów (wyłącznie dla transakcji z podmiotami z

krajów nie należących do Unii Europejskiej oraz z tych terytoriów

państw członkowskich, które zostały wyłączone z terytorium Unii),

• wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów za wynagrodzeniem na

terytorium Polski oraz wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów

(od 1 maja 2004 r. posługujemy się pojęciem dostawy towarów i

usług, które jest pojęciem znacznie szerszym pojęcie sprzedaży

towarów i usług, co prowadzi do rozszerzenia zakresu

opodatkowania),

Rozszerzenie zakresu opodatkowania oznacza także objęcie

opodatkowaniem dostawy gruntów przeznaczonych na cele

budowlane oraz przeniesienia na żądanie właściwego organu

prawa własności majątku za odszkodowaniem, a także dostawy

praw i licencji.

Opodatkowaniu podatkiem VAT nie podlegają:

• sprzedaż przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części;

• działalność w zakresie gier losowych i zakładów wzajemnych

podlegających opodatkowaniu podatkiem od gier na podstawie

innej ustawy;

• czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej

umowy.

Prof. Jerzy
Osiatyński
Finanse publiczne,
4.9

10

Podatek od towarów i usług- WNT,

WDT.

Wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów (WNT)

jest to prawo do rozporządzania jak właściciel

towarami, które są dostarczane za

wynagrodzeniem na terytorium kraju z innego

państwa członkowskiego.

Wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów (WDT)

jest to wywóz towarów z terytorium kraju w

wyniku podjęcia czynności będących przedmiotem

opodatkowania

Istotą podatku VAT jest jego wielofazowość oraz

obciążenie nim konsumentów. Wobec tego w

przepisach VAT przewidziano zwolnienie dostawcy

wewnątrzwspólnotowego z podatku VAT natomiast

obciążono nim nabywcę wewnątrzwspólnotowego.

Prof. Jerzy
Osiatyński
Finanse publiczne,
4.10

11

Wielofazowość podatku od towarów i

usług

ZAKUP

SPRZEDAŻ

Podmiot Wartość Podatek VAT Wartość Podatek VAT Rozliczenie

netto naliczony netto należny z urzędem
22 % 2 % skarbowym –

zobowiązanie
(a) (b = 22% a) (c) (d = 22% c) (d-b)

Producent 80,00 17,60 100,00 22,00 4,40
Hurtownik 100,00 22,00 150,00 33,00 11,00
Detalista 150,00 33,00 170,00 37,40 4,40
Konsument
(ostateczny
nabywca) 207,40

(170+37,40)

Prof. Jerzy
Osiatyński
Finanse publiczne,
4.11

12

Podatek od towarów i usług: podstawa

opodatkowania

Podstawą opodatkowania jest obrót (z kilkoma wyjątkami), tj. kwota

należna z tytułu sprzedaży pomniejszona o kwotę należnego podatku.

Obrotem jest także każda otrzymana dotacja, subwencja i inna dopłata o

podobnym charakterze związana z dostawą towarów lub świadczeniem

usług:

W przypadku wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów podstawą

opodatkowania jest kwota, jaką nabywający jest obowiązany zapłacić.

Podstawa opodatkowania obejmuje:
1) podatki, cła, opłaty i inne należności płacone w związku z nabyciem

towarów;

2) wydatki dodatkowe, takie jak prowizje, koszty opakowania, transportu

oraz ubezpieczenia, pobierane przez dostawcę od podmiotu

dokonującego wewnątrzwspólnotowego nabycia.

Podstawa opodatkowania nie obejmuje:
1) rabatów za zapłatę z góry;
2) opustów i zwrotów kwot z tytułu dokonanego nabycia udzielonych

podmiotowi dokonującemu wewnątrzwspólnotowego nabycia.

Podstawą opodatkowania w imporcie towarów jest wartość celna

powiększona o należne cło, a jeżeli przedmiotem importu są towary

opodatkowane podatkiem akcyzowym, podstawą opodatkowania jest

wartość celna powiększona o należne cło i podatek akcyzowy. Ponadto

obejmuje ona koszty prowizji, opakowania, transportu i ubezpieczenia,

które zostały już poniesione albo będą poniesione do pierwszego miejsca

przeznaczenia.

Prof. Jerzy
Osiatyński
Finanse publiczne,
4.12

13

Podatek od towarów i usług: stawki i skala

Standardowa (podstawowa) stopa podatkowa wynosi w

Polsce 22% (zgodnie z dyrektywami Unii Europejskiej nie

może ona być mniejsza niż 15%).

Ponadto stosuje się obniżoną stawkę podatku, 7%
oraz – w okresie przejściowym do 30 kwietnia 2008 r. drugą

obniżoną stawkę w wysokości 3% dla artykułów, w

stosunku do których Polska otrzymała zgodę UE (w Unii

stawka obniżona musi wynosić nie mniej niż 5%).

Stosuje się też stawkę zerową, a to do eksportu towarów i

wewnątrz-wspólnotowej dostawy towarów, a także do

towarów wymienio-nych w art. 83 ustawy, w tym do

dostaw statków, środków transportu morskiego i

lotniczego, transportu międzynarodowego itp., oraz

książek i wydawnictw specjalistycznych (które są w UE

opodatkowane według stopy obniżonej, ale Polska

uzyskała okres przejściowy, do końca 2007 r., na

stosowanie stawki zerowej).

Prof. Jerzy
Osiatyński
Finanse publiczne,
4.13

14

Podatek od towarów i usług: okresy

przejściowe

• Do 31.12.2007 r. na stosowanie obniżonej stawki VAT w wysokości

7 procent na nowo budowane mieszkania, budowę, renowację oraz

remonty obiektów budownictwa mieszkaniowego, nie realizowane

w ramach polityki społecznej, z wyłączeniem dostawy lokali

użytkowych w budynkach mieszkalnych oraz materiałów

budowlanych;

• 4-letni okres przejściowy na stosowanie super obniżonej stawki

VAT w wysokości 3 procent na środki do produkcji rolnej (nawozy,

środki ochrony roślin itp.) produkty i usługi;

• Okres przejściowy do 31.12.2007 r. na stosowanie stawki VAT w

wysokości 0 procent na niektóre książki i czasopisma

specjalistyczne;

• okres przejściowy do 31.12.2007 r. na stosowanie zredukowanej

stawki VAT w wysokości 7 procent na usługi gastronomiczne;

• Ponadto Polska otrzymała zgodę na stałe stosowanie stawki VAT w

wysokości 0 procent (ze zwrotem podatku zapłaconego we

wcześniejszych fazach) na międzynarodowe przewozy pasażerskie.

Polska otrzymała też limit obrotów uprawniający do korzystania ze

zwolnień podmiotowych w zakresie podatku VAT w wysokości

10.000 euro;

Prof. Jerzy
Osiatyński
Finanse publiczne,
4.14

15

Wpływy z podatku od towarów i usług:

2003-2009

Lata

Wpływy do budżetu państwa (w mld zł) VAT/PKB

VAT

Podatki Budżet państwa

(%)

ogółem

ogółem

a

2003 60,4 135,2

152,1

7,4

2004 63,3

135,6

156,3 7,4

2005 75,4

155,9

179,8 7,7

2006 84,4

174,9

195,6 8,0

2007 96,3

206,4

228,8 8,3

2008 108,9

230,2 247,8 8,5

2009 120,3

252,0 269,9 8,7

a

Dla lat 2007-9 tylko w relacji do sumy dochodów podatkowych i

niepodatkowych.

Podatek od wartości dodanej jest najwydajniejszym

instrumentem podatkowym budżetu państwa.

Prof. Jerzy
Osiatyński
Finanse publiczne,
4.15

16

Akcyza

Podmiotem tego podatku są producenci i importerzy wyrobów

akcyzowych, bez względu na swoją formę organizacyjno-prawną.

Zapłacenie podatku akcyzowego nie zwalnia od zapłacenia – na

ogólnych zasadach – podatku od towarów i usług. Podatek akcyzowy

jest wkalkulowywany przez podatnika w cenę wyrobu i dopiero od tej

wartości naliczany jest podatek od towarów i usług. Po tak wyliczonej

cenie brutto towar staje się przedmiotem obrotu.

Przedmiotem podatku są wyroby i usługi wymienione w załączniku do

ustawy o podatku od akcyzowym. Chociaż lista tych produktów

obejmuje kilkadziesiąt pozycji, fiskalne znaczenie dla budżetu państwa

ma tylko kilka produktów:
- paliwa silnikowe (wpływy w 2006 r. – 17,7 mld zł a w 2007 r. 21,3 mld

zł),
- wyroby tytoniowe (11,2 mld zł w 2006 r. oraz 12,9 mld zł w 2007 r.),
- wyroby spirytusowe łącznie z winem i piwem (7,8 mld zł w 2006 r.

oraz 8,8 mld zł w 2007 r.),
- energia elektryczna (2,6 mld zł w 2006 r. i 2,6 mld zł w 2007 r.).

Pozostałe towary akcyzowe przyniosły razem 5,3 mld zł w 2006 r. (w tym

akcyza od samochodów osobowych blisko 0,9 mld zł) i 5,5 mld zł w

2007 r. (w tym od samochodów osobowych – 1,2 mld zł).

W przypadku niektórych towarów akcyzowych koszt pobory akcyzy stawia

pod znakiem zapytania ekonomiczną zasadność jej poboru.

Łączne wpływy z akcyz – 42,1 mld zł w 2006 r. (4,0% PKB), 49 mld zł w

2007 r. (4,2% PKB), 52,5 mld zł (4,1% PKB) w 2008 r. oraz 57,0 mld zł

(4,1% PKB) planowane na 2009 r.

Prof. Jerzy
Osiatyński
Finanse publiczne,
4.16

17

Podatek dochodowy od osób fizycznych

Podmiotem podatku jest osoba fizyczna osiągająca dochody podlegające

opodatkowaniu, bez względu na to czy te dochody osiągnęła

samodzielnie. Odstępstwem od tej zasady jest możliwość wspólnego

opodatkowania małżonków oraz osób samotnie wychowujących dzieci.

Nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu podlega osoba

fizyczna, która ma miejsce zamieszkania w Polsce lub w danym roku jej

pobyt czasowy w Polsce przekroczył 183 dni. W tym wypadku

opodatkowaniu w Polsce podlegają wszystkie dochody uzyskane przez

podatnika. Jeżeli natomiast osoba fizyczna nie ma w Polsce miejsca

zamieszkania a jej czasowy pobyt w danym roku nie przekroczył 183

dni, to osoba ta podlega ograniczonemu obowiązkowi

podatkowemu, tzn. opodatkowaniu w Polsce podlegają tylko dochody

w Polsce uzyskane.

Przedmiotem podatku są wszystkie dochody z wyjątkiem tych, które

zostały zwolnione od opodatkowania. Dochodem podlegającym

opodatkowaniu jest różnica pomiędzy sumą przychodów z danego

źródła opodatkowania a kosztami ich uzyskania. Jeżeli koszty

pozyskania przychodów są większe niż suma tych przychodów, to

powstaje strata z danego źródła.

Łączne wpływy w 2007 r. - 354,4 mld zł, w 2008 r. – 39,2 mld zł, a w

2009 r. są planowane na 40,2 mld zł.

Wpływy z tego podatku do sektora finansów publicznych jako

całości są znacznie większe. W 2007 r. wyniosły 61,0 mld zł, w 2008

r. są planowane na, 61,9 mld zł a w 2009 r. na 69,9 mld zł.

Różnica reprezentuje rosnące udziały jednostek samorządu

terytorialnego w tych wpływach.

Prof. Jerzy
Osiatyński
Finanse publiczne,
4.17

18

Podatek dochodowy od osób fizycznych w

latach 2008 i 2009: podstawa i wyliczenie

Podstawa opodatkowania w 2008 r.

Ponad

Do

Schemat obliczenia podatku

44.490 zł 19% podstawy opodatkowania

minus kwota 586,85 zł;

44.490 zł

85.528 zł 7866,25 zł + 30%

od nadwyżki

ponad 44490 zł

85.528 zł

20.177,65 zł + 40% od nadwyżki

ponad 85.528 zł.

Podstawa opodatkowania w 2009 r.

Ponad

Do

Schemat obliczenia podatku

85.628 zł 18% podstawy opodatkowania

minus kwota 556,02 zł;

85.628 zł

14.839,02 zł + 32% od

nadwyżki ponad 85.528 zł.

Prof. Jerzy
Osiatyński
Finanse publiczne,
4.18

19

Podatek dochodowy od osób fizycznych:

Tryb i warunki płatności

Podatek dochodowy jest opłacany w trakcie roku

podatkowego w formie miesięcznych zaliczek.

Są one płacone przez płatnika lub samodzielnie przez

podatnika.

Kwota zaliczki jest pomniejszana o kwotę składki na

powszechne ubezpieczenia zdrowotne, która zasadniczo

wynosi 7,75% podstawy wymiary podatku. Jeżeli składka

na ubezpieczenia jest wyższa niż miesięczne zaliczki,

składkę obniża się do wysokości zaliczki.

Płatnikiem zobligowanym do pobierania zaliczek są zakłady

pracy, rolnicze spółdzielnie produkcyjne, organy rentowe,

banki, organy zatrudnienia i uczelnie itp. Podmioty te

mają obowiązek obliczania, pobierania i przekazywania

na rachunek właściwego urzędu skarbowego zaliczki od

przez nich wypłacanych dochodów.

Prof. Jerzy
Osiatyński
Finanse publiczne,
4.19

20

Rozliczenie PIT w latach 2004-2007 (w mld zł)

Wyszczególnienie

2004 2005 2006

2007

1. Dochód brutto przed odliczeniami

394,2 404,7

435,8 477,4

2. Odliczenia od dochodu składek na

ubezpieczenia społeczne

41,2 43,3

46,2 48,7

(2)/(1), w %

10,45 10,73

10,61 10,2

3. Dochód pomniejszony o odliczone

składki na ubezpieczenia społeczne

352,9 361,4

389,6 428,7

4. Odliczenia od dochodu ulg podatkowych

i strat z lat ubiegłych

3,3 3,6

4,2 4,9

(4)/(3), w %

0,93 1,0 1,1

1,3

5. Dochód zwolniony od opodatkowania 0,1 0,1

0,1 0,2

6. Dochód do opodatkowania (3) – (4) – (5)

349,5

357,7 385,3 423,6

7. Podatek przed odliczeniami

58,2 60,1

66,2 71,5

8. Odliczenia od podatku składki na

powszechne ubezpieczenie zdrowotne 25,4 26,4

28,2 31,4

9. Podatek po odliczeniu składki na

ubezpieczenia zdrowotne

32,8 33,7

38,0 40,2

10. Odliczenia od podatku ulg podatkowych 4,0 3,9

0,9 5,8

11. Podatek należny

28,7 29,8

37,1 34,4

Prof. Jerzy
Osiatyński
Finanse publiczne,
4.20

21

Podatek dochodowy od osób prawnych

Podmiotem podatku są osoby prawne, spółki kapitałowe, niektóre

jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej oraz

podatkowe grupy kapitałowe.

Przedmiotem podatku jest dochód bez względu na rodzaj źródeł

przychodów, z jakich dochód ten został osiągnięty. Podatnik ma prawo

odliczenia tych kosztów uzyskania przychodów, które mają

bezpośredni związek z prowadzoną działalnością gospodarczą i z

osiągnięciem przychodu.
Analogicznie jak w ustawie o PIT, ustawa wymienia kilkadziesiąt

rodzajów kosztów, których nie uznaje się za koszt uzyskania

przychodu.
Poniesioną stratę można rozliczać w ciężar zobowiązań podatkowych

w następnych kolejnych pięciu latach, z tym że wysokość obniżenia

podstawy opodatkowania w którymkolwiek z tych lat nie może

przekroczyć 50% kwoty tej straty.

W 2007 r. wpływy do budżetu państwa wyniosły 24,5 mld zł, w 2008 r.

mają wynieść 28,5 mld zł, a w budżecie na 2009 r. przewiduje się 33,1

mld zł.

Podobnie jak w PIT, od 2004 r. zwiększył się udział w CIT dochodów jst,

wpływy z CIT do całego sektora finansów publicznych w 2007 r.

wyniosły 32 mld zł, w 2008 r. – mają wynieść 34,7 mld zł, a na 2009 r.

zaplanowano je na 42,4 mld zł.

Prof. Jerzy
Osiatyński
Finanse publiczne,
4.21

22

Podatek dochodowy od osób prawnych c.d.

Podstawą opodatkowania, poza wymienionymi w ustawie

wyjątkami, jest dochód ustalony na podstawie prowadzonej

przez podatnika ewidencji podatkowej.. W razie niemożliwości

ustalenia podstawy opodatkowania na podstawie ksiąg

rachunkowych podatnika, jego dochód może zostać oszacowany.

Dochód będący podstawą opodatkowania może zostać

pomniejszony przez odliczenie darowizn na rzecz organizacji

prowadzących działalność pożytku publicznego oraz na cele

kultu religijnego, do wysokości nie przekraczającej 10 procent

dochodu podatnika.

Stawka podatkowa jest sukcesywnie pomniejszana, od 30

procent w 2000 r. do 27 procent w 2003 r. i 19 procent od roku

2004. 19 procent wynosi także opodatkowanie dywidend oraz

innych udziałów w zyskach osób prawnych (wcześniej tylko 15

procent). Stawka 20 procent jest stosowana w odniesieniu do

niektórych przychodów osób prawnych nie mających siedziby

lub zarządu w Polsce a także przy zryczałtowanych formach

opodatkowania. Specyficzna stawka, 10 procent jest stosowana

dla opłat uzyskiwanych na terytorium Polski przez zagraniczne

przedsiębiorstwa żeglugi morskiej i powietrznej.

Prof. Jerzy
Osiatyński
Finanse publiczne,
4.22

23

Podatek dochodowy od osób prawnych -

zwolnienia podmiotowe

1) Skarb Państwa,
2) Narodowy Bank Polski,
3) jednostki budżetowe,
4) fundusze celowe utworzone na podstawie odrębnych ustaw, chyba że

przepisy tych ustaw stanowią inaczej,

5) przedsiębiorstwa międzynarodowe i inne jednostki gospodarcze

utworzone przez organ administracji państwowej wspólnie z innymi
państwami na podstawie porozumienia lub umowy,

6) jednostki samorządu terytorialnego w zakresie dochodów określonych

w przepisach ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego,

7) Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa,
8) Agencja Rynku Rolnego,
9) fundusze inwestycyjne utworzone na podstawie przepisów ustawy o

funduszach inwestycyjnych oraz fundusze emerytalne utworzone na
podstawie przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy
emerytalnych,

10)Zakład Ubezpieczeń Społecznych,
11) Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa,
12)Polska Organizacja Turystyczna.

Prof. Jerzy
Osiatyński
Finanse publiczne,
4.23

24

Struktura podatników zajmujących się

działalnością gospodarczą wg form

opodatkowania, 2002 – 2007, w tys.

Liczba podatników rozliczająca

się w systemie:

2002 2004 2005 2006 2007

podatku od dochodów

przedsiębiorstw (CIT) 220 250 264 276 288

karty podatkowej

171 155

ryczałtu podatkowego

647 639 639 656 673

jako osoby fizyczne 1500 2500 1409 1380 1319

Prof. Jerzy
Osiatyński
Finanse publiczne,
4.24

25

Zryczałtowane (uproszczone) formy

opodatkowania - karta podatkowa

Karta podatkowa jest uproszczoną formą opodatkowania związaną z

rodzajem działalności. Podatnicy rozliczający swoje zobowiązania

podatkowe na podstawie karty podatkowej nie muszą prowadzić

ksiąg sprzedaży, składać zeznań podatkowych, deklaracji o

wysokości uzyskanego dochodu ani wpłacać zaliczki na podatek

dochodowy. Wysokość podatku dochodowego dla korzystających z

karty podatkowej ustala się w formie miesięcznych stawek.

Z karty

podatkowej mogą korzystać podatnicy prowadzący m.in.

działalność:

1) usługową lub wytwórczo-usługową, określoną w załączniku do

ustawy, przy zatrudnieniu nie przekraczającym określonego stanu;

2) handel detaliczny żywnością, napojami, wyrobami tytoniowymi

oraz kwiatami, z wyjątkiem napojów o zawartości powyżej 1,5%

alkoholu,

3) obnośny

i

obwoźny

handel

detaliczny

artykułami

nieżywnościowymi, z wyjątkiem handlu paliwami silnikowymi,

środkami transportu samochodowego, ciągnikami rolniczymi i

motocyklami

oraz

z

wyjątkiem

handlu

artykułami

nieżywnościowymi objętego koncesjonowaniem,

4) gastronomią - jeżeli nie jest prowadzona sprzedaż napojów o

zawartości powyżej 1,5% alkoholu,

5) usługi transportowe wykonywane przy użyciu jednego pojazdu.

Prof. Jerzy
Osiatyński
Finanse publiczne,
4.25

26

Zryczałtowane (uproszczone) formy

opodatkowania - ryczałt

Opodatkowaniu ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych

podlegają przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej, a

także niektóre przychody rolników prowadzących gospodarstwo

rolne, jeżeli w roku poprzedzającym rok podatkowy podatnicy ci

uzyskali przychody z działalności objętej tym podatkiem i

prowadzonej samodzielnie. Ustawa imiennie wylicza katalog usług,

których świadczenie wyklucza podatnika z opodatkowania

ryczałtem od przychodów i tylko określa pułap przychodów, poniżej

którego ta forma opodatkowania jest dopuszczalna. Warunkiem jej

stosowania jest to, aby osiągane przychody nie przekraczały (wg

stanu z 2005 r.) równowartości w złotych 250000 euro rocznie.

Zaletą tej formy opodatkowania jest brak kategorii kosztów

uzyskania przychodu, podatnicy nie mają obowiązku oprowadzenia

ksiąg rachunkowych, a ewidencjonowaniu podlega tylko wielkość

sprzedaży.

Podatnicy i spółki, których wspólnicy są opodatkowani w formie

ryczałtu, są obowiązani prowadzić ewidencję przychodów odrębnie

za każdy rok podatkowy, wykaz środków trwałych oraz wartości

niematerialnych i prawnych oraz posiadać i przechowywać dowody

zakupu towarów.

Prof. Jerzy
Osiatyński
Finanse publiczne,
4.26

27

Stawki ryczałtu podatkowego

20% przychodów osiągniętych

• w zakresie wolnych zawodów

• oraz z tytułu umowy najmu, podnajmu, dzierżawy itp. (ponad

ekwiwalent 4000 euro).

17% przychodów ze świadczenia niektórych usług niematerialnych.
10% przychodów z odpłatnego zbycia praw majątkowych lub

nieruchomości wykorzystywanych dla celów gospodarczych.

8,5% przychodów osiąganych

• z działalności usługowej, w tym z działalności gastronomicznej

w zakresie sprzedaży napojów o zawartości alkoholu powyżej

1,5%,

• z tytułu umowy najmu, podnajmu, dzierżawy i podobnych umów

(do ekwiwalentu 4000 euro)

5,5% przychodów z działalności wytwórczej, robót budowlanych.
3% przychodów osiąganych

• z działalności gastronomicznej, z wyjątkiem przychodów ze

sprzedaży napojów o zawartości alkoholu powyżej 1,5%;

• z działalności usługowej w zakresie handlu.

Prof. Jerzy
Osiatyński
Finanse publiczne,
4.27

28

Opłaty na ubezpieczenia społeczne i

powszechne ubezpieczenie zdrowotne (1)

Od 1 stycznia 1999 r. została w Polsce zapoczątkowana

kompleksowa reforma ubezpieczeń społecznych.

Wprowadzono powszechne ubezpieczenie zdrowotne,

natomiast dotychczasowy system ubezpieczenia

społecznego podzielono na odrębne systemy

ubezpieczeń: emerytalnych, rentowych, chorobowych i

macierzyńskich, wypadkowych.

Składka na ubezpieczenia społeczne wynosi około 45%.
Składka na ubezpieczenia emerytalne wynosi łącznie

19,52% podstawy wymiaru i obciąża pracodawcę i

pracownika w takiej samej proporcji wynoszącej 9,76%.

Składka na ubezpieczenia rentowe wynosiła 13% podstawy

wymiaru; pracodawca i pracownik płacili po 6,5%. Od

lipca 2007 r. składka płacona przez pracownika została

obniżone do 3,5%, a od 1 stycznia 2008 r. wynosi 6%, z

tego 1,5% płacone przez pracownika.

Prof. Jerzy
Osiatyński
Finanse publiczne,
4.28

29

Opłaty na ubezpieczenia społeczne i

powszechne ubezpieczenie zdrowotne (2)

Składka na ubezpieczenia chorobowo-macierzyńskie

wynosi 2,45% podstawy wymiaru i obciąża tylko

pracownika.

Składka na ubezpieczenia wypadkowe zależy od

ryzyka wypadku, mieści się w przedziale od 0,4 do

8,12% podstawy wymiaru i obciąża pracodawcę.

Nowa składka na powszechne ubezpieczenia

zdrowotne wynosi 8,75 % podstawy wymiaru, z

czego 7,75% mogło być odpisana przez podatnika

od jego podatku dochodowego (jeżeli osiąga

dostatecznie duży dochód) a 1% jest dodatkowym

podatkiem na ubezpieczenia zdrowotne.

Prof. Jerzy
Osiatyński
Finanse publiczne,
4.29