Budżet państwa: podstawowe definicje

Budżet państwa jest to roczny plan dochodów i wydatków oraz przychodów i
rozchodów:
1) organów władzy publicznej, w tym administracji rządowej, oraz organów
kontroli i ochrony prawa,
2) sądów i trybunałów.
Budżet państwa obejmuje także ustalenia co do wielkości deficytu
budżetowego oraz źródeł jego finansowania (lub nadwyżki budżetowej i jej
rozdysponowania)
Budżet państwa jest uchwalany w formie ustawy budżetowej na okres roku
kalendarzowego, zwanego "rokiem budżetowym”
Do budżetu państwa włączone są środki pochodzące ze źródeł
zagranicznych nie podlegające zwrotowi oraz wydatki publiczne z nich
finansowane.
Ponadto ustawa budżetowa zawiera m.in.:

•zestawienie przychodów i wydatków państwowych zakładów budżetowych i
gospodarstw pomocniczych państwowych jednostek budżetowych (do 2005
r. także środków specjalnych),

•plany przychodów i rozchodów państwowych funduszy celowych,

• zestawienie dotacji dla państwowych agencji i fundacji z udziałem Skarbu
Państwa.
Ustawa budżetowa może także ustalać plany finansowe innych jednostek
sektora finansów publicznych wskazanych przez ministra finansów.

Prof. Jerzy
Osiatyński
Finanse publiczne,
2.1

Główne podatkowe i niepodatkowe dochody

budżetu państwa (w mld zł)

2007 2008 (p.w.) 2009

(plan) Ogółem:

228,8

262,9 303,5
w tym:
Dochody podatkowe

206,4 230,4

252,0
Dochody podatkowe/PKB (%)

17,7 18,0

18,2
Dochody niepodatkowe ogółem 22,4 17,4
17,9
W tym m.in..:
Cła

1,7 1,9

2,0
Dywidendy w wpłaty z zysku 3,6 3,1
3,3
Wpłaty z zysku NBP

2,5 0

0
Dochody jednostek budżetowych 11,8 9,2
9,0

Prof. Jerzy
Osiatyński
Finanse publiczne,
2.2

Wydatki budżetu w układzie zadaniowym

 Wypłaty

świadczeń

z

ubezpieczenia

społecznego

i

wydatki

o

charakterze

socjalnym.

 Wydatki na sfinansowanie podstawowych

zadań

związanych

z

funkcjonowaniem

państwa, w tym na wymiar sprawiedliwości,

bezpieczeństwo wewnętrzne, obronę narodową,

urzędy naczelnych organów władzy państwowej,

ochrony prawa i sądownictwa, administrację

publiczną, oraz na obsługę długu publicznego.

 Wydatki na naukę, szkolnictwo wyższe,

oświatę i wychowanie, ochroną zdrowia,

kulturę oraz kulturę fizyczną i sport.

 Wydatki na gospodarkę, obejmujące m.in.

infrastrukturę,

środowisko,

rolnictwo

i

gospodarkę mieszkaniową.

 Pozostałe wydatki.

Prof.. Jerzy Osiatyński
Finanse publiczne, 2.3

Wydatki wg podstawowych grup

ekonomicznych

1.

Dotacje i subwencje

2.

Świadczenia na rzecz osób fizycznych

3.

Wydatki bieżące jednostek budżetowych

4.

Wydatki majątkowe

5.

Wydatki na obsługę długu Skarbu Państwa

6.

Wpłaty środków własnych Unii

Europejskiej

Prof.. Jerzy Osiatyński
Finanse publiczne, 2.4

Sztywne wydatki budżetu państwa w latach 2003-2005 (w

mld zł)

 

Wyszczególnienie

2003 2004 2005 2006 2007

Subwencja dla jednostek samorządu terytorialnego

29,1 31,1 32,4

Finansowanie dróg

5,3 1,9 2,2

Koszty obsługi długu publicznego 24,1 27,0 27,4
Dotacja dla FUS

28,3 20,9 18,6

Dotacja dla KRUS

15,0 15,1 14,2

Świadczenia emerytalno-rentowe żołnierzy i funkcjonariuszy oraz uposażenia
sędziów i prokuratorów w stanie spoczynku

8,0 8,6 9,0

Składki na ubezpieczenia społeczne za osoby przebywające na urlopach
wychowawczych i macierzyńskich oraz za osoby niepełnosprawne 1,0 1,0 1,0
Dotacja dla Funduszu Alimentacyjnego

1,5 1,5 -

Dotacja dla Funduszu Pracy

3,9 3,1 -

Zasiłki rodzinne, pielęgnacyjne i wychowawcze

5,2 5,3 -

Składki na ubezpieczenia zdrowotne za osoby nie objęte obowiązkiem
ubezpieczenia zdrowotnego

0,7 0,7 0,7

Wydatki urzędów naczelnych organów władzy państwowej, kontroli i ochrony
prawa oraz sądownictwa

1,5 1,6 1,6

Wydatki sądów powszechnych

3,5 3,8 4,3

Dopłaty do wykupu kredytów mieszkaniowych i refundacja
premii gwarancyjnych

1,0 0,7 0,8

Składki do budżetu Unii Europejskiej

- 5,8 10,2

Sztywne ogółem

129,1 128,6 122,4

Wydatki ogółem

189,1 197,7 209,7

Wydatki sztywne/Wydatki ogółem (w %, wg NIK, 2008)

74,9 71,3 72,5 74,3 73,1

Prof.. Jerzy Osiatyński
Finanse publiczne, 2.5

Sztywne wydatki budżetu państwa w

latach 2005-2008

Trzy podstawowe grupy wydatków sztywnych (razem 70%

wydatków sztywnych i około 50% wydatków ogółem):

• dotacje do ZUS i KRUS oraz inne wydatki na ubezpieczenia

społeczne,

• subwencje dla jednostek samorządu terytorialnego
• koszty obsługi długu publicznego

Wydatki sztywne w relacji do całości wydatków, 2005-2008 (w %)

Wyszczególnienie

2005 2006 2007 2008

Według MF

72,5 74,3 65,5 70,6

Po odjęciu środków UE

72,5 74,3 73,3 82,6

Po uwzględnieniu środków UE
i transferu dla OFE

74,1 75,9 75,0 83,7

Prof.. Jerzy Osiatyński
Finanse publiczne, 2.6

Pojęcia deficytu budżetowego i deficytu

sektora finansów publicznych

• Różnica między dochodami a wydatkami budżetu państwa stanowi

odpowiednio nadwyżkę lub deficyt budżetu państwa

• Różnica między dochodami a wydatkami sektora finansów publicznych

stanowi nadwyżkę lub deficyt sektora finansów publicznych

• Państwowy dług publiczny jest to nominalne zadłużenie jednostek

sektora finansów publicznych ustalone po wyeliminowaniu przepływów
finansowych pomiędzy tymi jednostkami.

• Dług publiczny tworzą więc skumulowane deficyty budżetowe budżetu

państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego oraz innych
podmiotów zaliczanych do sektora finansów publicznych (po
wyeliminowaniu przepływów finansowych wewnątrz tego sektora).

• W ujęciu Unii Europejskiej deficyt budżetu państwa (i odpowiednio

sektora finansów publicznych) definiuje się jako sumę pożyczek
zaciągniętych w danym roku, czyli jako różnicę między przyrostem
zadłużenia brutto a przyrostem należności i innych aktywów państwa
(sektora finansów publicznych).

Prof.. Jerzy Osiatyński
Finanse publiczne, 2.7

Źródła finansowania deficytu

• Przychody ze sprzedaży skarbowych papierów

wartościowych na rynku krajowym i zagranicznym

• Przychody z kredytów zaciąganych w bankach

krajowych i zagranicznych

• Pożyczki
• Przychody z prywatyzacji majątku Skarbu

Państwa

• Nadwyżki budżetu państwa z lat ubiegłych

Prof.. Jerzy Osiatyński
Finanse publiczne 2.8

Różnice definicji deficytu – zakres sektora w

ufp i w UE

Różnice definicji deficytu publicznego w Polsce i w metodologii UE

wynikają przede wszystkim z odmiennego podmiotowego zakresu

sektora finansów publicznych określonego w ustawie o finansach

publicznych w Polsce i zakresu sektora instytucji rządowych i

samorządowych w Unii Europejskiej.

Różnice dotyczą głównie trzech punktów.
Po pierwsze, jakkolwiek otwarte fundusze emerytalne w metodologii UE

należą do sektora instytucji rządowych i samorządowych i tak samo są

ujmowane w polskiej metodologii, to ze względu na niektóre

rozwiązania przyjęte w Polsce od marca 2007 r. OFE nie mogą być

zaliczane do sektora finansów publicznych.

Po drugie, co prawda zgodnie z metodologią UE agencje wykonawcze

rządu są zaliczane do sektora f.p., jeżeli mniej niż 50% ich kosztów jest

finansowana ich dochodami (przychodami) ze sprzedaży (wobec czego

w met. UE Agencja Rynku Rolnego nie wchodzi w zakres sektora

instytucji rządowych i samorządowych).

Po trzecie, według zasad ESA’95 jednostki badawczo-rozwojowe i instytuty

naukowe nie są zaliczane do sektora finansów publicznych, podczas gdy

zgodnie z polską metodologią takie jednostki są do niego włączane.

Prof.. Jerzy
Osiatyński
Finanse
publiczne 2.9

Relacja deficytu i długu

publicznego do PKB wg

metodologii UE w latach 2007-

2011

Według szacunków Min. Fin. wielkość wyniku

sektora instytucji rządowych i
samorządowych oraz wielkość zadłużenia
(liczonego zgodnie z metodologią UE) w
relacji do PKB w latach 2007-2011 kształtuje
się następująco (w %):
2007 2008 2009 2010 2011

deficyt

-2,0 -2,5 -2,0 -1,5 -1,0

dług

45,2 44,3 43,9 43,1 42,1

Prof.. Jerzy
Osiatyński
Polityka fiskalna,
3.5

Pojęcie deficytu pierwotnego

•

Deficyt pierwotny jest to saldo budżetowe, jakie

kształtowałoby się, gdyby nie było konieczności

obsługi długu publicznego. Wystąpienie ujemnego

salda pierwotnego świadczy o rzeczywistej

nierównowadze budżetowej i pogłębianiu się

zadłużenia państwa (lub sektora finansów

publicznych).

•

W 2005 r. wynik pierwotny sektora finansów

publicznych wyniósł 1 mld zł (0,1% PKB), w 2006 -

6,9 mld zł (0,6% PKB), w 2007 r ma wynieść 5,6

nmld zł, tj. 0,5% PKB, a w 2008 r. jest planowany na

4,0 mld zł (0,3% PKB).

Prof.. Jerzy Osiatyński
Finanse publiczne 2.12